Αλήθεια, πόσο καιρό έχετε να ακούσετε ή να διαβάσετε την έκφραση «στρατηγική κοινωνικής αλλαγής» και, ακόμη περισσότερο, να συμμετάσχετε ή απλώς να παρακολουθήσετε μια αξιοπρεπή περιεκτική συζήτηση που να αφορά αυτό το νόημα; Νομίζω ότι, εδώ και πολλά χρόνια, αυτή η έκφραση έχει χαθεί και σχετικές αξιόλογες συζητήσεις, απλώς, ΔΕΝ υπάρχουν.
Αυτές οι απώλειες δηλώνουν και το γεγονός ότι η ίδια η μεγάλη κοινωνική αλλαγή, στην πραγματικότητα και πέρα από κάποιες άνευ σημασίας ευχές, έχει περάσει στα αζήτητα των πολιτικών οντοτήτων, που υπαινίσσονται ότι την επιθυμούν.
Σε ένα πολύ πρόσφατο παράδειγμα, η κ. Αχτσιόγλου, στην ομιλία της στο Διαρκές Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, εν όψει της εκλογής νέου προέδρου, τελείωσε έτσι (2/9/23): «Γιατί το δικό μας μέλλον είναι συνώνυμο με τον πιο μεγάλο, ευγενή και ουσιαστικό στόχο της ανθρωπότητας: την κοινωνική ισότητα».
Δεν μας εξήγησε όμως πώς θα επιτευχθεί αυτό το «μέλλον», όταν μάλιστα οι σχετικές, μέχρι τώρα, προσπάθειες έχουν αποτύχει παταγωδώς. Το χειρότερο είναι ότι τα στελέχη της Αριστεράς δεν θέτουν καν το πρόβλημα.
Το ΚΚΕ θα μπορούσε να θεωρηθεί μια εξαίρεση. Αλλά πρόκειται για μια μουμιοποιημένη εξαίρεση, που τίποτα δεν έχει να προσφέρει στην ζωή των ζωντανών ανθρώπων. Οταν η χώρα έχει βιώσει τεράστιες και πολύμορφες κρίσεις και η πολιτική απήχησή σου μετράται συνεχώς σε χαμηλά ποσοστά, τότε, το να μην ανοίγεις μια ευρεία συζήτηση για τη στρατηγική σου, αυτό ισοδυναμεί με κατάσταση αφασίας. Το ΚΚΕ θα διαμαρτυρηθεί βέβαια και θα υποστηρίξει ότι στα συνέδριά του συζητά τη στρατηγική της μεγάλης κοινωνικής αλλαγής. Θα κάνω δυο παρατηρήσεις: Κατ’ αρχάς, το ΚΚΕ κατέχει πολύ καλά την τέχνη (με τους μηχανισμούς και θεσμούς του) του να καθιστά ακίνδυνη, για την κατεστημένη κατάσταση και για τις εκάστοτε ηγεσίες του, τις εσωκομματικές συζητήσεις και, δεύτερον, η συλλογική ευφυΐα του κόμματος έχει συρρικνωθεί σε χαμηλά επίπεδα σαν απόρροια της έλλειψης πραγματικής εσωκομματικής δημοκρατίας.
Στη συνέχεια, πάντως, δεν πρόκειται να αναλωθώ σε κριτικές και απόδοση ευθυνών για τις ανύπαρκτες στρατηγικές μεγάλων κοινωνικών αλλαγών. Προτιμώ να προτείνω συγκεκριμένες θέσεις και αυτές, από μόνες τους, θα σημαίνουν και τις ριζικές κριτικές και επικρίσεις που απαιτούνται.
Για μια πετυχημένη στρατηγική μεγάλης κοινωνικής αλλαγής, τέτοιας που να είναι προς όφελος της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων, κατά τη γνώμη μου, απαιτούνται, οπωσδήποτε, δυο θεμελιώδεις προϋποθέσεις. Πρόκειται για προϋποθέσεις που, βέβαια, από μόνες τους, δεν είναι αρκετές, ωστόσο είναι απολύτως αναγκαίες και ικανές να αποτελέσουν ισχυρότατο μοχλό και για τις υπόλοιπες αναγκαίες.
