Συνέντευξη -στην Χαρί Λέκκα-
Σε δύο πράξεις θα «παίξουμε» με το θεατρικό της Μαργκερίτ Ντυράς «Η Αγγλίδα Ερωμένη», που παρατείνει της παραστάσεις του, στον πολυχώρο ΕΚΣΤΑΝ.
Για την ιστορία του θεάτρου οφείλουμε ν΄αναφέρουμε πως «Η Αγγλίδα Ερωμένη» παίχτηκε για πρώτη φορά το 1968 στο Παρίσι, κι ήταν ο θρίαμβος της Μαντελέν Ρενώ και του Μίκαελ Λοντάλ για είκοσι χρόνια.
Η πρώτη πράξη αφορά την Ελένη Παπαχρηστοπούλου, που υπογράφει τη μετάφραση, τη διασκευή και ερμηνεύει την κεντρική ηρωίδα του έργου. Πρόκειται για αστυνομικό – ψυχολογικό δράμα, στο οποίο η γαλλίδα συγγραφέας μιλάει για ένα έγκλημα που έχει διαπράξει μια γυναίκα προσφέροντας στους θεατές μια ιλιγγιώδη κάθοδο στην ανθρώπινη ψυχή.
Την σκηνοθεσία της παράστασης, όπως όλων των παραστάσεων που έχουν ανέβει στο Εκστάν, υπογράφει ο Ζαν Πωλ Ντενιζόν.
Η δεύτερη πράξη αφορά σε θεατή – θεατρόφιλο μετά την παράσταση. Πρόκειται για τον Κώστα Κοροντζή, εκδότη, γνώστη των έργων και των ημερών της Ντυράς, τον οποίο συναντήσαμε στην έξοδο του θεάτρου.
Α΄ΠΡΑΞΗ
ΕΡ.: Γιατί Ντυράς κυρία Παπαχρηστοπούλου, και γιατί το συγκεκριμένο έργο. ΑΠ.: Όταν βρέθηκα για θεατρικές σπουδές στο Παρίσι, στον τόπο της, και μελετώντας τας έργα της καταγοητεύτηκα απ΄το βάθος τους. Η ¨γνωριμία¨ μου όμως μαζί της πηγαίνει χρόνια πίσω, τότε που ήμουν φοιτήτρια στην Φιλοσοφική της Θεσσαλονίκης κι είδα την κινηματογραφική ταινία «Χιροσίμα, αγάπη μου». Καρμικό ίσως αλλά ο Αντώνης Σαμαράκης δίνοντας διάλεξη στην σχολή μου, μας τόνισε ότι η λέξη «αγάπη μου», δεν παλιώνει, εφόσον για τον καθένα που θα την πει υπάρχει πάντα η πρώτη φορά που θα την προφέρει, που θα την νιώσει ως μια καινούργια λέξη. Σ’ εκείνο το νεαρό της ηλικίας το «Χιροσίμα, αγάπη μου» χαράχτηκε βαθιά μέσα μου. Η αναζήτηση της αγάπης ως απόλυτη αξία, με ακολούθησε σ’ όλη μου τη ζωή.
Όσον αφορά το «γιατί την Αγγλίδα Ερωμένη», έχω να πω πως λειτούργησε το τυχαίο. Ήμουν στη Λωζάννη και μόλις είχε κυκλοφορήσει η επανέκδοση το συγκεκριμένου έργου. Αυτόματα ανασύρθηκε στην επιφάνεια η βαθιά μου επιθυμία να συναντηθώ με την Ντυράς. Ήμουν πια ώριμη γι’ αυτό, το θέμα του σε προκαλεί κατευθείαν. Ο Ζαν Πωλ όταν το διάβασε το χαρακτήρισε «παθιασμένο», ενθουσιάστηκε κι εκείνος. Μετά από πολλές συζητήσεις συμφωνήσαμε πως θα καταφέρουμε να ξαφνιάσουμε, να μην αφήσουμε ήσυχο τον θεατή (γελά). Ήμουν σίγουρη πως μ΄έναν σκηνοθέτη του μεγέθους του Ντενιζόν θα πετυχαίναμε ν΄αποδώσουμε τα μέγιστα στην απαιτητική ¨Αγγλίδα Ερωμένη¨. Και είμαστε ικανοποιημένοι με τον Ζαν Πωλ που φτάσαμε ν’ αγγίξουμε τις καρδιές των ανθρώπων. Γι’ αυτό και η παράσταση αγαπήθηκε, συζητιέται και προκαλεί τέτοια συγκίνηση. Γι΄αυτό ο κόσμος αξίωσε παράταση των παραστάσεων.
