Οι τρεις τελευταίοι πυρηνικοί σταθμοί της Γερμανίας θα τεθούν εκτός δικτύου. Τι σημαίνει αυτή η ιστορική επιτυχία για το αντιπυρηνικό κίνημα και για την κουλτούρα των διαμαρτυριών και γιατί τα επιχειρήματα των υποστηρικτών των πυρηνικών δεν αντέχουν στον έλεγχο των γεγονότων.
Το κίνημα κέρδισε.
Στην πραγματικότητα χιλιάδες, μάλλον δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι θα έπρεπε να χορεύουν στους δρόμους αυτό το Σαββατοκύριακο. Αλλά η διάθεση των Γερμανών πολιτών είναι θολή. Γιατί πρέπει να γιορτάσουν;
Το αντιπυρηνικό κίνημα στην Ευρώπη είναι παιδί των κοινωνικών κινημάτων της δεκαετίας του 1970, έχοντας κάνει τη παραδοχή ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι κάτι καλό, αλλά ένας κόμβος όπου συμπλέκονται και συμπλέουν πολλά και μεγάλα συστημικά κακά – περιφρόνηση του πλανήτη, αγνόηση των μελλοντικών γενεών, βραχυπρόθεσμη κερδοσκοπία, υποκριτική συμμαχία πολιτικής και εταιρειών, για να απαριθμήσουμε μόνο μερικά – ήταν πάντα το ενοποιητικό πνεύμα όλου του οικοδομήματος αυτών των κινημάτων.
Το αντιπυρηνικό κίνημα στη Γερμανία προέκυψε από λίγες, μάλλον περιφερειακές και τοπικές ομάδες που αντιτάχθηκαν στην κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων την ίδια δεκαετία, στη συνέχεια έγινε όλο και πιο ενεργό σε εθνικό επίπεδο και συγχωνεύτηκε με το περιβαλλοντικό κίνημα.
“Να κλείσουν, έξοδος! Πυρηνική ενέργεια; όχι ευχαριστώ” ήταν το σύνθημα τότε, το 1986, με λέξεις που σήμερα θεωρείται αμφιλεγόμενη ορολογία, ακόμη και με τη χρήση εισαγωγικών: το κάλεσμα αφορούσε διαμαρτυρίες μπροστά σε διάφορες εγκαταστάσεις γερμανικών πυρηνικών εργοστασίων μετά την καταστροφή του Τσερνομπίλ.
Αμέτρητοι διαδηλωτές στάθηκαν σε φράχτες μπροστά στις πυρηνικές εγκαταστάσεις τη δεκαετία του 1980, κάθισαν μπροστά από τα μεταφορικά τρένα του Κάστορα προς το Gorleben, τη δεκαετία του 1990 και διαδήλωσαν ενάντια στην παράταση της λειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων τη δεκαετία του 2000. Όποιος έχει ποτέ ξυλοκοπηθεί μέσα στο δάσος από μια διμοιρία της αστυνομίας κατά τη διάρκεια πυρηνικών μεταφορών στην περιοχή Wendland, κατανοεί αυτό ως ένα γεγονός που διαμορφώνει την άποψή του για το κράτος και την ενεργειακή πολιτική, αλλά και για τον εαυτό του – πού ανήκω, ποια είναι η δική μου πλευρά του οδοφράγματος – για μερικές δεκαετίες.
Θεωρητικά, το κίνημα ενάντια στην πυρηνική ενέργεια οικοδομήθηκε στη βάση της κριτικής στο καπιταλιστικό γερμανικό πυρηνικό κράτος. Μεταφέρθηκε και στα κοινοβούλια των κρατιδίων και στο ομοσπονδιακό, από ένα ειδικά για αυτό ιδρυμένο κόμμα-Die Grünen (Πράσινοι)- το οποίο τελικά συγκυβέρνησε σε ομοσπονδιακό επίπεδο και, μαζί με το SPD (Σοσιαλδημοκράτες), δρομολόγησε αποφασιστικά την πρώτη σταδιακή κατάργηση το 2000.
Στη συνέχεια ανατράπηκε αυτή η κατάργηση από τη κυβέρνηση των κομμάτων CDU/CSU (Χριστιανοδημοκράτες/Χριστιανοκοινωνιστές) και το FDP (Φιλελεύθεροι) με καγκελάριο τη Μέρκελ, το 2010, αφού υπήρξε και κάποια υποχώρηση του κινήματος.