Μια ριζικά και πλήρως δημοκρατική πολιτική οντότητα
Η πρώτη προϋπόθεση – θέση είναι η αναγκαιότητα ύπαρξης τουλάχιστον μιας πραγματικά δημοκρατικής πολιτικής οντότητας, που να μπορεί να βοηθήσει στην οργάνωση της πορείας για τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές (1). Θα δώσω μια πολύ σύντομη, αλλά σημαντική, ένδειξη του τι εννοώ αναφερόμενος σε «πραγματικά δημοκρατική πολιτική οντότητα» και επιφυλάσσομαι, μια περισσότερο ολοκληρωμένη πρόταση, να ακολουθήσει σε επόμενο κείμενο μου:
Μια κεντρική επιτροπή συλλέγει τις απόψεις και προτάσεις όλων των μελών του κόμματος, τις ταξινομεί θεματικά και τις οργανώνει σε συγκροτημένες διαφορετικές προτάσεις. Ακολουθούν εσωκομματικά δημοψηφίσματα (κυρίως ηλεκτρονικά), σε τακτική βάση (π.χ. κάθε μήνα) με δυνατότητα συμμετοχής όλων των μελών. Με αυτό τον τρόπο αποφασίζονται τα πάντα.
Η προαναφερθείσα κεντρική επιτροπή πρέπει να απαρτίζεται τόσο από εκλεγμένα μέλη όσο και από κληρωμένα μέλη, με τυχαία κλήρωση. Τα κληρωμένα μέλη μάλλον θα πρέπει να αποτελούν την πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής και πάντως ΔΕΝ θα πρέπει να είναι η μειοψηφία. Εχει μεγάλη σημασία η κλήρωση, σαν μέθοδος επιλογής, γιατί, με αυτό τον τρόπο, τυχαία μέλη τοποθετούνται και μαθητεύουν σε υπεύθυνες θέσεις, δίνοντας τη δυνατότητα σε όλους να έχουν αυτή την υπεύθυνη εμπειρία. Ταυτόχρονα, σπάνε οι εσωκομματικοί μηχανισμοί, που επιβάλλουν μόνο άτομα που ανήκουν σε αυτούς και περιθωριοποιούν τα μέλη με ανεξάρτητη σκέψη, αναγκάζοντας σε υποταγή στον αρχηγό ή σε επί μέρους αρχηγούς και τάσεις ή, εναλλακτικά, αναγκάζουν, προκειμένου να σωθεί η αξιοπρέπεια των πολιτών, στην αποχώρηση τους από το κόμμα.
Η πραγματική και πλήρης δημοκρατία είναι ο μόνος τρόπος λήψης αποφάσεων που είναι προς όφελος της μεγάλης πλειονότητας των ανθρώπων και των πολιτών και ακόμη αποδίδει πραγματική κοινωνική δικαιοσύνη, μια θεμελιώδη κοινωνική αξία, διότι δεν νοείται κοινωνική δικαιοσύνη χωρίς ίση κατανομή ισχύος μεταξύ των πολιτών. Η κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη δεν νοείται δηλαδή χωρίς ισότητα ισχύος. Αυτό βέβαια έρχεται σε αντίθεση με τις πολιτικές παραδόσεις της Αριστεράς που, θεωρητικά, επιδιώκουν την οικονομική ισότητα, αλλά όχι και την πολιτική ισότητα, προς όφελος, βέβαια, των αριστερών πολιτικών ολιγαρχιών.
