ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Εσωστρέφεια. Του Θεοδόση Πελεγρίνη

Ο υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί κάθε Δευτέρα αποκλειστικά για το enallaktikos.gr

Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης

ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑ

Η κοινωνία τον αντιμετώπιζε σαν εκκεντρικό που άγγιζε τα όρια του παρανοϊκού. Όλοι, απαξιώνοντάς τον, γελούσαν μαζί του. Στις διάφορες διαλέξεις και συγκεντρώσεις, αν δεν τον αγνοούσαν επιδεικτικά, τον διέβαλλαν. Την συγγραφική δραστηριότητά του –η οποία, αν θα ήθελε να την δει κανείς σε όλο της το βάθος, ήταν, πίστευε ο ίδιος, άφθαστη και θα μπορούσε να συγκινήσει και τις πέτρες ακόμα– την θεωρούσαν φτηνή απασχόληση, κάτι σαν το ψάρεμα. Όσοι ήταν σε θέση να εκτιμήσουν τα κείμενά του τον ζήλευαν –κι ας μην το ομολογούσαν. Αλλά και από την πλευρά των κριτικών δεν έτυχε όχι μόνο της παραμικρής υποστήριξης αλλά ούτε καν μιας ανειλικρινούς, έστω, ανοχής. Ο άνθρωπος του δρόμου τον φθονούσε. Χαιρόταν, με τους μεγαλοσχήμονες, να διαπομπεύει τις αρετές των. Μοναδική παρηγοριά του μπροστά στην απηνή αυτή επίθεση εναντίον του ήταν η εσωστρέφεια –να μην βλέπει ούτε να ακούει τίποτε γύρω του.

Η περιγραφή αναφέρεται στον Κίρκεγκωρ, τον Δανό φιλόσοφο του 19ου αιώνα, ο οποίος –ξέροντας ότι οποιαδήποτε απόπειρά του να υπερασπιστεί τον εαυτό του ως συγγραφέα απέναντι στις προκλήσεις της κοινωνίας του, αν δεν θα έπεφτε στο κενό, θα έδινε λαβή για περισσότερες επιθέσεις εναντίον του– επέλεξε την εσωστρέφεια, με την προσδοκία να μιλήσει γι’ αυτόν η ιστορία, το μεγάλο δικαστήριο των ανθρωπίνων πράξεων. Και η αλήθεια είναι πως η ιστορία τον δικαίωσε. Τον  καταχώρισε στα αρχεία της ως τον πατέρα του υπαρξισμού, ενός από τα μεγαλύτερα ρεύματα της φιλοσοφίας.

Πόσοι, όμως, άλλοι που αδίκως, επίσης, αγνοήθηκαν, επικρίθηκαν, χλευάστηκαν, διώχθηκαν ποικιλοτρόπως, επιλέγοντας αντί για τον θόρυβο γύρω από το πρόσωπό τους την εσωστρέφεια χάθηκαν στον δρόμο της ζωής των δίχως να καταφέρουν να εμφανιστούν ενώπιον του μεγάλου δικαστηρίου της ιστορίας και να διεκδικήσουν εκεί, όπως ο Κίρκεγκωρ, ένα, έστω, μερίδιο της αναγνώρισης που θα τους άξιζε. Να είναι άραγε ένα μάθημα αυτό για τους μέλλοντες σιωπηλούς επιβάτες της ζωής, για όσους, ορισμένως,  στην προοπτική μιας μελλοντικής ανταμοιβής των, επιλέγουν την εσωστρέφεια; Να μάθουν ότι η προσδοκία τους αυτή ενδέχεται να μην είναι παρά μια παγίδα, για να παραμένουν αδρανείς μπροστά στις επιθέσεις της κοινωνίας των;     

Ας έχομε υπόψη μας εκείνο που διακήρυσσαν οι Στωικοί: να φροντίζομε μόνο για όσα υπόκεινται στην δικαιοδοσία μας αδιαφορώντας για τα άλλα που δεν βρίσκονται στην εξουσία την δική μας. Αν η εσωστρέφεια μάς βοηθάει να ζούμε καλύτερα, ας είναι καλοδεχούμενη. Το αν, ακολούθως, η ιστορία –η οποία δεν υπόκειται σε μας– θα μας δικαιώσει, πρέπει να μην μας απασχολεί –ή, έστω, να μην είναι αυτό το κίνητρο των επιλογών μας.