Ποιος ευθύνεται πραγματικά για ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα υπερβολικών ταχυτήτων;
Η επιστήμη που βρίσκεται πίσω από μια τεχνολογία η οποία κατασκευάζει αυτοκίνητα που αγγίζουν ταχύτητες των 300χλμ την ώρα;
Ο πωλητής της εταιρίας που πουλάει τα αυτοκίνητα;
Ο οδηγός που παραβαίνει όλους τους κανόνες οδικής ασφάλειας;
Ο κατασκευαστής των λωρίδων οδήγησης που δεν φτιάχνει ικανούς δρόμους για τέτοιες ταχύτητες;
Όποια κι αν είναι η απάντηση, για τις εταιρίες των κινηματογραφικών σειρών Sky UK και ΗΒΟ ο υπαίτιος φαίνεται ότι είναι η κυβέρνηση.
Το ιστορικό δράμα πέντε ωριαίων επεισοδίων Chernobyl, της σύμπραξης της ευρωπαϊκής εταιρίας Sky UK και της αμερικάνικης ΗΒΟ, αποτελεί ένα οξύμωρο έργο.
Στο ιστορικό του μέρος, όταν αναπαριστά την ατμόσφαιρα, τις εικόνες και το σκηνικό της εποχής, κάνει πραγματικά μια απίστευτα καλή δουλειά και μας μεταφέρει μέσω της οθόνης τη μεταλλική εκείνη αίσθηση της ραδιενέργειας στο στόμα.
Στο δραματικό του όμως μέρος υπακούει σε φθηνούς προπαγανδιστικούς κανόνες, και όσον αφορά την υποκριτική του ικανότητα δεν ξεφεύγει από την τυπική καταγγελία, κλίση ταινιών ανάλογου τύπου που πρωταγωνίστησε ο δικός μας Νίκος Κούρκουλος.
Μόνο αφελής θα ήταν κανείς αν έλεγε (καλόπιστα) ότι οι εταιρίες αυτές νοιάζονται μόνο για το θέαμα που προσφέρουν και τις εισπράξεις. Στην τηλεοπτική σειρά Chernobyl, έχουμε να κάνουμε με μια αμείλικτη περίπτωση (καλοφτιαγμένης) προπαγάνδας.
Το πιο οξύμωρο όμως σχήμα της σειράς είναι ότι ενώ αναπαριστά (ψευδώς) ένα ιστορικό γεγονός επιδίδεται αφειδώς σε ηθικοφιλοσοφικούς στοχασμούς και κάνει κατήχηση περί ψεύδους και αλήθειας.
Το κεντρικό σλόγκαν της σειράς Τσερνόμπιλ δεν είναι άλλωστε, όπως θα ανέμενε κανείς από μια σειρά που καταπιάνεται μ’ αυτό το θέμα, η ανθρώπινη τραγωδία ή η τεχνολογική αμετροέπεια της πυρηνικής ενέργειας, αλλά, όπως λένε στην προμετωπίδα της αφίσας της σειράς: «Το κόστος του ψέματος».
Ποιο είναι όμως αυτό το ψέμα; που για την Sky UK και την ΗΒΟ κατέλαβε τόσο κεντρικό ρόλο στην τραγωδία του Τσερνόμπιλ ώστε να γίνει σημαντικότερο ακόμα και από το ίδιο το γεγονός του ατυχήματος;
Η σειρά δεν επικεντρώνεται τόσο στις ανθρώπινες απώλειες, τις επιπτώσεις του ατυχήματος στο περιβάλλον, ή την ηρωική προσπάθεια του σοβιετικού λαού να σώσει την ανθρωπότητα.
Ούτε στοχάζεται επάνω στο τίμημα του ενεργειακού πολιτισμού που ανά πάσα στιγμή η ανθρωπότητα κινδυνεύει να καταβάλει.
Η σύμπραξη της Sky UK και ΗΒΟ δεν διαπραγματεύεται τόσο ένα ιστορικό γεγονός αλλά κάνει φιλοσοφικό στοχασμό επάνω την αλυσιδωτή αντίδραση του ψέματος.
Για την Sky UK και την ΗΒΟ το ψέμα γεννά ψέμα, το οποίο γεννά νέο ψέμα καθώς προσπαθεί να αποκαλύψει το προηγούμενο.