ΕΡ.: Δυό λόγια για το έργο, να μπούμε στο κλίμα. ΑΠ.: Η Ντυράς πήρε το θέμα της από πραγματικό έγκλημα γυναίκας που σκότωσε τον άντρα της, τον έκοψε σε κομμάτια και στη συνέχεια πέταξε τα κομμάτια στα εμπορικά τραίνα που περνούσαν κάτω από γέφυρα σιδηροδρομική διασταύρωσης, κοντά στο σπίτι της. Η συγγραφέας, παρακολούθησε την υπόθεση που απασχόλησε τις αστυνομικές Αρχές και την κοινή γνώμη το 1952, μέσα από την εφημερίδα Monde. Προφανώς την ιντρίγκαρε το γεγονός ότι εκείνη η γυναίκα ήταν ανίκανη να εξηγήσει τους λόγους της πράξης της, και 16 χρόνια μετά γράφει την «Αγγλίδα Ερωμένη».
ΕΡ.: Η Ντυράς όμως μας έχει μάθει να εμβαθύνει. Τι άλλο είναι πέρα από ένα περίεργο αστυνομικό έργο». ΑΠ.: Πράγματι, το έγκλημα έγινε αφορμή για την γαλλίδα συγγραφέα να εξερευνήσει τους μαιάνδρους του ψυχισμού, και να μας προσφέρει μια ιλιγγιώδη κάθοδο στην ανθρώπινη ψυχή.
ΕΡ.: Θα ήθελα τώρα να μιλήσουμε για τον δικό σας ρόλο, για την ¨στυγερή¨δολοφόνο Κλαίρη Λαν, που δεν μπορεί να εξηγήσει την πράξη της. ΑΠ.: Παίζω μια γυναίκα που βρίσκεται στα όρια της λογικής. Μια γυναίκα που περνάει το κατώφλι της τρέλας. Η τρέλα της, είναι το φίλτρο που κρύβει αυτό που είναι. Είναι η οθόνη στην οποία η Ντυράς προβάλλει τις δικές μας φαντασιώσεις, τους φόβους μας, το θυμό μας ή την αγάπη μας. Η Κλαίρη είναι «η πόρτα» που σου επιτρέπει να δεις πίσω, πίσω από την οποία ακούγονται οι καρδιές των ανθρώπων.
ΕΡ.: Ποιό είναι το δυνατό σημείο το έργου. ΑΠ: Στις ίδιες τις λέξεις, στον λόγο της, στη γραφή της. Δεν υπάρχουν θεαματικές σκηνές, μεγάλες δραματικές κινήσεις στο θέατρο της Ντυράς. Θα έλεγα, ωστόσο, ότι ιδιαίτερο νόημα για μένα έχει η σκηνή που η Κλαίρη Λαν περνάει στο κατώφλι της τρέλας.