Πλήρως εκδημοκρατισμένα ΜΜΕ
Η δεύτερη απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση-θέση είναι ο πλήρης εκδημοκρατισμός των ΜΜΕ, ώστε, τουλάχιστον, ο τομέας της ενημέρωσης να μην ελέγχεται από ολιγάρχες και επιχειρηματίες. Επίσης, διευκρινίζω, ο εκδημοκρατισμός των ΜΜΕ σημαίνει να μην ελέγχονται αυτά από το κράτος ή και από διάφορες οργανώσεις (κόμματα, συνδικάτα κ.λπ.). Πρόκειται για μια πρωταρχική και απολύτως αναγκαία προϋπόθεση για μια πορεία μεγάλων κοινωνικών αλλαγών και όλοι μπορούμε να καταλάβουμε το γιατί. Τις προτάσεις μου, σε σχέση με αυτό, τις έχω δημοσιεύσει ήδη σε ΜΜΕ, αλλά θα τις δημοσιεύσω πάλι σε προσεχές κείμενο μου. Θέλω όμως να σημειώσω ότι ακόμη και συστημικοί πολιτικοί παράγοντες έχουν συνειδητοποιήσει το ολέθριο του να ελέγχονται τα ΜΜΕ από μεγαλοεπιχειρηματίες, εξ ου και υπάρχει σχετική πρόνοια στην παράγραφο 9 του άρθρου 14 του ισχύοντος Συντάγματος, αν και οι περιορισμοί και απαγορεύσεις αφορούν, βασικά, μόνο αυτούς «που αναλαμβάνουν έναντι του Δημοσίου ή νομικού προσώπου του ευρύτερου δημόσιου τομέα την εκτέλεση έργων ή προμηθειών ή την παροχή υπηρεσιών». Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι επόμενες δικαστικές αποφάσεις, ανωτάτων δικαστηρίων, έδωσαν «ερμηνείες» που ουσιαστικά εξουδετέρωσαν τη προαναφερθείσα συνταγματική πρόνοια. Αυτή η συμπεριφορά των ανωτάτων δικαστηρίων υποδεικνύει και μια άλλη θέση για τη Στρατηγική Μεγάλης Κοινωνικής Αλλαγής: τον εκδημοκρατισμό της διαδικασίας επιλογής των ανωτέρων και ανωτάτων δικαστικών λειτουργών.
Το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ σαν ευκαιρία για τη στρατηγική της κοινωνικής αλλαγής
Οι παραπάνω δυο θέσεις, ολοκληρωμένες και εμπλουτισμένες μετά από διάλογο με αυτούς που θα ενδιαφερθούν (θα υπάρξει σχετική εκστρατεία στα κοινωνικά δίκτυα και συναντήσεις με τους ενδιαφερόμενους),καταρχήν και στη παρούσα συγκυρία, θα κατατεθούν στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ:
Οι μεγάλες κρίσεις δημιουργούν και μεγάλες ευκαιρίες. Από αυτή την άποψη και το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για την κοινωνία των πολιτών. Στο επικείμενο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, αν και όποτε αυτό γίνει, δεν πρέπει να κερδίσει ούτε ο Κασσελάκης ούτε η λεγόμενη «αριστερή αντιπολίτευση». Το σημαντικό είναι να κερδίσει η κοινωνία των πολιτών. Και μόνο αυτό. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τον πλήρη και ριζικό εκδημοκρατισμό του ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτό τον τρόπο θα ανοίξει και ένας δρόμος προς μια πραγματική θέληση μεγάλων κοινωνικών αλλαγών.
Για να πραγματοποιηθούν αυτά, πρέπει ο καθένας μας, που ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο, να αναπτύξει τον ακτιβισμό του οργανώνοντας δίκτυα μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και έξω απ’ αυτόν. Να είμαστε σε επαφή και να οργανώσουμε μια πολιτική πλατφόρμα πλήρους εκδημοκρατισμού του ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη και αν δεν πετύχει αυτό, θα έχουμε κερδίσει μια προβολή, στην ευρύτερη κοινωνία, της έννοιας της πραγματικής δημοκρατίας. Και αυτό θα είναι πολύτιμο. Γιατί είναι προφανές ότι η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικά δρώντων έχουν φροντίσει να συσκοτίσουν και να διαστρεβλώσουν πλήρως την έννοια και το νόημα της δημοκρατίας.
Πραγματική δημοκρατία στον ΣΥΡΙΖΑ – Πραγματική δημοκρατία παντού
Σημείωση
Στο ακόλουθο κείμενο έχω δείξει, κάποιες όψεις, ως προς το γιατί, μόνο, μια απολύτως δημοκρατική πολιτική οντότητα είναι σε θέση να βοηθήσει στην οργάνωση μιας πορείας προς μεγάλες κοινωνικές αλλαγές.
Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών
