Συνέντευξη της Σταυρούλας Τόσκα στον Χρήστο Τερζίδη για το enallaktikos.gr.
Το «Beneath the Olive Tree» είναι το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ και σκηνοθετικό ντεμπούτο της Σταυρούλας Τόσκα.
Είναι βασισμένο σε μυστικά ημερολόγια που βρέθηκαν θαμμένα κάτω από ένα ελαιόδεντρο στο ελληνικό νησί Τρίκερι, που λειτουργούσε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο (1946 – 1949).
Τα ημερολόγια, θαμμένα για σχεδόν τρεις δεκαετίες, αφηγούνται τις απίστευτες ιστορίες εκατοντάδων γυναικών πολιτικών εξόριστων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και ερευνούν την ανάμειξη της αμερικανικής και βρετανικής κυβέρνησης στη συγκεκριμένη περίοδο.
Η σκηνοθέτης Σταυρούλα Τόσκα κάνει το ταξίδι Νέα Υόρκη – Ελλάδα για να ρίξει φως σε ένα κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας, για το οποίο λίγα γνωρίζει ο κόσμος, αποκαλύπτοντας στην πορεία ένα οικογενειακό μυστικό που θα την συγκλονίσει.
Γεννημένη στην Σίνδο Θεσσαλονίκης και εδώ και πολλά χρόνια μόνιμος κάτοικος της Νέας Υόρκης, μας παραχώρησε μία συνέντευξη λίγες μέρες πριν μία πολύ ιδιαίτερα συναισθηματικά επιστροφή της στην πόλη της Θεσσαλονίκης για το Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ.
Το Beneath The Olive Tree θα προβληθεί την Παρασκευή 18/3 στις 18.30 αίθουσα Παύλος Ζαννάς και το Σάββατο 19/3 στις 18.00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές.
Η συνέντευξη της Σταυρούλας Τόσκα στον Χρήστο Τερζίδη για το enallaktikos.gr.
Πόσο δύσκολη και ταυτόχρονα μαγική, μπορεί να είναι η διαδρομή μίας νέας γυναίκας από την Θεσσαλονίκη προς την επίτευξη του αμερικάνικου ονείρου;
Το ταξίδι μέχρι τώρα ήταν πολύ δύσκολο, αλλά και απίστευτα μαγικό με πολλές ανταμοιβές. Έμαθα από πρώτο χέρι τι σημαίνει να είσαι άστεγος, να μην έχεις ένα δολάριο στην τσέπη. Όλα είναι μέρος της ζωής. Μπορεί να λύγισα πολλές φορές αλλά δεν έσπασα.
Ξυπνάω κάθε πρωί έτοιμη να αντιμετωπίσω την ημέρα, να κερδίσω περισσότερες εμπειρίες, να διδαχτώ καινούργια μαθήματα. Ποτέ δεν έβαλα ως στόχο να κυνηγήσω αυτό που ονομάζουμε “το αμερικανικό όνειρο”. Από μικρή ήθελα να φύγω από το χωριό μου, να ταξιδέψω, να γνωρίσω τον κόσμο. Μετακόμισα στη Νέα Υόρκη για να ασχοληθώ με την υποκριτική. Ένιωθα ότι η Ελλάδα ήτανε μικρή για μένα. Λαχταρούσα μια αίσθηση ελευθερίας και δημιουργικότητας που δεν μπορούσα να βρω στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο. Οι περισσότερες από τις ταινίες που θαύμαζα στην εφηβεία μου ήταν Αμερικάνικες κι έτσι σκέφτηκα ότι η Αμερική ήταν το μέρος που έπρεπε να πάω.
Ποιά ήταν η αφορμή για να αποφασίσεις να ασχοληθείς με το συγκεκριμένο θέμα;
Η Ολυμπία Δουκάκη (η οποία είναι μέντοράς και αγαπητή μου φίλη) κι εγώ, συζητούσαμε ένα σενάριο που έγραφα πριν έξι χρόνια. Ένιωθε ότι είχα πολύ περισσότερα να πω και ήθελε να με βοηθήσει να βρω την ταυτότητά μου, τη φωνή μου ως γυναίκα, ως μετανάστρια, σεναριογράφος και δημιουργός.
Μια μέρα η Ολυμπία μου έδωσε ένα βιβλίο να διαβάσω. Ήταν μια μετάφραση των τετραδίων που είχαν γράψει οι γυναίκες πολιτικές εξοριστες που εμφανίζονται στο
“Κάτω από την Ελιά”. Ήταν η πρώτη φορά που ανακάλυπτα τι είχε συμβεί στην χώρα μας κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Οι ιστορίες αυτών των γυναικών με καθηλώσανε.
