Πενήντα επτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την απόφαση του
Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ να κηρύξει αντισυνταγματικό το νόμο που
επέβαλε το φυλετικό διαχωρισμό μαύρων και λευκών στα λεωφορεία της
Αλαμπάμα. Η 13η Νοεμβρίου 1956 σηματοδοτεί τη δικαίωση των αγώνων των
μαύρων στην Αλαμπάμα ενάντια στην περιθωριοποίησή τους και στην
καταπάτηση των δικαιωμάτων τους. Κομβικό σημείο για τη μαζική
κινητοποίηση των μαύρων, που έμεινε στην ιστορία ως «Μποϋκοτάζ στα
λεωφορεία του Μοντγκόμερι», στάθηκε η σύλληψη της Ρόζα Παρκς, της
γυναίκα-σύμβολο στον αγώνα κατά του θεσμικού και κοινωνικού ρατσισμού
στις ΗΠΑ (περισσότερα για τη ζωή της εδώ).
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, οι λευκοί που επιβιβάζονταν στα
λεωφορεία αρχικά καταλάμβαναν τις μπροστινές σειρές κι έπειτα
συμπλήρωναν τις θέσεις προς τα πίσω. Οι μαύροι, από την άλλη,
υποχρεώνονταν να ακολουθήσουν την αντίθετη πορεία: Ξεκινούσαν να
κάθονται στην τελευταία σειρά και μπορούσαν να κάτσουν μέχρι την πέμπτη
σειρά από το τέλος. Σε περίπτωση που επιβιβάζονταν κάποιος μαύρος ενώ οι
θέσεις για τους μαύρους ήταν γεμάτες, όφειλε να παραμείνει όρθιος –
ακόμη κι αν υπήρχαν κενά καθίσματα στην πλευρά των λευκών. Για τους
λευκούς όμως δεν ίσχυε το ίδιο. Αν κάποιος έμπαινε στο λεωφορείο και η
πλευρά των λευκών ήταν γεμάτη, έπρεπε να σηκωθεί όλη η πρώτη σειρά των
μαύρων για να κάτσει εκείνος. Εξάλλου, οι μαύροι ήταν συχνά
υποχρεωμένοι, κατά την επιβίβασή τους στα λεωφορεία, να αγοράζουν το
εισιτήριο στο μπροστινό μέρος, να κατεβαίνουν και να επιβιβάζονται ξανά
από την πίσω πόρτα.
Σχεδιάγραμμα του λεωφορείου όπου καθόταν η Ρόζα Παρκς
Την 1η Δεκεμβρίου του 1955, στην πρωτεύουσα της Αλαμπάμα,
Μοντγκόμερι, η Ρόζα Παρκς αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της στο
λεωφορείο σ’ έναν λευκό άντρα, με αποτέλεσμα να συλληφθεί. Η σύλληψή της
έλαβε μεγάλη δημοσιότητα, σε μια περίοδο όπου σημαντικοί μαύροι
πολιτικοί, καλλιτέχνες και ακτιβιστές αγωνίζονταν για τα κοινωνικά τους
δικαιώματα. Η κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού στα σχολεία το 1954
και η συνεχής διοργάνωση διαδηλώσεων από νέους ηγέτες όπως ο Μάρτιν
Λούθερ Κινγκ, είναι ενδεικτικά στοιχεία της εποχής.
Η στιγμή ήταν πλέον κατάλληλη για την υλοποίηση ενός σχεδίου που είχε
πέσει στο τραπέζι το 1949: ένα μποϋκοτάζ στα λεωφορεία από πλευράς των
Αφροαμερικανών. Την ιδέα είχε προτείνει το 1949 η καθηγήτρια αγγλικών
και επικεφαλής του Πολιτικού Συμβουλίου Γυναικών (WPC) Τζο Αν Γκίμπσον
Ρόμπινσον, όταν εκδιώχθηκε από ένα λεωφορείο γιατί αρνήθηκε να
μετακινηθεί από τη θέση της.
Η Τζο Αν Γκίμπσον Ρόμπινσον
Το μποϋκοτάζ τέθηκε σε εφαρμογή την 5η Δεκεμβρίου 1955 και διήρκεσε
13 μήνες. Ήδη από την πρώτη μέρα, η επιτυχία του ήταν αισθητή, καθώς το
90% των μαύρων επιβατών απέφυγε να χρησιμοποιήσει λεωφορεία. Οι
επικεφαλής του WPC, σε συνεργασία με πρωτεργάτες του κινήματος για τα
κοινωνικά δικαιώματα, δημοσίευσαν ένα σχετικό κείμενο προτρέποντας τους
πολίτες να μην χρησιμοποιούν τα λεωφορεία.
Φωτογραφία από τη σύλληψη της Ρόζα Παρκς με τα αποτυπώματά της
Το Μάρτιο του 1956 επιβλήθηκε πρόστιμο στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ,
καθώς θεωρήθηκε υπεύθυνος για τη διεξαγωγή παράνομου μποϋκοτάζ. Η
υπόθεση κατέληξε στα δικαστήρια και τον Ιούνιο του 1956, το περιφερειακό
ομοσπονδιακό δικαστήριο του Μοντγκόμερι έκρινε ως αντισυνταγματικές τις
διατάξεις του φυλετικού διαχωρισμού στα λεωφορεία. Η απόφασή του
επικυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ το Νοέμβριο και, τον
επόμενο μήνα, η πόλη συμμορφώθηκε με αυτή.
