Χαλκίδα: Το πρόβλημα της Δημοτικής Αγοράς της ή μια πόλη που μάχεται το παρελθόν της | Του Δημήτρη Τριανταφυλλόπουλου

Δημήτριος Δ. Τριανταφυλλόπουλος

Απολογισμός
απωλειών έχει γίνει επανειλημμένα και παρέλκει εδώ. Ένα μνημείο όμως, που απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή,
η Δημοτική Αγορά Χαλκίδος (ΔΑΧ),
είναι ζωντανό παράδειγμα της συστηματικής καταστροφής της ιστορίας της
πόλης  του Σκαλκώτα, του Σκαρίμπα, του Ευάγ. Λεμπέση, του Ορέστη Μακρή, του
Δημήτρη Μυταρά και τόσων άλλων δημιουργών.

Χτισμένη
η Αγορά στα τέλη του 19ου
αιώνα σε σχήμα Π –εδώ
έχει
ενσωματωθεί οικοδομικό υλικό από αρχαιότερα μνημεία της πόλης–, συμπληρώθηκε στον μεσοπόλεμο στην ανοιχτή
πλευρά της από τον καθηγητή και ακαδημαϊκό Σόλωνα
Κυδωνιάτη με ένα πετυχημένο παράδειγμα  προσαρμογής μοντέρνου σε παλαιό κτίσμα. Με τις
τρεις έμπροσθέν της ανοιχτές πλατείες
ήταν για παραπάνω από εκατόν πενήντα
χρόνια το μοναδικό εμπορικό και κοινωνικό κέντρο της πόλης,
μάλιστα αξεδιάλυτα συνδεδεμένο με την παλαιά, επταήμερη εμποροπανήγυρη της
Αγίας Παρασκευής.

Η
καταστροφική αλλοίωση της πόλης είχε ήδη αρχίσει από τα τέλη της δεκαετίας του
’50 και έγινε απειλητική στη δικτατορία. Με την αβελτηρία των δημοτικών αρχών
μετά τη μεταπολίτευση να λάβουν δραστικά μέτρα για την ορθή επέκταση της πόλης
και το ασφυκτικό κυκλοφοριακό της, η ΔΑΧ έπεσε θύμα τους, σταδιακά
εγκαταλείφθηκε, οι ελεύθερες -ουσιαστικά
ενιαίες- πλατείες αφέθηκαν σε άγρια εκμετάλλευση και έχασαν την οργανική τους
σύνδεση με τη ΔΑΧ, που τελικά κατέληξε σε ερειπιώνα (παρομοιάστηκε μάλιστα με
«ποντικώνα» για να διευκολυνθεί η κατεδάφισή της…). Η πόλη –μοναδική στην
Ελλάδα;– έχει
απομείνει δίχως αστικό κέντρο! Ωστόσο το
κτήριο δεν είχε λεηλατηθεί και είχε ήδη κηρυχθεί διατηρητέο από το ΥΠΠΟΑ.

Αυτή
ήταν σε γενικές γραμμές η κατάσταση μέχρι το 2014. Στις δημοτικές εκλογές του
Σεπτεμβρίου εκλέχθηκε Δήμαρχος Χαλκιδέων
ο οικονομολόγος κ. Χρήστος Παγώνης,
που εξαρχής έδειξε ότι είχε ξεκάθαρη και σταθερή ρότα για τη ΔΑΧ: Ήθελε διακαώς
να την κατεδαφίσει και στη θέση της να γίνει κάτι άλλο – τι ακριβώς, άγνωστο… Στις
συνεντεύξεις του δεν δίσταζε να μιλά απαξιωτικά γι’ αυτήν, ενώ προεκλογικά μιλούσε
ασαφώς και σύμβουλοί του διαβεβαίωναν ότι τάσσονται υπέρ του χαρακτηρισμού της
Αγοράς ως μνημείου και της αποκατάστασής της.