ΕΡ.: Η Ντυράς έγινε γνωστή κι αγαπήθηκε από τον γυναικείο πληθυσμό γιατί τον υποστήριξε. Στην πλατεία του θεάτρου κάθονται και άντρες. ΑΠ.: Η Ντυράς είναι δίκαιη μεταξύ των φύλων, στήριξε γυναικεία θέματα γιατί ακόμα και σήμερα χρειάζονται στήριξη. Ο λόγος της είναι δομικό στοιχείο του φαντασιακού της γυναίκας, της επιθυμίας της που ζει μέσα της. Δεν σταμάτησε να γράφει για τη θηλυκότητα, να θυμώνει ενάντια στο φαλλοκρατισμό, και σε κάθε είδους αυταρχικό πρόσωπο. Στην «Αγγλίδα Ερωμένη» εξερευνά την υπόσταση του ζευγαριού. Η ασυμφιλίωτη δυαδικότητα ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό παραπέμπει κατά την Ντυράς σε μια γενικότερη αντίθεση ανάμεσα στον Έρωτα και το Λόγο. Η Ντυράς παραμένει η φωνή της γυναίκας.
ΕΡ.:Με ποιον τρόπο θεωρείτε ότι το έργο συνομιλεί με το σήμερα.
ΑΠ.: «Η Αγγλίδα Ερωμένη» είναι ένα έργο διαχρονικό. Ήδη από το ΄50 και μετά εμφανίστηκαν μια σειρά έργων ( Ιονέσκο, Ντυράς, Μπέκετ κ. άλ.) που διαμαρτύρονται σε όλους τους κομφορμισμούς, αισθητικούς, ιδεολογικούς, πολιτικούς, που βλέπουν με υποψία την πολιτική και τις μεγάλες πράξεις. Εμφανίζεται έτσι μια δραματουργία που εμπνέεται απ΄ το ασυνήθιστο , που καταστρέφει τη «λογικότητα» του έργου και ισχυροποιεί τη δραματική και συμβολική δύναμη. Στην «Αγγίδα Ερωμένη» η Μαργκερίτ Ντυράς μας εκθέτει την ιστορία της Κλαίρης Λαν: τη συμπεριφορά της, το γεγονός του φόνου που είναι και το αντικείμενο του διαλόγου και μας αφήνει να κρίνουμε με στόχο να υπερβούμε την επιφάνεια της πραγματικότητας. Να εμβαθύνουμε σε καταστάσεις.
Είμαστε ικανοί να παρακολουθήσουμε, από κοντά, ανθρώπους με διαφορετική ζωή από τη δική μας; Είναι αδύνατον να μην διαπιστώσουμε ότι τα δικά της συμπτώματα είναι και δικά μας συμπτώματα. «Η Αγγλίδα Ερωμένη» μας ζητά να αφυπνιστεί το ενδιαφέρον μας για τον συνάνθρωπό μας σ’ όλα του τα προβλήματα
Β΄ΠΡΑΞΗ
Στις κριτικές που γράφονται ή ακούγονται για κινηματογραφικά και θεατρικά έργα, συνήθως, δεν διακόπτουμε αυτόν που την ασκεί επικαλούμενοι τον ειρμό της σκέψης του. Αυτό θα κάνουμε κι εμείς.
ΕΡ.: Φαίνεστε προβληματισμένος κι εσείς κι η πολυμελής συντροφιά σας κ. Κοροντζή. Να υποθέσω πως οφείλεται στα μηνύματα που εκπέμπει η Ντυράς. ΑΠ.: Μετά το τέλος της παράστασης, ο θεατής διακατέχεται για κάμποση ώρα από περίεργα, ακαθόριστα, απροσδιόριστα συναισθήματα, προσπαθώντας να ταξινομήσεις τις σκέψεις του και να δώσει μια συνοχή σε ότι είδε. Αλλά και τις επόμενες μέρες του είναι αδύνατον να μην επανέλθει – τουλάχιστον αυτό συνέβη και στα πέντε μέλη της παρέας που παρακολούθησε την παράσταση – στο ψυχικό κλίμα που τον διακατείχε όταν άκουγε τις απαντήσεις που έδινε στον ανακριτή η δολοφόνος Κλαίρη Λάν. Ομολογούσε ή μάλλον ανακοίνωνε το έγκλημά της, χωρίς πίεση, χωρίς ενδοιασμούς και χωρίς ενοχές. Οι επίμονες όμως προσπάθειες στο πιο κρίσιμο γι’ αυτόν ερώτημα γιατί τη σκότωσε δεν οδηγούν σε καμία απάντηση. Η Κλαίρη Λάν μεταθέτει μ’ έναν λίγο χιουμοριστικό τρόπο την ευθύνη της με ικανοποιητικές απαντήσεις στον ανακριτή. Είναι πολύ χαρακτηριστικός ο διάλογος ανάμεσα στον ανακριτή και στην ίδια:
- Αν μπορούσα να πω γιατί τη σκότωσα … Για τα υπόλοιπα όμως μπορώ.