Ξεκίνησα αμέσως την έρευνα για εκείνη την περίοδο. Λίγες εβδομάδες αργότερα συναντήθηκα με την Ολυμπία πάλι και της ανακοίνωσα ότι αποφάσισα να κάνω ένα ντοκυμαντέρ για αυτές τις γυναίκες. Μου είπε ότι θα στηρίξει τις προσπάθειες μου με οποιοδήποτε τρόπο μπορεί και αυτό ακριβώς έκανε τα τελευταία πέντε χρόνια.
Ποιό ήταν το πιο συγκλονιστικό στοιχείο το οποίο αποκόμισες κατά την διάρκεια της δημιουργίας και ολοκλήρωσης του ντοκυμαντέρ;
Αυτό εξακολουθεί να είναι δύσκολο για μένα να το συζητώ. Λίγους μήνες μετά που άρχισα να κάνω έρευνα για την ταινία ανακάλυψα την ιστορία της οικογένειάς μου. Η γιαγιά μου η Στέλλα ήτανε πολιτική κρατούμενη κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Συνελήφθη ενώ πήγαινε προμήθειες στον γιο της, τον θείο μου Μήτσο, ο οποίος πολεμούσε με τους αντάρτες στα βουνά. Ένα παληκάρι από το χωριό τους, την κάρφωσε στην αστυνομία. Η γιαγιά μου αρνήθηκε να καρφώσει άλλους από την γειτονιά της που της είχανε δώσει προμήθειες να κουβαλήσει για τα παιδιά τους κι έτσι κατέληξε στις φυλακές για σχεδόν τέσσερα χρόνια. Η φυλάκισή της οδήγησε ολόκληρη η οικογένεια στην διάλυση. Άκουσα ιστορίες από τη μητέρα μου που με συγκλόνισαν, άλλαξαν την σχέση μου με τη μητέρα μου, άλλαξαν την κατανόησή μου για τον κόσμο στον οποίο ζούμε.
Τι έχεις να μοιραστείς μαζί μας από την εμπειρία του να δουλεύεις ένα τέτοιο project στην Αμερική;
Πολλά πράγματα είναι δυνατά στις ΗΠΑ αν είσαι πρόθυμος να εργαστείς σκληρά. Όσο περισσότερο καταλαβαίνεις τον τρόπο που το σύστημα λειτουργεί τόσο πιο εύκολο γίνεται να επιτύχεις τους στόχους και τις φιλοδοξίες σου – που ισχύει και για τη βιομηχανία του θεάματος ή οποιοδήποτε άλλο πεδίο εργασίας θέλεις να μπεις.
Αν είναι να πω κάτι για την πραγματοποίηση αυτής της ταινίας στις ΗΠΑ νομίζω ότι θα είναι η υποστήριξη και ενθάρρυνση που έλαβα έξω από την Ελληνοαμερικανική κοινότητα. Μεγάλη έκπληξη μου έκανε και το πόσο ενδιαφέρθηκε και υποστήριξε το Αμερικανικό κοινό. Πιστεύω επίσης, ότι ήταν καλύτερα , ίσως πιο εύκολο σε κάποιο επίπεδο, να κάνω αυτο το ντοκυμαντέρ εκτός Ελλάδας.
Ήμουν σε θέση να επισκέπτομαι την Ελλάδα, να κάνω έρευνα και συνεντεύξεις, και μετά να επιστρέφω στη Νέα Υόρκη όπου είχα ένα άλλο επίπεδο άνεσης και μπορούσα πιο εύκολα να συγκεντρωθώ στην δουλειά μου.
Δώσε μας μια εικόνα για την αποδοχή και τις εντυπώσεις που άφησε το έργο σου στα φεστιβάλ που προβλήθηκε.
Καταπληκτική! Ξεπέρασε τις προσδοκίες μου. Έχουμε παίξει σε δέκα φεστιβάλ κινηματογράφου στις ΗΠΑ και κερδίσαμε τέσσερα βραβεία. Στις 16 Μαρτίου θα δείξουνε το Κάτω Από Την Ελιά στο SR Socially Relevant Film Festival και έμαθα μόλις χτες ότι είμαστε φιναλίστ για άλλα τρία βραβεία.
Άνθρωποι όλων των ηλικιών και τάξεων ανταποκρίνονται με μεγάλη συγκίνηση κι ενθουσιασμό στην ταινία. Έχω δει άνδρες με δάκρυα στα μάτια τους στο τέλος της ταινίας. Έχει συμβεί ξανά και ξανά. Είναι πραγματικά κάτι το πολύ ιδιαίτερο και νιώθω τόσο ευγνώμων που αυτές οι γυναίκες μου εμπιστεύτηκαν της ιστορίες τους και μου επιτρέψανε να μοιραστώ ένα παρά πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής τους με τον κόσμο.