Ενώπιον
αυτής της κατάστασης είχε συγκροτηθεί ήδη κατά την προηγούμενη Δημοτική Αρχή
πολυμελής ομάδα πρωτοβουλίας πολιτών,
Χαλκιδαίων και άλλων, με επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων, ο ΟΠΠοΔΕΔΑΧ, που από την ίδρυσή της (1.2.2014) ενημέρωνε για την
ανάγκη αποκατάστασης της Αγοράς και για τα πολλαπλά κέρδη της πόλης από την
επαναλειτουργία της. Όσα ακολουθούν αντλούνται
από εσωτερικό κείμενο του ΟΠΠοΔΕΔΑΧ, στον οποίο συμμετέχει ο υπογράφων.

Πήρε
με το μέρος του μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης της Χαλκίδας (3.500 υπογραφές υπέρ
της διατήρησης της ΔΑΧ κατατέθηκαν στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων
-ΚΣΝΜ- του ΥΠΠΟΑ το 2014) και κατάφερε αυτό που φαινόταν απίθανο στους όχι
πάντα ανιδιοτελών στόχων οπαδούς της κατεδάφισης: Η Αγορά επανακηρύχτηκε μνημείο τον
Δεκέμβριο του 2014 με διατήρηση της χρήσης της
και κανένα πολυόροφο σουπερμάρκετ, όπως διαδιδόταν, δεν μπορεί να στηθεί στη
θέση της! Μια νίκη που πρέπει ν’ αποδοθεί σε όλους τους πολίτες που αγωνίσθηκαν
ανιδιοτελώς γι’ αυτό.

Μετά
από αυτό ο κ. Δήμαρχος φαινομενικά άλλαξε ρότα και δήλωσε ότι θ’ ακολουθήσει πιστά
τις οδηγίες του ΥΠΠΟ. Στην πραγματικότητα η
Αγορά αφέθηκε δόλια να συλείται και να υφίσταται κάθε είδους βανδαλισμούς,
χωρίς να ιδρώνει καθόλου το αυτί της Δημοτικής Αρχής στα αιτήματα και τις
καταγγελίες μας, ούτε στις αυστηρές οδηγίες 
της «Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αττικής, Ανατολικής
Στερεάς Ελλάδας και Κυκλάδων» του ΥΠΠΟΑ για μέτρα φύλαξης (κατάλληλη και
καλαίσθητη περίφραξη, φωτισμό κλπ). Μια κουρελού από χαρτόνια, πλέγματα, αφίσες
πάνω σε τζάμια και τσίγκοι είναι το είδος της περίφραξης που επέλεξε η Δημοτική
Αρχή ως  αρμόζον στο μνημείο και στο
κέντρο της πόλης! Ο κ. Παγώνης έκανε τα πάντα να ροκανίσει τον χρόνο, ώστε να
ρημαχτεί το οικοδόμημα –
και
το πέτυχε σχεδόν για δύο χρόνια!

Η
Ομάδα μας, έχοντας ασχοληθεί σε βάθος με την Αγορά και διαθέτοντας πολλούς
ειδικούς πανεπιστημιακούς, πρόσφερε απλόχερα στον κ. Δήμαρχο τη βοήθειά της. Γράφαμε
στις
1.2.2015 σε Δελτίο Τύπου: Έχουμε τεθεί (με έγγραφά μας αλλά και δια
ζώσης) στο πλευρό της Δημοτικής Αρχής για να βοηθήσουμε  προσωπικά αλλά και με την αφιλοκερδή
συμμετοχή Καθηγητών των Πολυτεχνείων μας καθώς και αυτοδιοικητικών στελεχών που
έχουν εμπειρία από ανάλογα έργα. Είναι εξαιρετικά σημαντική η προεργασία και ο
σχεδιασμός των επομένων βημάτων για την υλοποίηση του σύνθετου αυτού Έργου που
αποτελεί μια πραγματική μεγάλη και ιστορική
πρόκληση για τη νέα Δημοτική Αρχή.

Ανάμεσα
στις προσφορές που έγιναν με πρωτοβουλία μας ήταν και της Κοσμήτορος της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, που εισηγείτο τον Φεβρουάριο του 2015  στον κ. Δήμαρχο εγγράφως τη δωρεάν βοήθεια
του ΕΜΠ στην ετοιμασία του φακέλου του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Ο κ.
Δήμαρχος αγνόησε και την Κοσμήτορα  και
το ΕΜΠ, αφού πρώτα  ισχυρίστηκε ότι … δεν
πήρε την πολλάκις και πολλαπλά σταλείσα σε αυτόν επιστολή και παρά το γεγονός
της μεγάλης δημοσιότητάς της που δόθηκε στον τοπικό τύπο! Δεν παρέστη επίσης,
αν και προσκλήθηκε, στην εκδήλωση με καθηγητές του ΕΜΠ που οργανώσαμε στις 30.3.2015
για τα βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε να οδηγηθούμε
σε άρτιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.