- Ποια είναι τα υπόλοιπα;
- Που την έκοψα κι έριξα τα κομμάτια στο τραίνο για να εξαφανισθούν, για ελάτε στη θέση μου, τι θα κάνατε εσείς;
- Δεν ξέρετε γιατί τη σκοτώσατε;
- Δεν λέω αυτό, αν μου κάνατε τη σωστή ερώτηση θα σας απαντούσα.
Πόσο θυμίζει την χιουμοριστική ατάκα του Γούντι Άλλεν μετά από μια διάλεξη που έκανε.
- Έχω τις απαντήσεις, έχετε τις σωστές ερωτήσεις;
Όσο προχωρούν οι ερωτήσεις και οι αντίστοιχες απαντήσεις, τόσο διαφαίνεται ότι γίνεται ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που ο καθένας έχει ένα διαφορετικό κόσμο στο κεφάλι του, χωρίς να λείπουν και κάποιες χιουμοριστικές στιγμές παρά την τραγικότητα του θέματος. Ωστόσο ο θεατής παρακολουθώντας τη συμπεριφορά αλλά και τη γλώσσα του σώματος της Κλαίρη που τόσο αριστοτεχνικά μας πρόσφερε η πρωταγωνίστρια που την υποδύεται, διακρίνει κάποιες μικρές ρωγμές στη λογική της. Η δολοφόνος φαίνεται να βιώνει μια άλλη πραγματικότητα, μια ολότελα διαφορετική εικόνα της πραγματικότητας από αυτήν που μοιράζονται οι θεατές. Βλέπει τον εξωτερικό κόσμο σε σχέση με την εσωτερική της πραγματικότητα. Δεν φαίνεται να έχει συναίσθηση της διαταραχής της. Στις ρωγμές που αποκαλύπτονται, βρίσκεται και η απόλαυση του θεατή, η συγκίνησή του, το βάθεμα σε ψυχικές αποχρώσεις που δεν τις φανταζότανε . Κι αυτή η αποκάλυψη μεγαλώνει όχι μόνο την αυτογνωσία του, αλλά και την ενσυναίσθηση του απέναντι στη διαφορετικότητα.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Κείμενο: Μαργκερίτ Ντυράς
Μετάφραση/ Διασκευή: Ελένη Παπαχρηστοπούλου
Σκηνοθεσία, Σκηνικά: Ζαν – Πωλ Ντενιζόν
Φωτισμοί: Γιώργος Σουσάμογλου. Φωτογραφία: Πέτρος Αθανασόπουλος.
Κοστούμια: Χρυσάνθη Τζανέτου
Διανομή: Πέτρος Αποστολόπουλος, Γιάννης Νικολόπουλος, Ελένη Παπαχρηστοπούλου. Μαγνητοφωνημένη φωνή: Φώτης Θωμαΐδης
Τιμές Εισιτηρίων: 12€ κανονικό, 10€ (γκρουπ, φοιτητές, άνεργοι)
Προπώληση: ticketmaster.gr | Προπώληση: 2130210339 & 6974674513
Παραστάσεις: Κάθε Σάββατο στις 20.30 και Κυριακή στις 19.00
Θέατρο – Πολυχώρος Εκστάν: Πατησίων και Καυταντζόγλου 5, Αθήνα. Τηλ.: 213 0210 339, 6974674513
