ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΠΑΡΑΚΛΑΔΙ ΤΗΣ … 17 ΝΟΕΜΒΡΗ;
του Γιάννη Παρασκευόπουλου
Νομικού, μέλους του Συμβουλίου των Πράσινων
Με πρώτη ματιά, το Κράτος Δικαίου φαντάζει είτε ως μια ακόμη δυσνόητη έννοια, είτε ως εξωραϊσμός της εξουσίας. Κράτος Δικαίου σημαίνει όμως ότι η εξουσία ακολουθεί και αυτή τους νόμους. Υποχρεωτικά. Κι αυτό βάζει φρένο στην αυθαιρεσία των κρατικών οργάνων, από τα «χαμηλότερα» μέχρι τα «υψηλότερα», ενώ θεμελιώνει δικαιώματα για κάθε πολίτη απέναντι σε κάθε εξουσία.
Κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα αρεστό. Από την Πολωνία μέχρι την Ινδία και από την Ουγγαρία μέχρι την Τουρκία, τα σύγχρονα αυταρχικά καθεστώτα δεν καταλύουν πια τις εκλογές και τον κοινοβουλευτισμό, αλλά το Κράτος Δικαίου: παραμένει έτσι η πρόσοψη της δημοκρατίας, συρρικνώνονται όμως τα δικαιώματα των πολιτών και οι κυβερνήσεις αισθάνονται ότι ελέγχουν ευκολότερα και αποτελεσματικότερα τις κοινωνίες «τους».
Στη δική μας χώρα, το τωρινό αίτημα του Δ. Κουφοντίνα θα μπορούσε να αποτελεί ακόμη και νίκη της (κρατικής) νομιμότητας: Δεν ζητάει να αφεθεί ελεύθερος, δεν ζητάει να θεωρηθεί πολιτικός κρατούμενος, δεν ζητάει αλλαγή νόμων που ρυθμίζουν την ισόβια ποινή του, δεν ζητάει καν τις άδειες που δίνονται στους καταδικασμένους για δολοφονίες: διεκδικεί μόνο να εφαρμοστεί κανονικά η πρόσφατη αντιτρομοκρατική διάταξη της τωρινής κυβέρνησης, που αποκλείει τις (ηπιότερες) αγροτικές φυλακές για κρατούμενους όπως αυτός, επιβάλλοντας επιστροφή στην προηγούμενη φυλακή τους. Αντί όμως για τον Κορυδαλό έχει μεταχθεί στη Δομοκό με απόφαση που επί μήνες παραμένει παράνομα «μυστική» ως προς το πλήρες κείμενό της, κάνοντας έτσι ανέφικτη για κάθε δικαστική προσφυγή ώστε να κριθεί η νομιμότητά της: με τη διπλή αυτή κρατική παρανομία, που θυμίζει κάτι από Κάφκα και του κλείνει όλους τους δρόμους, φαίνεται ότι ο πολυϊσοβίτης ωθήθηκε στην απεργία πείνας.
Αυτό καταγγέλλεται από τη Διεθνή Αμνηστία και την Ελληνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, αυτό είναι και το κρίσιμο σημείο που διέφυγε από τους συγγενείς των θυμάτων της 17Ν όταν προτείνουν «να βρει το δίκιο του στα δικαστήρια»: πρώτα πρέπει αυτό να πάψει να διατηρείται τεχνητά ανέφικτο…
Η κυβέρνηση προσπαθεί σταθερά να επικεντρώσει τη συζήτηση στο ποιος ήταν ο Δ. Κουφοντίνας. Πρόκειται για κυνικό και επικίνδυνο επικοινωνιακό ελιγμό: οι παλιότερες πράξεις του έχουν ήδη κριθεί στα δικαστήρια, το ερώτημα τώρα είναι μόνο κατά πόσο τα κρατικά όργανα υπακούουν στη νομιμότητα και κατά πόσο η κυβέρνηση της χώρας ενθαρρύνει σιωπηρά ανώτερους σωφρονιστικούς υπαλλήλους να δημιουργούν επιλεκτικές Μαύρες Τρύπες στο Κράτος Δικαίου.
Σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, κάτι τέτοιο θα αποτελούσε πολιτικό σκάνδαλο πρώτου μεγέθους. Εδώ, αντίθετα, η κυβέρνηση φαίνεται να επενδύει συνειδητά σε αυτό, ελπίζοντας ότι θα φέρει σε δύσκολη θέση τους πολιτικούς τους αντιπάλους.