Στις
14.4.2015 ο κ. Δήμαρχος, υιοθετώντας τη
γνώμη υπηρεσιακού παράγοντα του ΥΠΠΟΑ –ενάντια σε ανάλογη εμπειρία, στις επιστημονικές απόψεις
και συστάσεις από Πολυτεχνεία, στο γεγονός ότι ο Δήμος διαθέτει Τεχνική Υπηρεσία
και στο ότι η Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ προσέφερε ανιδιοτελώς τη βοήθειά της–, έκανε απευθείας ανάθεση της
προετοιμασίας  του φακέλου του
αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, ονομάζοντάς την «Έκθεση»,  σε ιδιωτικό γραφείο και μετά από 8
μήνες την εισήγαγε στο ΚΣΝΜ. Τούτο εν αγνοία του
περιεχομένου της «Έκθεσης» εκ μέρους όλων των ενδιαφερομένων, ακόμη
και του Δημοτικού Συμβουλίου:
η
«Έκθεση» εκρατείτο ως επτασφράγιστο μυστικό και η ΟΠΠοΔΕΔΑΧ έλαβε γνώση μετά
από μεσολάβηση του εισαγγελέα! Πέρα από την κριτική μας για  τις βλαπτικές  προτάσεις της  «Έκθεσης»
που αναπτύξαμε στη σχετική συνεδρίαση, το  ΚΣΝΜ αποφάνθηκε, ορθά, ότι αυτή δεν είναι
αντικείμενό του και  ότι αρμοδιότητά του είναι να κρίνει το
αποτέλεσμα του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και όχι την υποβληθείσα έκθεση,
όπως αναφέραμε και σε Δελτίο Τύπου (25.1.2016). Στο ίδιο Δελτίο επισημαίναμε: Στην παρούσα συγκυρία  θεωρούμε ότι αυτό που έχει πρωτεύουσα σημασία
για την υπόθεση της Αγοράς είναι η
προώθηση της διαδικασίας του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και η αναπλήρωση του
χαμένου χρόνου.

Και
πάλι προσφέρθηκε η Αρχιτεκτονική Σχολή να βοηθήσει να προχωρήσει σωστά και
γρήγορα η διαδικασία, αλλά και πάλι ο κ. Δήμαρχος εκώφευσε και προχώρησε μόνος με
το ιδιωτικό γραφείο. Μεσολάβησαν άλλοι
πέντε μήνες και τελικά, στις 11.5.2016, προκηρύσσεται επιτέλους 
αρχιτεκτονικός διαγωνισμός με βάση τον φάκελο που ετοιμάστηκε από το
ιδιωτικό γραφείο.

Πόσα χρήματα κόστισε αυτή η ανάθεση του κ. Δημάρχου, ας
ερευνηθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο! Πόσο  χρόνο κόστισε η μεθόδευση ανάθεσης της
ετοιμασίας του φακέλου σε ιδιωτικό Γραφείο και η εισαγωγή του στο ΚΣΝΜ; Δεκαέξι μήνες! Αν εμπλεκόταν
το ΕΜΠ σε αυτή την διαδικασία ο φάκελος  δεν θα κόστιζε τίποτε στον Δήμο, θα
ετοιμαζόταν πολύ πιο γρήγορα, θα ήταν πολύ πιο άρτιος  και –το πιθανότερο– το αποτέλεσμα του διαγωνισμού θα ήταν πολύ καλύτερο!

Ο
αρχιτεκτονικός διαγωνισμός έγινε με τους προκαθορισμένους όρους. Η  Δημοτική Αρχή όμως, εθισμένη στη δολιχοδρομία,
έκανε απευθείας αναθέσεις  που
προσβλήθηκαν ενώπιον του Δημοτικού Συμβουλίου από την παράταξη του συμβούλου και
πρών Δημάρχου κ. Ζεμπίλη:
ο
χρόνος πάλι σταμάτησε για μερικούς μήνες.

