22.7 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΒΙΒΛΙΑΟι Ισπανοί Αναρχικοί - Του Μάρει Μπούκτσιν - Η δεύτερη έκδοση αφιερώνεται...

Οι Ισπανοί Αναρχικοί – Του Μάρει Μπούκτσιν – Η δεύτερη έκδοση αφιερώνεται στη μνήμη του Μιχάλη Πρωτοψάλτη

 ΜΑΡΕΪ ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ

Οι Ισπανοί Αναρχικοί

Τα Ηρωικά Χρόνια 1868-1936

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΠΕΛΑΓΟΣ

Νήσος Ιστορία, Πλούς 2ος

Μετάφραση: Γιάννης Καστανάρας, Ροζίνα Μπέρκνερ

Επιμέλεια μετάφρασης: Ροζίνα Μπέρκνερ, Μιχαήλ Πρωτοψάλτης

Επίμετρο για τον Μάρεϊ Μπούκτσιν: Μάκης Κορακιανίτης

Σύνολο σελ.: 592. 

ISBN: 978-960-7280-42-8

 

Η μοναδική ιστορική ιδιαιτερότητα του ισπανικού αναρχικού κινήματος: 

ο συνδυασμός της ελευθεριακής κοινωνικής επανάστασης εδώ και τώρα 

με την μακράς πνοής προετοιμασία του ανθρώπου για την ελεύθερη και αλληλέγγυα κοινωνία

 

Οι Ισπανοί Αναρχικοί - Του Μάρει Μπούκτσιν - Η δεύτερη έκδοση αφιερώνεται στη μνήμη του Μιχάλη Πρωτοψάλτη

 

Στην πλατεία του χωριού μου

είπε ο μεροκαματιάρης στον αφέντη:

Με υψωμένη τη γροθιά τους θα γεννηθούνε τα παιδιά μου 

από το αναρχικό τραγούδι της Ανδαλουσίας Στην πλατεία του χωριού μου, του 19ου αιώνα 

Παράξενη και γοητευτική εικόνα: o –αναρχικός– μεροκαματιάρης του τραγουδιού βγάζει με αποκοτιά τη γλώσσα στην εξουσία εδώ και τώρα, όμως προσβλέπει στα παιδιά του.  

Το αναρχικό –και παραδοσιακό– αυτό τραγούδι της Ισπανίας είναι αποκαλυπτικό για τις ρίζες του ισπανικού αναρχισμού. Ρίζες βαθιές που τροφοδοτούν τον ισπανικό αγροτικό αναρχισμό στα τέλη του 19ου αιώνα αλλά και το αναρχικό εργατικό κίνημα των ξεριζωμένων αγροτών που καταλήγουν προλετάριοι στα νέα βιομηχανικά αστικά κέντρα. Ρίζες που αντλούν μνήμες και α-λήθειες από υστερομεσαιωνικές αγροτικές εξεγέρσεις. Ρίζες που πηγαίνουν βαθιά στο μεσαιωνικών καταβολών ισπανικό pueblo (λέξη που στα ισπανικά σημαίνει και «χωριό» και «λαός» – είναι ακρογωνιαίος λίθος  στην ανάλυση του Μπούκτσιν στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας), το οποίο επιβίωσε επί σειρά αιώνων χάρη στις δομές αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας. Για να δεχθεί τη χαριστική βολή από την επιβολή της «προοδευτικής» –κατά Μαρξ– αστικής συγκεντρωτικής διοίκησης που παγιώθηκε στην Ισπανία λόγω της κατάρρευσης της απόλυτης μοναρχίας στα μέσα του 19ου αιώνα, και η οποία –πράγμα ανεξήγητο σε μια πρώτη ματιά– έστρεψε τον ισπανικό βορρά προς το συντηρητικό και φιλοφρανκικό καρλισμό και το νότο και την ανατολή της χώρας στον κοινωνικό αναρχισμό της εποχής του. Στα απόνερα αυτής της «αστικής επανάστασης» γεννήθηκαν κοινωνικά και εργατικά κινήματα αλλά και οι πάσης φύσεως (και αποχρώσεως) αυτονομιστικές/αποσχιστικές τάσεις που εκδηλώνονται τόσο έντονα σήμερα και προβάλλονται –τυχαίο;– από τα ΜΜΕ, ισπανικά και διεθνή. 