Η Sky UK και η ΗΒΟ καταπιάνονται με το ψέμα της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Οι Σοβιετικοί στην προσπάθειά τους να απεμπολήσουν τις δικές τους ευθύνες και να μη γίνουν ευάλωτοι απέναντι στους Δυτικούς, ανακάλυψαν και αποκάλυψαν στον κόσμο το ψέμα των βασικών υπαίτιων του ατυχήματος, του διευθυντή του Τσερνόμπιλ Βίκτορ Μπρουγκάνοφ, του πυρηνικού φυσικού Νικολάι Φομίν, και του προσωπάρχη του εργοστασίου Ανατόλι Ντιάτλοφ, οι οποίοι, αν και οι ίδιοι εντελώς ακατάλληλοι για αυτό το έργο, ανέλαβαν να διεκπεραιώσουν ένα πείραμα, που πίσω του κρύβονταν οι δικές τους προσωπικές επιδιώξεις, το οποίο προκάλεσε την έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα 4 στο Τσερνόμπιλ.
Η Sky UK και η ΗΒΟ χρησιμοποιώντας ως πρωταγωνιστές τους τις αφελείς μορφές του ιστορικού χαρακτήρα του καθηγητή Βαλερί Λεγκάσοφ, του πυρηνικού φυσικού που ανέλαβε (επιτυχημένα) να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις του ατυχήματος και του φανταστικού χαρακτήρα της Ουλιάνα Χόμιουκ, η οποία λειτουργεί σε όλη τη σειρά κάτι σαν την «προστάτιδα-συνείδηση» του Λεγκάσοφ, ξεσκεπάζουν τους σοβιετικούς γραφειοκράτες και μας δείχνουν ότι πίσω από τα μικρά ψέματα των μαριονετών της σοβιετικής γραφειοκρατίας, που διεύθυναν το εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, κρύβονταν κάτι μεγαλύτερο και πιο ύπουλο: η πυρηνική σκευωρία της ΕΣΣΔ σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου.
Σύμφωνα με την Sky UK και την ΗΒΟ το (κακό) σοβιετικό καθεστώς τσιγκουνεύονταν να αγοράσει τα σωστά αντιπυρηνικά υλικά που απαιτούνταν για την οικοδόμηση του αντιδραστήρα του Τσερνομπίλ.
«Δεν εξοπλίσαμε τον πυρηνικό μας αντιδραστήρα σωστά όπως κάνουν στη Δύση», λέει με νόημα στη σειρά ο καθηγητής Λεγκάσοφ.
Μετά από μια τέτοια κατάθεση μέσα στην αίθουσα του Ανώτατου Σοβιετικού Δικαστηρίου το μήνυμα που δίνεται στους θεατές είναι μισή αλήθεια που σημαίνει μισό ψέμα.
Είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι οι Σοβιετικοί που κατασκεύαζαν εκείνη την εποχή αντικείμενα με διάρκεια ζωής υπερπολλαπλάσια της ανθρώπινης θα έκαναν «τσιγκουνιές» στα υλικά του αντιδραστήρα.
Η ΕΣΣΔ δεν είχε την κουλτούρα της προγραμματισμένης βραχυβιότητας στα προϊόντα της (αυτή είναι μια δυτική επινόηση).
Δεν έχει σημασία, λοιπόν, αν τρεις επιστήμονες έπαιζαν τους μαθητευόμενους μάγους στην αίθουσα ελέγχου του αντιδραστήρα.
Ούτε έχει σημασία ότι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες, όπως στην περίπτωση της Φουκουσίμα, είναι ευάλωτοι σε οποιαδήποτε είδους φυσική καταστροφή.
Για την Sky UK και την ΗΒΟ το πρόβλημα δεν είναι η πυρηνική τεχνική, ούτε η αδηφάγα όρεξη ενός πολιτισμού για όλο και περισσότερη συμμετοχή στην υπερκατανάλωση, η οποία απαιτεί με τη σειρά της όλο και περισσότερη ανάγκη για παραγωγή ολοένα και περισσότερης ενέργειας για να αναπαραχθεί.
Ένας φαύλος κύκλος που ωθεί την επιστήμη να αναζητεί ολοένα και περισσότερους μεγατεχνικούς και ριψοκίνδυνους τρόπους ενέργειας για ολοένα περισσότερο ηλεκτρισμό μέχρι απλά αυτός ο πολιτισμός να πνιγεί στο βόθρο της ενεργειακής του υπολειμματικότητας.