Οι
αυθαιρεσίες της Δημοτικής Αρχής κορυφώθηκαν μετά την κατάρρευση τμήματος
μαρκίζας τον φετινό Μάρτιο.
Αντί
η Δημοτική Αρχή να λάβει τ απαραίτητα μέτρα για προσωρινή υποστήλωση και για διας᾽φάλιση
των διερχομένων, προέβη χωρίς άδεια του ΥΠΠΟΑ σε καθαίρεση της υπολειπόμενης
μαρκίζας και συνεχίστηκε στα μουλωχτά η λεηλασία του μνημείου. Η ΟΠΠοΔΕΔΑΧ
κατήγγειλε το γεγονός σε όλους τους αρμόδιους και στις δικαστικές αρχές. Καταβλήθηκε
προσπάθεια να περάσει το θέμα από το ΚΣΝΜ χωρίς προειδοποίηση και ενημέρωση της
ομάδας μας, αλλά στα τέλη Ιουλίου αποφασίστηκε αυτοψία των μελών του ΚΣΝΜ.

Η
αντίδραση της Δημοτικής Αρχής υπερέβη τώρα όλα τα εσκαμμένα. Αντί ν αναμείνει την αυτοψία και την απόφαση,
εκάλεσε με εμπρηστικά πανό και άλλα μέσα σε ξεσήκωμα εναντίον του ΥΠΠΟΑ και της
ΟΠΠοΔΕΔΑΧ τους συμπολίτες μας, εγκαλώντας … για απαράδεκτες καθυστερήσεις!

Είναι
ολοφάνερο από τα παραπάνω, ότι η Δημοτική Αρχή όχι μόνο επιδόθηκε συστηματικά
σε καθυστερήσεις που επιδείνωσαν την κατάσταση του μνημείου, αλλά και εκώφευσε
στις έγκριτες φωνές καθηγητών και πανεπιστημίων.  Έχασε
με υπαιτιότητά της σχεδόν δύο χρόνια και χρήμα και τώρα οργίζεται για την …
«καθυστέρηση» και εξαγγέλλει … ανένδοτο αγώνα εναντίον του Υπουργείου
Πολιτισμού! Απαιτεί να εγκριθεί αμέσως η υποβληθείσα μελέτη για ν αρχίσει πάραυτα
το έργο (εννοείται μέσα στην εκπνέουσα θητεία της), αλλοιώς, ισχυρίζεται ο κ. Δήμαρχος, θα πάνε όλα πίσω(!). Πώς θα γίνει
αυτό, δεν εξηγεί! Απορίας άξιο επίσης: πώς ήταν σίγουρος ο κ. Δήμαρχος ότι το
ΚΣΝΜ , στις 26 Ιούλιου 2018, θα ενέκρινε τη μελέτη που υπέβαλε; Και κυρίως, γιατί φοβάται να δώσει τη μελέτη, πληρωμένη
με δημόσιο χρήμα,  στους ενδιαφερόμενους
πολίτες;  Η ΟΠΠοΔΕΔΑΧ απαιτεί να έχει πρόσβαση στη μελέτη, φρονώντας ότι έχει
έννομο συμφέρον αλλά και για λόγους στοιχειώδους διαφάνειας!

Η αποκατάσταση και
επαναλειτουργία της Δημοτικής Αγοράς είναι καίριας σημασίας για τη Χαλκίδα από
πολλές απόψεις. Δεν μπορεί να γίνεται αντικείμενο
μικροπολιτικών επιδιώξεων και επιχειρηματικών σκοπιμοτήτων και να μπαίνει στην προκρούστεια,
χρονικά, κλίνη των δημοτικών θητειών. Εξάλλου η προσφορά του κάθε δημάρχου
αποτιμάται, στο πραγματικό της μέγεθος, με το πέρασμα του χρόνου.

Η πόλη δεν θα
συγχωρήσει κατεδάφιση ή παραμόρφωση της κηρυγμένης σε μνημείο Δημοτικής Αγοράς
της!