Προσπαθώντας να εξηγήσει αυτό το μοναδικό ιστορικό φαινόμενο, σε όλες του τις διαστάσεις μέσα από το πρίσμα της κοινωνικής ανάλυσης, ο Μπούκτσιν, στο βιβλίο Οι Ισπανοί Αναρχικοί, πέρα από βαθύς και έντιμος θεωρητικός της σύγχρονης ριζοσπαστικής σκέψης, αποδεικνύεται και οξυδερκής και γλαφυρός ιστορικός και κοινωνιολόγος. Οι Ισπανοί Αναρχικοί είναι ίσως το σπουδαιότερο σύγχρονο επίτομο έργο για το εργατικό κίνημα της Ισπανίας από τις απαρχές του, το 1868 (όταν ο ιταλός βουλευτής Φανέλι, οπαδός του Μπακούνιν και μέλος της Συμμαχίας για Κοινωνική Δημοκρατία, μεταλαμπαδεύει με επιτυχία τις ιδέες της Α΄ Διεθνούς στην Ισπανία) μέχρι το 1936, το πραξικόπημα του Φράνκο, το ξέσπασμα της Κοινωνικής Επανάστασης και τις επιτυχημένες κολεκτιβοποιήσεις που ακολούθησαν.

            

Η αναρχική βιβλιογραφία, πέραν του ότι είναι πολλές φορές προπαγανδιστική, συνήθως δεν εξετάζει ενδελεχώς ούτε τις υπόλοιπες τάσεις του εργατικού κινήματος (π.χ. σοσιαλιστές) ούτε τις ιδιαίτερες ιστορικές-κοινωνικές συνθήκες (Spain is different λένε οι Αγγλοσάξονες, και κάτι ξέρουν…), τα συντηρητικά πολιτικά ρεύματα, τη γεωπολιτική, την ιστορία και την οικονομία της χώρας κ.λπ. Κάποιοι ιστορικοί, όπως ο Χιού Τόμας, κρύβουν επιδέξια τη βδελυγμία τους απέναντι στον ισπανικό αναρχισμό και ξορκίζουν αδέξια τα όποια διδάγματά του για τους πληβείους της μεταπολεμικής καταναλωτικής δουλείας, υποβαθμίζοντας και αποκρύπτοντας συστηματικά τη σημασία του στο ισπανικό εργατικό και αγροτικό κίνημα, καθώς και το τεράστιο ειδικό βάρος του στις ιδεολογικές ζυμώσεις και το πολιτισμικό γίγνεσθαι της χώρας για 80 χρόνια περίπου, μέχρι την επικράτηση του Φρανκισμού το 1939.  Από την άλλη, συγγραφείς όπως ο πασίγνωστος –γιατί τάχα;– και πολύς Χόμπσμπαουμ (λόγω της συνήθους μαρξιστικής προκατάληψης: αν η θεωρία δε συμφωνεί με τα γεγονότα, τόσο το χειρότερο γι’ αυτά), αλλά και ο ισπανιστής, ισπανολάτρης και συμπαθών τους αναρχικούς Gerald Brenan, στέκονται μόνο στη «χιλιαστική φύση»  του ισπανικού αναρχισμού: υποτίθεται πως, έχοντας ένα καθολικό ιδεολογικό υπόστρωμα, οι ισπανοί αγρότες ενστερνίζονται ξαφνικά τον αναρχισμό ως μια νέα θρησκεία, η οποία, ως δια μαγείας, την Ημέρα της Επανάστασης, αν οι άνθρωποι πιστεύουν σε αυτήν, θα εγκαθιδρύσει «εδώ και τώρα» τον ελευθεριακό κομουνισμό. Το στοιχείο αυτό όντως υπήρχε στον ισπανικό αναρχισμό: στο έργο του Μπούκτσιν θα βρει κανείς συγκλονιστικά παραδείγματα προσπάθειας εγκαθίδρυσης του ελευθεριακού κομουνισμού μέσα από γενικές απεργίες οι οποίες, σε ορισμένες πόλεις, «εκτρέπονται» σε ηρωικές εξεγέρσεις, στο βαθμό που οι αναρχικοί, πέρα από το εκάστοτε διεκδικητικό αίτημα της απεργίας, το οποίο συμμερίζονται και στηρίζουν μαζί με άλλα ριζοσπαστικά ρεύματα, θέτουν και το αίτημα της ολικής αλλαγής του κόσμου και της ζωής. Ναι, της ζωής, καθότι οι ισπανοί αναρχικοί είχαν συλλάβει την έννοια της «βιοπολιτικής» πολύ πριν από νεότερους στοχαστές (Ντελέζ, Γκουαταρί, Φουκό, Αγκάμπεν κ.λπ.), για το λόγο αυτό απέρριπταν την κλασική «πολιτική» και τους θεσμούς της: κόμματα, κοινοβούλιο, διεκδικητικά συνδικάτα, αστικό σχολείο, ένωση ανθρώπων με την εγγύηση του κράτους ή της εκκλησίας (λέγε με γάμο) κ.λπ. 