Το πρόβλημα για την Sky UK και την ΗΒΟ δεν είναι ούτε η βλακεία κάποιον αφελών επιστημόνων που διαχειρίζονται ενέργειες χωρίς να είναι οι ίδιοι κατάλληλοι για την ευθύνη που αναλαμβάνουν.
Μια επιστήμη σαν την πυρηνική, ένας πολιτισμός που απαιτεί αναρίθμητες πηγές ενέργειας για να αναπαράγεται, μια τεχνολογία ευάλωτη στα βίτσια της φύσης, ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας της ανθρώπινης φύσης, δεν αποτελούν προβλήματα για την Sky UK και την ΗΒΟ.
Η ευθύνη του ατυχήματος του Τσερνόμπιλ φαίνεται να είναι ότι μια τέτοιου είδους ισχυρή τεχνολογία βρισκόταν στα χέρια των (κακών) Σοβιετικών.
Το πρόβλημα για την Sky UK και την ΗΒΟ δεν είναι η πυρηνική ενέργεια η ίδια, ούτε το ρίσκο που αναλαμβάνει η ανθρωπότητα για την καλοζωία της, αλλά το σοβιετικό καθεστώς.
Η σειρά Τσερνομπίλ δεν είναι ένα ιστορικό δράμα για το πυρηνικό ατύχημα της 26ης Απριλίου του 1986 στον αντιδραστήρα 4 του Εργοστασίου Παραγωγής Πυρηνικής Ενέργειας του Τσερνόμπιλ, Β.Ι. Λένιν, όπως είναι το πλήρες του όνομα, αλλά μια ύπουλη κατηγορία στην ΕΣΣΔ. Και στο σημείο αυτό αρχίζει να εξυφαίνεται το κόστος των ψεμάτων της Sky UK και της ΗΒΟ.
Το πρώτο ψέμα είναι ότι ο κίνδυνος ενός πυρηνικού ατυχήματος αποτελεί αποκλειστικά μόνο υπόθεση μιας σοβιετικού τύπου (άκαμπτης) γραφειοκρατίας.
Το ατύχημα στη Φουκουσίμα απέδειξε πόσο ευάλωτοι είναι όλοι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες.
Και απέδειξε κάτι ακόμα. Η πυρηνική καταστροφή δεν έχει ιδεολογία ούτε γνωρίζει από ψέμα και αλήθεια.
Θα συμβεί ανά πάσα στιγμή όποτε η φύση αναπτύξει μεγέθη τα οποία υπερβαίνουν τον ανθρώπινο σχεδιασμό.
Καμμία κατασκευή δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι οπωσδήποτε 100% ασφαλής. Όποιος επιστήμονας το λέει αυτό, είτε είναι σοβιετικός είτε πολίτης του ελεύθερου κόσμου, λέει ψέμματα.
Το δεύτερο ψέμα είναι ότι τα δημοκρατικά καθεστώτα είναι τα ίδια αθώα από τα ψέματα που είπαν οι Σοβιετικοί για το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ.
Η διαφορά είναι ότι η Sky UK και η ΗΒΟ θα ήταν μάλλον απρόθυμες να αναδείξουν τα πυρηνικά και τεχνολογικά εγκλήματα της Δύσης και της Αμερικής.
Δύσκολα θα δούμε να δραματοποιείται σε σειρά η ατομική δοκιμή στη Νεβάδα το 1951, η οποία έγινε σε απόσταση 65 μόλις χιλιομέτρων από την πόλη του Λας Βέγκας.
Tο πυρηνικό ατύχημα στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας στο Θρι Μάιλ Άιλαντ, στην Πενσυλβάνια, τριακόσια χιλιόμετρα από τη Νέα Υόρκη στις 28 Μαρτίου 1979, και το πρόσφατο πυρηνικό ατύχημα στο σταθμό Φουκουσίμα 1 το 2011 δείχνουν πόσο έωλο είναι το δράμα που παρουσιάζουν στη σειρά Τσερνόμπιλ, των έντιμων και ενάρετων επιστημόνων από τη μια μεριά και των σκληροπυρηνικών αδιάφορων και απάνθρωπων σοβιετικών γραφειοκρατών από την άλλη.
Σε όλα τα πυρηνικά ατυχήματα οι ηγεσίες αποτελούνται από διαφορετικούς ιδεολογικούς τύπους ανθρώπων.
Σε κάθε περίπτωση όμως συναντάμε τουλάχιστον ένα κοινό τύπο πρωταγωνιστή: αυτόν του πυρηνικού φυσικού.
Ποιος θα αναδείξει το σκάνδαλο των ραδιενεργών αποβλήτων των πυρηνικών εργοστασίων όλου του (δημοκρατικού) κόσμου;
Το ψέμα της Sky UK και της ΗΒΟ είναι ότι θεωρούν τον Δυτικό Κόσμο πυρίμαχο από ατυχήματα όπως εκείνο του Τσερνόμπιλ.
Αλλά ίσως από τα παραπάνω ψέματα το πιο αισχρό είναι το τρίτο ψέμα της Sky UK και ΗΒΟ.
Στη προσπάθειά τους να κατηγορήσουν ως αποκλειστικό υπεύθυνο για το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ την ΕΣΣΔ παραγνωρίζουν ότι ο μοναδικός λόγος που το ατύχημα αυτό δεν μετατράπηκε σε μια πλανητική γενοκτονία είναι γιατί λειτούργησε η τεράστια ανθρώπινη μηχανή, πατριωτισμού και αυτοθυσίας, που λέγεται Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.
Χωρίς τη σιδερένια σοβιετική πυγμή δεν θα κινητοποιούνταν ποτέ, με τέτοιο πειθαρχημένο και αποτελεσματικό τρόπο, οι 600.000 χιλιάδες στρατιωτικοί, επιστήμονες, εργάτες και απλοί πολίτες που έδωσαν την ηρωική μάχη με τη ραδιενέργεια και τον καμένο αντιδραστήρα.
Αν δεν υπήρχε το σοβιετικό καθεστώς, με τον απολυταρχικό χαρακτήρα που το χαρακτηρίζει, να ξεριζώσει σε μια ημέρα 150.000 ανθρώπους από τα σπίτια τους, να εκχερσώσει μια γεωγραφική ζώνη της έκτασης του Λουξεμβούργου, κατεδαφίζοντας σπίτια, σκοτώνοντας οικόσιτα και ελεύθερα ζώα και απολυμαίνοντας έτσι την περιοχή από ραδιενεργά κατάλοιπα, η ραδιενέργεια που είχε απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα θα προκαλούσε εκατοντάδες χιλιάδες περισσότερους θανάτους απ’ ότι έχει κάνει μέχρι τώρα.
Οι Σοβιετικοί έδωσαν μάχη με τη ραδιενέργεια και νίκησαν. Θυμάται κανείς τι έλεγε στους Έλληνες πολίτες η ελληνική κυβέρνηση του 1986 ή ποια μέτρα είχε πάρει για να τους προφυλάξει;
Μοναδικός σκοπός τους ήταν να καθησυχάσουν τον κόσμο. Δεν ήταν μόνο οι Σοβιετικοί που είπαν ψέμματα στην περίπτωση του Τσερνόμπιλ.
Τι θα γινόταν στην περίπτωση που συνέβαινε ένα ανάλογο με το Τσερνόμπιλ ατύχημα στον Δυτικό Κόσμο;
Η εμπειρία έχει δείξει ότι το πρώτο πράγμα που θα γίνονταν θα ήταν να αρχίσουν όλοι να μοιράζουν τις ευθύνες σε όλους.
Η δημοκρατία είναι το πολιτικό σύστημα της καταγγελίας. Το πιο πιθανό στην περίπτωση μιας τέτοιας καταστροφής είναι η αντιπολίτευση να ζητούσε την άμεση παραίτηση της κυβέρνησης και εκλογές.
Λες και οι εκλογές αποτελούν το χάπι της λύσης για κάθε καταστροφή. Το ίδιο, όμως, θα έκανε και η κάθε κυβέρνηση.
Αντί να δώσει τα στοιχεία της τραγωδίας και να καλέσει το έθνος σε συναγερμό, θα αποσιωπούσε τα πραγματικά δεδομένα και θα διαχειρίζονταν την κρίση πολιτικά. Δηλαδή επικοινωνιακά.
Η εμπειρία από το ολοκαύτωμα στο Μάτι δείχνει άλλωστε ότι το «κόστος του ψέματος» δεν ξεχωρίζει τις ιδεολογίες και τα πολιτικά συστήματα. Το ψέμα βαραίνει ακόμα και τις δημοκρατίες.
* Το Εργοστάσιο Παραγωγής Πυρηνικής Ενέργειας του Τσέρνομπιλ, Β.Ι Λένιν, όπως είναι σημέρα μετά την κατασκευή της αντιπυρηνικής σαρκοφάγου
Πηγή: ResPublica