Ίσως ήταν ο Αλ Γκορ -εντωμεταξύ-που πότισε το μικρό φυτό της αμφιβολίας στο μυαλό κάποιων αυτού του κινήματος. Την ίδια στιγμή που το κοκκινοπράσινο πυρηνικό σταδιακό κλείσιμο στη Γερμανία καρποφορούσε – αρκετά μη ικανοποιητικό για πολλά αντιπυρηνικά κινήματα- ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ – απέτυχε οριακά το 2000- ξεκίνησε να προωθεί μια πολιτική για το κλίμα με επίκεντρο τη μείωση του CO2, αλλά και με τη βοήθεια της πυρηνικής ενέργειας, που θεωρούσε απαραίτητη για την μετάβαση σε μια «απανθακοποιημένη» καπιταλιστική οικονομία.
Βέβαια, κανένας από τους σοβαρούς κύκλους της γερμανικής περιβαλλοντικής και ενεργειακής πολιτικής δεν αμφισβητούσε την αναγκαιότητα του περιορισμού των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ακόμη και τότε, και βεβαίως κανένας από το αντιπυρηνικό κίνημα. Αλλά τα υπονοούμενα των Γάλλων πράσινων, για παράδειγμα, είχαν ήδη ακουστεί.
Αλλά το Cattenom από την άλλη πλευρά του Ρήνου ήταν αρκετά γνωστό ως αντιδραστήρας για παλιοσίδερα, και η μεγάλη γαλλική εθνική εμμονή με την πυρηνική ενέργεια δεν θεωρήθηκε κατά κάποιο τρόπο πρότυπο από κανέναν στη Γερμανία. Όμως το γεγονός ότι η προστασία του κλίματος θα μπορούσε όλο και περισσότερο να εμποδίσει την επιθυμία για σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας μπορεί να είχε περάσει από το μυαλό κάποιων Γερμανών Πράσινων που παρακολουθούσαν την εντυπωσιακή εκστρατεία του Αλ Γκορ εκείνη την εποχή.
Μέσα από δεκαετίες μετατόπισης της πολιτικής για το κλίμα στον ανεπτυγμένο κόσμο, η κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι τώρα εδώ και οι προοπτικές είναι ζοφερές. Αυτό δεν είναι λάθος του αντιπυρηνικού κινήματος: πάντα αγωνιζόταν για τις Ήπιες Πηγές Ενέργειας (ΗΜΕ, τις είχε ονομάσει από την αρχή το κίνημα και όχι ΑΠΕ που αργότερα έγιναν ΒΑΠΕ από τις «πράσινες» εταιρείες ενέργειας )και σίγουρα όχι για την εκτεταμένη εξάρτηση της Γερμανίας και Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και τουλάχιστον στην αρχή, όταν ακόμα δεν είχε φύγει από τους Γερμανούς Πράσινους η «θεμελειακή» αντιπολίτευση («Fundis») και προτού επικρατήσουν οι ρεαλιστές(« Realos»), το κίνημα ήταν και στην ουσία του αντικαπιταλιστικό.
Η δεύτερη σταδιακή κατάργηση.
Η διαμαρτυρία ήταν τόσο έντονη από την άρση της κατάργησης μετά το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα, που η Άνγκελα Μέρκελ δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά το 2011. Αποφάσισε να καταργήσει σταδιακά -για δεύτερη φορά-αυτή την καταστροφική τεχνολογία.
Το κίνημα όμως τώρα βιώνει και υφίσταται μια αποδόμηση από τον τρόπο με τον οποίο τα κόμματα –εκείνα κυρίως που μέχρι πρότινος δεν ήθελαν να ξέρουν τίποτα για τη κλιματική αλλαγή– επικαλούνται την πυρηνική ενέργεια για να συνεχίσουν να ακολουθούν το καταστροφικό μοντέλο ζωής και οικονομίας στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία. Ως αποτέλεσμα, ακόμη και οι πιο αξιόπιστοι ακτιβιστές, όπως η Greta Thunberg, λένε: Εάν είναι προς το συμφέρον της προστασίας του κλίματος και οι αντιδραστήρες στέκονται εκεί ούτως ή άλλως, τότε ας τους αφήσουμε να λειτουργήσουν λίγο περισσότερο.
Ο συμβιβασμός στα πλαίσια της τρικομματικής κυβέρνησης στη Γερμανία (Σοσιαλδημοκράτες-Πράσινοι-Φιλελεύθεροι), δηλαδή η παράταση της τελευταίας εναπομείνασας διάρκειας ζωής των τελευταίων αντιδραστήρων μέχρι αυτό το Σαββατοκύριακο του Απριλίου, αντιπροσώπευσε επίσης το μέγεθος της απογοήτευσης και της ενόχλησης των πιο ριζοσπαστικών στοιχείων του κινήματος.
Τελικά η έξοδος από την πυρηνική ενέργεια στη Γερμανία καθυστέρησε μερικούς μήνες και πάλι– έπρεπε να τελειώνει στο τέλος του 2022 – υπό τον επηρεασμό του πολέμου στην Ουκρανία. Πολύ μικρή καθυστέρηση!
Που όμως τώρα χρωματίζει και παραμορφώνει τη χαρά των μελών του αντιπυρηνικού κινήματος. Ο θυμός για το πώς το θέμα της πυρηνικής ενέργειας χρησιμοποιείται πλέον για κομματικά παιχνίδια τακτικής, η αδυναμία απέναντι στον πόλεμο στην Ουκρανία και το πώς έχει μετατοπίσει τις πολιτικές προτεραιότητες – απλά δεν αφήνουν να δημιουργηθεί πραγματική γιορτινή ατμόσφαιρα τελικά.
Αν τα σημάδια δεν είναι απατηλά, αυτό -ελπίζουμε-θα είναι πραγματικά το τέλος της πυρηνικής ενέργειας στη Γερμανία, τουλάχιστον για πολύ καιρό.
Όμως ένα πράγμα μας χαλάει κάπως τη χαρά: το γεγονός ότι η διάθεση αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη και τη Γερμανία ιδιαίτερα, γέρνει υπέρ της πυρηνικής ενέργειας. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να μη θέλουν να δουν τους κινδύνους – και να πιστεύουν ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί απάντηση στην ενεργειακή και κλιματική κρίση. Ένα ανησυχητικό 65% του πληθυσμού της Γερμανίας τάσσεται υπέρ της διατήρησης της λειτουργίας των αντιδραστήρων[1]. Το FDP, το CDU/CSU και το AfD (Ακροδεξιά) προσπαθούν να επωφεληθούν από αυτό. Ο αναπληρωτής ηγέτης του FDP Βόλφγκανγκ Κουμπίτσκι υποστηρίζει ότι η σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών είναι ένα “δραματικό λάθος που θα έχει οδυνηρές οικονομικές και οικολογικές συνέπειες για εμάς”[2] Και ο αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του CDU Jens Spahn θεωρεί τη σταδιακή κατάργηση ως “μαύρη μέρα” για την προστασία του κλίματος. [3]
Δεν μπορούμε παρά να διαφωνήσουμε κάθετα. Και να αμφισβητήσουμε τα επιχειρήματα των οπαδών των πυρηνικών:
Μια ματιά στη γειτονική Γαλλία δείχνει επίσης: η πυρηνική ενέργεια γίνεται η ίδια θύμα της κλιματικής κρίσης. Επειδή τα ποτάμια στη Γαλλία δεν μπορούν πλέον να κάνουν αυτό που είναι το πιο σημαντικό για τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής: να τους ψύχουν. Ακόμα και το χειμώνα, τα ποτάμια δεν μεταφέρουν σχεδόν καθόλου νερό, επειδή βρέχει όλο και λιγότερο λόγω της κλιματικής κρίσης[6] Το περασμένο καλοκαίρι, η χώρα αναγκάστηκε να μειώσει μαζικά την παραγωγή των πυρηνικών της σταθμών [7] και να εισάγει το 20% της ηλεκτρικής της ενέργειας [8] – σε μεγάλο βαθμό από βρώμικους σταθμούς παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα από τη Γερμανία.
- “Η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας είναι ασφαλής μόνο με την πυρηνική ενέργεια!”