Η επιθυμία για άμεση αλλαγή της ζωής μπορεί να ξεκινούσε από την Ιδέα για την επί γης ουτοπία αλλά ήξερε να συμβάλει ενεργά σε κάθε διεκδικητικό αγώνα, να είναι πάντα κοινωνικά παρούσα, να εμπνέει και να εμπνέεται. Γιατί, αν με το ένα πόδι ο ισπανικός αναρχισμός πατούσε σε κάποιες «χιλιαστικές» τάσεις, που όμως εμπνέονταν από ένα ισχυρό πάθος για ζωή εδώ και τώρα, με το άλλο πόδι πατούσε σε ένα διαφωτιστικής προέλευσης ριζοσπαστικό ορθολογισμό χωρίς δογματισμούς, δοκιμαζόμενο ανά πάσα στιγμή από την καθημερινή εμπειρία του αγώνα των «από κάτω» για την επιβίωση. Έτσι, η επιθυμία για ζωή, χωρίς τη χειραγώγηση «επαναστατικών κέντρων» και καθαγιασμένων αυθεντιών της θεωρίας, έμαθε μέσα από τις ήττες και τις νίκες της πως υπήρχαν καιροί που έπρεπε να περιμένει και να μην αναλώνεται  στην απόγνωση και/ή τη στείρα θεωρητικολογία, εποχές για να προετοιμάζει τους αγωνιστές και τους συμπαθούντες για την άλλη κοινωνία, απαλύνοντας στην πράξη τα δεινά της παρούσας και προσβλέποντας στο μέλλον. Έμαθε, σε χαλεπούς καιρούς, να δημιουργεί παράλληλες εκπαιδευτικές δομές, για να λυτρώσει τα παιδιά των λαϊκών τάξεων από τα εθελόδουλα κηρύγματα της εκκλησίας, με κορυφαία στιγμή το Ελεύθερο Σχολείο του Φ. Φερέρ, σημείο αναφοράς για κάθε προβληματισμό σε σχέση με την αντιαυαταρχική εκπαίδευση.  Έμαθε να διδάσκει και να διαδίδει τις νέες ιδέες της επιστήμης, έμαθε να συντηρεί και να συντηρείται –πνευματικά– από τους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες δημιουργούς που έβλεπαν θετικά το κίνημα, κυρίως μέσα από τα Ελευθεριακά Αθήναια, χώρους αναψυχής όσο και επιμόρφωσης των εργαζομένων. Έμαθε να εξοβελίζει τις αστικές αξίες του πλουτισμού, του καθωσπρεπισμού, της υποκρισίας και του φόβου από τις συνειδήσεις των πληβείων, κάνοντας τους περήφανους για τη διαφορετικότητα των δικών τους αξιών: της αξιοπρέπειας που χαρίζει μια ζωή χωρίς θεό και αφέντη, με αλληλεγγύη και ελευθερία. Έμαθε να υπερασπίζεται τους επαναστάτες συνδικαλιστές σε εποχές κτηνώδους βίας και καταστολής των αφεντικών ακόμη και με ένοπλες ομάδες αγωνιστών και να διαπλάθει μορφές αγωνιστών όπως ο Ντουρούτι. Και το κυριότερο, δημιούργησε εδώ και τώρα νέες μορφές οργάνωσης, αμεσοδημοκρατικές και αλληλέγγυες, ενώ δεν έπαψε να διεκδικεί άνευ όρων την άλλη κοινωνία εδώ και τώρα! Με κεντρικό άξονα την αναρχοσυνδικαλιστική CNT, το ολοζώντανο κύτταρο του αυριανού κόσμου της αλληλεγγύης και της ελευθερίας που πρότασσαν οι αναρχικοί.           