Ως μια ελληνίδα που ζει εδώ και αρκετό καιρό μακριά από την πατρίδα, ποιά είναι η οπτική σου γωνία για όλα όσα βασανίζουν την χώρα μας τα τελευταία χρόνια;
Με λυπεί πάρα πολύ. Η οικογένειά μου και πολλοί από τους φίλους μου ζουν στην Ελλάδα. Παρακολουθώ τα νέα και διαβάζω διάφορες εφημερίδες σε καθημερινή βάση. Η Ελλάδα όδευε προς αυτή την κατεύθυνση εδώ και δεκαετίες. Με κάνει έξω φρενών το γεγονός ότι υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι είδανε τι ερχόταν και επέλεξαν να μην κάνουν τίποτα γι ‘αυτό, άνθρωποι που θέλω να πιστεύω ότι είχανε την δύναμη να αλλάξουν κάποια πράγματα προς το καλύτερο. Για μένα αυτοί είναι προδότες του Έθνους μας.
Υπάρχει γενική σύγκλιση της αμερικάνικης κοινής γνώμης σε σχέση με την ελληνική κρίση και αν ναι, ποιά είναι αυτή;
Οι Αμερικανοί διαβάζουν και κατανοούν αρκετά για όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα, πιστεύουν φυσικά ότι η Ελλάδα είναι ένα πιόνι στην σκακιέρα της Αμερικής αλλά έχουνε σεβασμό και αγάπη για την χώρα μας. Έχω ακούσει ανθρώπους να μιλούν θετικά αλλά και αρνητικά για την πατρίδα μου. Θεωρώ καθήκον μου ως Ελληνίδα να ανοίγω διάλογο όταν ακούω κάποιον να μιλάει αρνητικά και να προσπαθώ να τους δείξω την άλλη πλευρά του κέρματος. Λειτουργεί ως επί το πλείστον.
Προσπαθώντας να καταγράψεις αυτές τις ανθρώπινες ιστορίες, πιστεύεις ότι έχουμε κάτι να διδαχθούμε παρακολουθώντας και βιώνοντας την προσφυγική κρίση;
Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να εξετάσουμε την ιστορία του κόσμου στον οποίο ζούμε. Η προσφυγική κρίση είναι ένα άμεσο αποτέλεσμα του πολέμου. Αυτό είναι κάτι που δεν θ’αλλάξει ποτέ. Όσο συνεχίζουμε να ζούμε σ’ένα καπιταλιστικό σύστημα πάντα θα υπάρχει ανθρώπινη τραγωδία εφόσον το χρήμα έρχεται πρώτο. Ο πόλεμος θα συνεχίσει – αυτό είναι ένα γεγονός. Είναι τραγικό το ότι δεν μαθαίνουμε από την ιστορία μας και επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη.
Πώς αισθάνεσαι για την επιστροφή στην πόλη που μεγάλωσες και οριοθετεί αυτή η επιστροφή την εκπλήρωση κάποιου στόχου;
Είμαι τόσο συγκινημένη και περήφανη που επιστρέφω στην Θεσσαλονίκη με αυτό το ντοκυμαντέρ. Ήτανε το όνειρό μου να κάνουμε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης από την πρώτη στιγμή. Εκτός από το
γεγονός ότι το φεστιβάλ είναι μια μεγάλη πλατφόρμα για εμάς να προβάλλουμε τη δουλειά μας, η Θεσσαλονίκη έχει παίξει μεγάλο ρόλο στο ποια είμαι σήμερα. Οι άνθρωποι με τους οποίους διέσχισα μονοπάτια, τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες που έχω από τη ζωή στην πόλη αλλά και στην Σίνδο όπου μεγάλωσα. Δεν θα μπορούσα να ζητήσω τίποτα περισσότερo.
Τα μελλοντικά σου σχέδια;
Είμαι σε ένα σημείο στη ζωή μου όπου νιώθω έτοιμη να ξεκινήσω τη δική μου οικογένεια. Όσον αφορά την δουλειά μου ετοιμάζω μια τηλεοπτική σειρά με ένα network στις ΗΠΑ. Επίσης έχω αναλάβει την παραγωγή για ένα ντοκυμαντέρ με τίτλο Μια Φωτογραφική Μνήμη και γράφω το πρώτο μου σενάριό μου το οποίο θέλω να γυρίσω στην Ελλάδα. Μόλις ολοκλήρωσα γυρίσματα για μια ταινία μικρού μήκους με τίτλο Πρόνοια την οποία έγραψε και σκηνοθέτησε ο καλός μου φίλος Νίκος Ευτεριάδης. Ο Νίκος κι εγώ κάνουμε έρευνα εδώ και δύο χρόνια για την υπόθεση George Polk. Είμαστε σ’επαφή μετην οικογένεια Πολκ που μας έδωσε πρόσβαση σε υλικό το οποίο δεν έχει δει ποτέ το φως της δημοσιότητας και το ίδιο έχει γίνει και με τον Εlias Vlanton ο όποιος έγραψε ένα εξαιρετικό βιβλίο για την δολοφονία του George Polk και ο οποίος συνεργάζεται μαζί μας. Ανυπομονώ να γυρίσουμε την ταινία στη Θεσσαλονίκη!