Η πυρηνική ενέργεια είναι ακατάλληλη για την εξασφάλιση ενός ενεργειακού εφοδιασμού που βασίζεται όλο και περισσότερο σε ανανεώσιμες πηγές. Επειδή μπορεί να κάνει μόνο ένα πράγμα: να παράγει ηλεκτρική ενέργεια σε πλήρες φορτίο όλη την ώρα. Από την άλλη πλευρά, αυτό που χρειάζεται είναι ευέλικτοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής που μπορούν να αυξάνουν και να μειώνουν γρήγορα την παραγωγή. Πρέπει να επέμβουν όταν, για παράδειγμα, ο άνεμος δεν φυσάει και ο ήλιος εξαφανίζεται πίσω από τα σύννεφα. Προς το παρόν, αυτό μπορεί να γίνει κυρίως με σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που καίνε φυσικό αέριο – και το συντομότερο δυνατό με υδρογόνο από ανανεώσιμες πηγές. Η πυρηνική ενέργεια φράζει τις γραμμές με το βασικό της φορτίο και εκτοπίζει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το δίκτυο. [9]
- “Όλοι οι άλλοι-εκτός της Γερμανίας- προωθούν την πυρηνική ενέργεια τελικά!»
Η Γερμανία βρίσκεται σε μια ειδική πορεία, ενώ η πυρηνική ενέργεια γνωρίζει μια αναγέννηση παγκοσμίως; Οι αριθμοί λένε το αντίθετο. Αφού αντιπροσώπευε το 17,5% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας το 1996, η πυρηνική ενέργεια έχει πλέον περιοριστεί σε μονοψήφιο ποσοστό, στο 9,8%[10]. Για καλό λόγο: η πυρηνική ενέργεια είναι πάρα πολύ ακριβή, κοστίζει 34 λεπτά ανά κιλοβατώρα (KWh). Η «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια, από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικά φθηνότερη στη Γερμανία, 6 έως 11 λεπτά ανά KWh για την αιολική ενέργεια και 9 λεπτά ανά KWh για την ηλιακή ενέργεια. [11].
Η κατασκευή των πυρηνικών σταθμών επανειλημμένα μετατρέπεται σε καταστροφή: για παράδειγμα, ο αντιδραστήρας Olkiluoto EPR στη Φινλανδία, που χαιρετίστηκε ως μια νέα γενιά σταθμών παραγωγής ενέργειας, τέθηκε σε λειτουργία με 13 χρόνια καθυστέρηση και κόστισε περισσότερο από τρεις φορές περισσότερο από ό,τι είχε προγραμματιστεί[12] Στη Γαλλία, ο αντιδραστήρας EPR Flamanville αναμένεται να κοστίσει 12,7 δισεκατομμύρια ευρώ αντί για τα προγραμματισμένα 3,4 – και δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί μετά από δεκαετή καθυστέρηση στην κατασκευή. [13]
- “Οι αντιδραστήρες μας είναι ασφαλείς!”
Εδώ και 13 χρόνια, δεν έχει γίνει καμία ολοκληρωμένη ανασκόπηση της ασφάλειας των αντιδραστήρων που θα βγουν από το δίκτυο – παρόλο που ο κίνδυνος ατυχήματος σε αντιδραστήρα αυξάνεται με κάθε χρόνο λειτουργίας[14] Ο νόμος για την ατομική ενέργεια απαιτεί στην πραγματικότητα επανεξέταση της ασφάλειας κάθε δέκα χρόνια[15] Μόνο σε σχέση με τον επικείμενο παροπλισμό οι αρχές παραιτήθηκαν από την τελική επιθεώρηση. [16]
Οι γερασμένοι αντιδραστήρες είναι επικίνδυνοι. Από τους 56 αντιδραστήρες στη Γαλλία, λιγότεροι από τους μισούς παρήγαγαν ηλεκτρική ενέργεια σε πλήρη δυναμικότητα πέρυσι[17]. Ο κύριος λόγος: ρωγμές που έχουν σχηματιστεί λόγω διάβρωσης σε σημαντικούς σωλήνες. Παρόμοιες ρωγμές εμφανίζονται σε γερμανικούς αντιδραστήρες – ένας σημαντικός κίνδυνος για την ασφάλεια, ιδίως στον πυρηνικό σταθμό Neckarwestheim. [18].
Όλοι αυτοί είναι καλοί λόγοι για την έξοδο. Μπορεί το κίνημα να είναι υπερήφανο για όσα έχει επιτύχει. Με τα λόγια της Süddeutsche Zeitung αυτής της εβδομάδας: «Αυτό που έχει επιτύχει το αντιπυρηνικό κίνημα είναι αξιοσημείωτο. Έχει αποσπάσει τη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη της Ευρώπης από την πυρηνική ενέργεια. Χάρη σε μια διεκδικητικότητα από την οποία πολλά κινήματα μπορούν ακόμη και σήμερα να διδαχθούν. Με ευρείες συμμαχίες και πάντα νέες μορφές δράσης.»
Η πρώτη επιτυχία του νεανικού κινήματος το 1977 επιτεύχθηκε μόνο μέσω της τότε προσέγγισης: Όχι στον σχεδιαζόμενο πυρηνικό σταθμό του Whyl στην περιοχή Kaiserstuhl κοντά στο Φράιμπουργκ. “Nai hämmer gsait!” (“Όχι είπαμε!”) – το σύνθημα της αντίστασης είχε απήχηση και στους συντηρητικούς κύκλους και κινητοποίησε τους αμπελουργούς-οινοποιούς της περιοχής κατά του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας[19] Από καταγγελίες μέχρι εκδηλώσεις ενημέρωσης, μεγάλες διαδηλώσεις και αγρυπνίες, καθώς και δράσεις πολιτικής ανυπακοής, υπήρχε μια ποικιλία μορφών διαμαρτυρίας που έμελλε να χαρακτηρίσουν το αντιπυρηνικό κίνημα.
Δεκαετίες αργότερα, το κίνημα μπόρεσε να αξιοποιήσει αυτές τις εμπειρίες – και να τις συνδυάσει με τα νέα εργαλεία κινητοποίησης του διαδικτύου. Ως ανθρώπινη αλυσίδα, σύνδεσε τα πυρηνικά εργοστάσια Brunsbüttel και Krümmel μαζί με τους συμμάχους του το 2010 – μια δράση διαμαρτυρίας μήκους 120 χιλιομέτρων κατά μήκος του Έλβα. Όταν εξερράγησαν οι αντιδραστήρες στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, κατάφερε να σφυρηλατήσει μια συμμαχία και να βγάλει 250. 000 ανθρώπους στους δρόμους μέσα σε λίγες μέρες. Και με υπερμεγέθεις μάσκες Μέρκελ και βαρέλια με πυρηνικά απόβλητα, διαδήλωνε μέχρι που η έκκληση για τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας έφτασε σε όλες τις μεγάλες εφημερίδες και τους τηλεοπτικούς σταθμούς.
Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε, μαζί με όλο το εύρος του κινήματος, να αποσπάσει τη σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών από πεισματάρηδες πολιτικούς και εταιρείες που διψούν για κέρδη. Την εποχή γύρω από τη σχεδιαζόμενη παράταση της διάρκειας ζωής των πυρηνικών εργοστασίων, έδειξε τι το έκανε να λειτουργεί. Όχι μόνο διαδικτυακές εκκλήσεις, αλλά και δράσεις, μεγάλες διαδηλώσεις και ανθρώπινες αλυσίδες, μπροστά από την Καγκελαρία, στις πυρηνικές εγκαταστάσεις και στο φράγμα του Έλβα.
Το τελικό τέλος,
μας δείχνει πόσο ισχυρό μπορεί να γίνει ένα κίνημα διαμαρτυρίας. Η στιγμή αυτή δίνει κουράγιο για τον μεγάλο αγώνα για το τέλος του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα, τον οποίο πρέπει να κερδίσουμε όλοι μαζί. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αποτρέψουμε μια κλιματική καταστροφή.
Μπορεί να βασιστούμε σε όλα αυτά όταν πρόκειται για μια πολύ μεγαλύτερη πρόκληση σε αυτή τη δεκαετία: την αποτροπή μιας κλιματικής καταστροφής. Η δύναμη, η αντοχή και η δημιουργικότητά του χρειάζονται περισσότερο από ποτέ. Και εδώ, επίσης, είναι σημαντικό να κερδηθούν πλατιά τμήματα του πληθυσμού για τον σκοπό αυτό. Μαθαίνοντας από το αντιπυρηνικό κίνημα σημαίνει ότι μαθαίνουμε να κερδίζουμε, με ανυπακοή, αλλά πάντα δημιουργώντας δυνατότητες μαζικής συμμετοχής και διασύνδεσης με άλλα επί μέρους κινήματα .
Δεν είναι καιρός για επανάπαυση στις δάφνες της νίκης της εξόδου από την πυρηνική ενέργεια, εξάλλου υπάρχει και το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται έως ότου οι εταιρείες που λειτουργούσαν τα πυρηνικά εργοστάσια τα αποσυναρμολογήσουν. Τα διάφορα κομμάτια και απόβλητα των εργοστασίων θα συνεχίζουν να ακτινοβολούν και κατά το διάστημα αποδόμησης, αλλά και κυρίως κατά την τελική τους εναπόθεση για αιώνες. Χρειάζεται επαγρύπνηση!
Ο αγώνας για την εξασφάλιση π.χ. ενός βιώσιμου ενεργειακού μείγματος δεν έχει τελειώσει ακόμα. Είναι πιθανόν η κατάργηση των πυρηνικών να είναι απλώς μια ακόμη αρχή.
Για αυτό το αντιπυρηνικό, το περιβαλλοντικό, το αντιπολεμικό και το κίνημα της αποανάπτυξης, όλα μαζί, δεν θα πρέπει με κανένα τρόπο να «επαναπαυθούν στις δάφνες τους»!
Χρειάζεται και η επείγουσα έξοδος από τους Υδρογονάνθρακες! Η διαμάχη για την πυρηνική ενέργεια είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμη σε σύγκριση με την πρόκληση της αναχαίτισης της κλιματικής κρίσης. Τα απογοητευτικά αποτελέσματα μέχρι τώρα έδειξαν πόσο ισχυρό εξακολουθεί να είναι το λόμπι των ορυκτών καυσίμων. Με τη δύναμη με την οποία κερδίσαμε τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας, θα πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουμε τη σταδιακή κατάργηση του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα. Και να υποστηρίξουμε τις ήπιες πηγές ενέργειας,την ενεργειακή απόδοση, καθώς και την απαραίτητη αποανάπτυξη της ζήτησης ενέργειας .
[1]„Habeck: Atomausstieg unumkehrbar – Mehrheit laut Umfrage dagegen”, Handelsblatt Online, 10. April 2023
[2]„Ringen bis zur letzten Minute”, Tagesschau Online, 12. April 2023
[3]„Spahn kritisiert Atomausstieg als ‚schwarzen Tag für den Klimaschutz‘”, Zeit Online, 11. April 2023
[4]„Atomwende: Abschaltung von Kernkraftwerken eröffnet Perspektiven für die Endlagersuche”, Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung, eingesehen am 13. April 2023
[5]„Kraftwerksleistung in Deutschland”, Internetauftritt des Umweltbundesamtes, eingesehen am 13. April 2023
[6]„‚Wesentlich trockener als in normalen Jahren‘”, Tagesschau Online, 1. März 2023
[7]„Französische AKWs auf Sparflamme”, FAZ Online, 5. August 2022
[8]„Abgestellte Atomkraftwerke stürzen Frankreich in Energiekrise”, SRF Online, 2. August 2022
[9]„Atomenergie verdrängt immer häufiger Ökostrom”, Top Agrar Online, 12. Juni 2018
[10]„Kernenergie weltweit 2023”, Internetauftritt der Gesellschaft für Anlagen- und Reaktorsicherheit, eingesehen am 13. April 2023
[11]„Atom, Kohle, Gas, Wind, Solar: Welche Stromart uns am wenigsten kostet”, Focus Online, 25. März 2021
[12]„Neues Atomkraftwerk Olkiluoto III in Finnland fertiggestellt”, Energie Zukunft, eingesehen am 13. April 2023
[13]„Frankreichs neues AKW wird teurer und später fertig”, FAZ Online, 12. Januar 2022
[14]„‚Die Sicherheitsprüfungen sind jetzt schon drei Jahre überfällig‘”, Der Spiegel Online, 10. August 2022
[15]„Gesetz über die friedliche Verwendung der Kernenergie und den Schutz gegen ihre Gefahren (Atomgesetz)”, Gesetze im Internet, eingesehen am 13. April 2023
[16]„Prüfung des Weiterbetriebs von Atomkraftwerken aufgrund des Ukraine-K
ΠΗΓΗ: www.topikopoiisi.eu