Ο Μπούκτσιν αντιμετωπίζει με διεπιστημονικό τρόπο το ευρύτατο, όπως ίσως έχει γίνει ήδη αντιληπτό, αντικείμενό του και έτσι κατορθώνει να απαντήσει σε ερωτήματα που άλλοι συγγραφείς –ακόμη και ευνοϊκά διακείμενοι απέναντι στους αναρχικούς– ούτε καν αγγίζουν. Μήπως γιατί στέκονται μόνο στα γεγονότα του Εμφυλίου και της παράλληλης Κοινωνικής Επανάστασης, χωρίς να εξετάζουν τη γενεαλογία ενός κινήματος που γέννησε οικογένειες, «δυναστείες» αναρχικών;  Γιατί ο αναρχισμός ρίζωσε στην Ισπανία και όχι σε άλλες χώρες της Ευρώπης; Πώς κρατήθηκε ζωντανός από την εποχή της Α΄ Διεθνούς μέχρι τον Εμφύλιο Πόλεμο; Πώς μέσα στις αντιξοότητες του Εμφυλίου, οι αναρχικοί δημιούργησαν τη μοναδική ελευθεριακή Κοινωνική Επανάσταση του 20ού αιώνα;

            

Όμως ο Μπούκτσιν δεν απεμπολεί την ιδιότητα του διεισδυτικού θεωρητικού. Όλο το βιβλίο διαπνέεται από μια ριζοσπαστική κριτική στο μαρξισμό η οποία, χωρίς να μηδενίζει τη συνεισφορά του Μαρξ, δείχνει και τα όρια της μαρξιστικής θεώρησης που αγνοεί τον άνθρωπο, το συγκεκριμένο άνθρωπο, όχι την αφαίρεσή του. Οι διαφορές και οι ομοιότητες του τότε με το σήμερα, οι οποίες περιέχονται στην Εισαγωγή, στον Πρόλογο και στα Συμπεράσματα του βιβλίου, είναι, ίσως, από τις πιο οξυδερκείς και συνάμα συγκινητικές προσεγγίσεις που έγιναν ποτέ στο νόημα και στην προϊστορία μιας επανάστασης, γι’ αυτό και ο Χάουαρντ Ζιν έγραψε για το βιβλίο ότι «συνδέει τους ισπανούς αναρχικούς με τους δικούς μας καιρούς», με τους καιρούς που κάποιοι εμπνέονται από τα προτάγματα των Ζαπατίστας και του Κομπάνι. Ο Μπούκτσιν εξηγεί επίσης, με τη σαφήνεια και την απλότητα μεγάλου δασκάλου, τις θέσεις των «κλασσικών» του αναρχισμού και το πώς οι ιδέες τους επέδρασαν στις διαφορετικές περιόδους του ισπανικού αναρχισμού.

Η ελληνική έκδοση περιέχει την Εισαγωγή του 1976 του Μάρεϊ Μπούκτσιν στην α΄ έκδοση του βιβλίου και τον Πρόλογο του συγγραφέα (του 1993) για τις εκδόσεις AK Press. Επίσης, περιέχει το κροπαρισμένο φωτογραφικό υλικό των αγγλόφωνων πρωτοτύπων ολόκληρο και σε υψηλότερη ανάλυση, επιπλέον φωτογραφίες και γκραβούρες, υποσημειώσεις των μεταφραστών και του εκδότη και, ως Επίμετρο, την «Πολιτική Διαθήκη του Μάρεϊ Μπούκτσιν», κείμενο του Μάκη Κορακιανίτη, το οποίο διαβάστηκε στο Πολιτικό Μνημόσυνο του Μάρεϊ Μπούκτσιν που έγινε στην Αθήνα, στον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο «Nosotros», το 2006.