Εξίσου δυσοίωνα ακούγονται όσα διατυπώθηκαν στον διάλογο ανώτερων δικαστικών για την τοποθέτηση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων: ότι κακώς «επηρεάζονται» μελλοντικές δικαστικές κρίσεις προς την κατεύθυνση της…. τήρησης του νόμου, αλλά και ότι τα (απολύτως θεμιτά) συναισθήματα δικαστικών για συναδέλφους τους-θύματα της 17Ν οφείλουν να κυριαρχούν και στις τοποθετήσεις τους για θέματα Κράτους Δικαίου… Χαμόγελα φέρνουν όμως τα εσωτερικά non-paper της ΝΔ: αν υποχωρήσουμε τώρα στον Κουφοντίνα (που διεκδικεί να μην εξαιρείται από την εφαρμογή των νόμων), θα ενθαρρυνθούν κι άλλοι να ακολουθήσουν. Τι θα απογίνει τότε η εξουσία μας, αν όλοι απαιτήσουν να τηρούμε κι εμείς τους νόμους;
Το θέμα δεν είναι όμως για χαμόγελα, καθώς το επικοινωνιακό επιτελείο στο Μαξίμου φαίνεται ότι σταθμίζει ψυχρά όλες τις επιλογές. Αν η Μαύρη τους Τρύπα στη νομιμότητα παραταθεί λίγο ακόμη, ο θάνατος του απεργού πείνας είναι σχεδόν βέβαιος. Θα είναι ο πρώτος τέτοιος θάνατος στην Ευρώπη από το μακρινό 1982, και αναμφίβολα θα πυροδοτήσει αντιδράσεις βίας, με συγκρούσεις και καταστροφές. Όμως ο Κουφοντίνας δεν είναι Γρηγορόπουλος και τέτοιες εικόνες θα κάνουν μεγάλο μέρος της κοινωνίας να αναζητήσει λίγο Νόμο και Τάξη, με την κυβέρνηση έτοιμη να τα προσφέρει σε αφθονία: ήδη, το ολιγόλεπτο αιφνιδιαστικό άνοιγμα ενός πανώ σε δημόσιο χώρο έχει οδηγήσει δεκάδες στα κρατητήρια, καθώς ο νόμος προβλέπει πλέον ότι ΚΑΘΕ υπαίθρια συγκέντρωση είναι παράνομη χωρίς έγκαιρη γνωστοποίηση στην αστυνομία για άδεια. Ίσως η μόνιμη αστυνομία για τα πανεπιστήμια να δημιουργήθηκε περισσότερο για όσα η κυβέρνηση πιθανολογεί ότι θα συμβούν σύντομα, παρά για όσα συνέβαιναν μέχρι τώρα. Βραχυπρόθεσμα, πάντως, η κυβέρνηση είναι πολύ πιθανό να εισπράξει σοβαρά κομματικά οφέλη από μια θεαματική έκρηξη βίας.
Πιθανόν κάποιοι εισηγούνται ήδη στην κυβέρνηση αυτό τον δρόμο, σε συνδυασμό και με πρόωρες εκλογές στο βάθος. Σε ένα τέτοιο σχέδιο ο Κουφοντίνας θα είναι ψυχρά ένα «χρήσιμο πτώμα», περίπου όπως ο Παύλος Μπακογιάννης είχε επιλεγεί από τη 17Ν το 1989 ως «χρήσιμο πτώμα» για να προσεχθεί λίγο περισσότερο η προκήρυξη που ετοίμαζαν για τη ΝΔ και τον Κοσκωτά.
Ένα τέτοιο σενάριο είναι σίγουρα καταστροφικό για τη δημοκρατία, τις ελευθερίες, το Κράτος Δικαίου, την κοινωνική συνοχή. Πώς θα αντιμετωπίζεται στην Ευρώπη μια ελληνική κυβέρνηση που θα έχει βγει ενισχυμένη από μια επιτυχημένη επίδειξη αυταρχισμού σε βάρος του Κράτους Δικαίου, όταν η διαδρομή της θα θυμίζει αυτή του Βίκτορ Όρμπαν; Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι η αντίθετη άποψη εκφράζεται από τη έμπειρη Ντόρα Μπακογιάννη, που τονίζει ότι «οι νόμοι πρέπει να ισχύουν για όλους» (και για τον Κουφοντίνα, δηλαδή, που τους ζητάει).
Η Ελλάδα έχει μια ιδιαιτερότητα που ελάχιστα έχει συζητηθεί: είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα, όπου η διάλυση της κύριας ένοπλης οργάνωσης (εδώ της «17 Νοέμβρη») δεν έβαλε οριστικό τέλος στο φαινόμενο. Αντί λοιπόν να ξαναδικάζουν τον ήδη καταδικασμένο εκτελεστή, ας ασχοληθούν με το πώς δεν θα τον κάνουν πρότυπο και για άλλους.
Στην τωρινή απεργία πείνας, το θέμα δεν είναι οι δεκαετίες του ’80 – ’90 και το παρελθόν του Κουφοντίνα, αλλά ο 21ος αιώνας και η αποτελεσματική υπεράσπιση του Κράτους Δικαίου και της Δημοκρατίας: ο δημόσιος διάλογος, ας επικεντρώσει σε αυτό.
ΥΓ. Ο θάνατος από απεργία πείνας, δεν είναι ένας συνηθισμένος θάνατος: είναι θάνατος αργός και βασανιστικός. Ο Κουφοντίνας έχει καταδικαστεί ως δολοφόνος, κανείς όμως δεν τον έχει κατηγορήσει ως τώρα για βασανιστή.
