Το 1988, το Ευρωκοινοβούλιο καθιέρωσε τα Βραβεία Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης, προς τιμήν του Ρώσου αντιφρονούντα Αντρέι Ζαχάρωφ, ο οποίος κυνηγήθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του από το καθεστώς της Μόσχας.
Πρώτος που τιμήθηκε με το βραβείο Ζαχάρωφ ήταν ο Νέλσον Μαντέλα, για την διαχρονική του υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της μάχης του για την ίση μεταχείριση λευκού και έγχρωμου πληθυσμού στη Νότια Αφρική.
Έκτοτε κάθε χρόνο, ο ευρωπαϊκός θεσμός τιμά προσωπικότητες, αλλά και οργανώσεις – όπως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα – κάθε χρόνο, ενισχύοντας τη δράση τους και με χρηματικό ποσό της τάξεως των 50.000 ευρώ.
Φέτος, στη σύσκεψη των Προέδρων του ΕΚ αποφασίστηκε το βραβείο να δοθεί στον φυλακισμένο Σαουδάραβα ακτιβιστή και μπλόγκερ Ράιφ Μπαντάουι.
Ο Μπαντάουι, αντιμετώπισε την κατηγορία της αποστασίας και καταδικάστηκε από δικαστήριο στη Τζέντα τον Μάιο του 2014 σε δεκαετή ποινή φυλάκισης, 1.000 ραβδισμούς και μεγάλο χρηματικό πρόστιμο.
Ήδη από τον Φεβρουάριο του 2015, το ΕΚ με ψήφισμά του καταδίκασε έντονα τη μαστίγωση του Ράιφ Μπαντάουι, ως «σκληρή πράξη που προκαλεί σοκ» καλώντας τη Σαουδική Αραβία να «τον απελευθερώσει άμεσα και χωρίς όρους, ως κρατούμενο συνείδησης που καταδικάσθηκε και φυλακίσθηκε επειδή άσκησε το δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης».
Η Δημοκρατική αντιπολίτευση της Βενεζουέλας και ο δολοφονημένος Μπόρις Νεμτσόβ, ήταν μεταξύ των τριών τελικών οργανισμών και προσωπικοτήτων που ανέδειξε φέτος το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο πλαίσιο του Βραβείο Ζαχάρωφ.
Η Δημοκρατική αντιπολίτευση της Βενεζουέλας κατάφερε να ενωθεί κατά του απολυταρχικού καθεστώτος που άφησε πίσω του ο Ούγκο Τσάβες, καταδικάζοντας ανοιχτά τις πολιτικές καταδιώξεις στη χώρα, ενώ ο Ρώσος επιστήμονας και πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός Μπόρις Νεμτσόβ, υπερασπιζόταν επί χρόνια μία πιο ανοιχτή Ρωσία, και δολοφονήθηκε το Φεβρουάριο του 2015 στη Μόσχα, σε γέφυρα απέναντι από το Κρεμλίνο.