           

Οι Ισπανοί Αναρχικοί επανεκδίδονται στα ελληνικά μετά από έναν –και βάλε– αιώνα από το Α΄ Συνέδριο της CNT και μισό σχεδόν αιώνα από την εμφάνιση των πρώτων αναρχικών στη μεταπολεμική Ελλάδα, σε μια στιγμή βαθιάς, αν και βουβής ακόμα, απογοήτευσης από τη μαρξιστική(;) –πρώτη φορά– αριστερά. Σε μια στιγμή που οι «από κάτω» χάνουν τις ψευδαισθήσεις τους όσον αφορά την ανάθεσή των ζωών τους στους «δικούς τους από πάνω», στους «δικούς τους ειδικούς», οι οποίοι απολαμβάνουν πλέον τη θαλπωρή του Κοινοβουλίου. Η πρώτη έκδοση οδήγησε σε πολλές συζητήσεις εντός και εκτός του αναρχικού χώρου. Ελπίζουμε αυτή να οδηγήσει σε περισσότερες.

Ο Μιχάλης…

«Οι Ισπανοί Αναρχικοί» είναι ένα βιβλίο που είχε προετοιμάσει και επιμεληθεί με ιδιαίτερη αγάπη και μεγάλο ενθουσιασμό ο Μιχαήλ Πρωτοψάλτης, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο βιβλίο που εξέδωσε. Κι αυτό γιατί, πέραν της ανάγκης του Μιχάλη να κάνει σωστά και ολοκληρωμένα ό,τι έκανε, οι «Ισπανοί Αναρχικοί» του Μ. Μπούκτσιν εμβαθύνουν στην επί σειρά δεκαετιών προετοιμασία μιας κοινωνικής επανάστασης. Μιας προετοιμασίας που έγινε από τους «από κάτω», οι οποίοι, προκειμένου να πραγματώσουν άμεσα μια κοινωνία δίχως ιεραρχία και κυριαρχία, πειραματίστηκαν πάνω σε εναλλακτικές κοινωνικές δομές μέσα στο κέλυφος της υπάρχουσας κοινωνίας. Για να διευρύνουν και να εμβαθύνουν τη συμμετοχή των ανθρώπων μέσα από διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας στους χώρους εργασίας και όχι μόνο, επιχειρώντας να δημιουργήσουν έναν άλλο τύπο ανθρώπου που δεν εξαρτά τη ζωή του από το Θεό, ούτε από το Κεφάλαιο ή / και το Κράτος αλλά, σε συνεργασία και αλληλεγγύη με τους άλλους ανθρώπους, αναλαμβάνει ενεργά και υπεύθυνα τη δημιουργία της κοινωνικής του ζωής. Αυτή η θαυμάσια και επίκαιρη στις μέρες μας (αν και μακριά και επίπονη) περιπέτεια ήταν που γοήτευε, όσο τίποτα άλλο, το Μιχάλη. Τη συζητούσε συνέχεια, προσπαθούσε να την εμφυσήσει σε άλλους ανθρώπους που συναντούσε και με τον τρόπο του, τις αδυναμίες φυσικά και τα λάθη του (για τα οποία δε δίσταζε να αυτοσαρκάζεται), την είχε πυξίδα των καθημερινών επιλογών του όσο λίγοι στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης.

Το βιβλίο της πρώτης έκδοσης το είχε ήδη επιμεληθεί εκ νέου, σε μεγάλο βαθμό, ο Μιχάλης και το είχε βελτιώσει πολύ. Κάποιοι σύντροφοι, που αποφασίσαμε να δώσουμε μια συνέχεια στις Εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος –σεβόμενοι ένα εν πολλοίς έτοιμο εκδοτικό πρόγραμμα του Μιχάλη– ξεκινάμε αυτή τη «συνέχεια» ολοκληρώνοντας αυτή τη νέα επιμέλεια του Μιχάλη στο ήδη εκδοθέν βιβλίο. Το αποτέλεσμα είναι αυτή η δεύτερη έκδοση.

Μια δεύτερη έκδοση αφιερωμένη στη μνήμη του εκδότη τού Βιβλιοπελάγους, του φίλου και συντρόφου Μιχάλη Πρωτοψάλτη, που ξαφνικά μας άφησε το Μάιο του 2014.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ
Captcha verification failed!
Η βαθμολογία χρήστη captcha απέτυχε. Παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας!
echo ‘’ ;