Πολλά κομμάτια του κόσμου που παρατηρούμε γύρω μας, είναι ψευδαισθήσεις. Οποιαδήποτε μορφή ύλης που δήθεν είναι στερεά, αποσυντίθεται υπό το φακό του μικροσκοπίου. Τα χρώματα που διακρίνονται με γυμνό μάτι, δεν αποτελούν παρά ένα απειροελάχιστο τμήμα του φάσματος των χρωμάτων που υπάρχει στην πραγματικότητα. Οι κοσμοθεωρίες διαφέρουν μεταξύ των ανθρώπων, και αυτό παρατηρείται ακόμα και σε ανθρώπους με παρόμοιο τρόπο σκέψης. Υπάρχουν πάμπολλες θρησκείες, συστήματα αξιών, σχολές σκέψης και επιστημονικές μέθοδοι, και ενώ όλα τους πρεσβεύουν την πραγματική αλήθεια, σε κάθε «πιστό» αντιστοιχούν εκατομμύρια «άπιστοι». Σήμερα, θα μιλήσω για τις κοινωνικές ψευδαισθήσεις, αυτές δηλαδή που γενικότερα θεωρείται ότι αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα, όμως η αλήθεια είναι ότι είναι άσχετες με την επιβίωση μας.
Φαγητό
Το φαγητό φυσικά και δεν είναι ψευδαίσθηση, αντίθετα, είναι αναγκαίο για την ανθρώπινη επιβίωση. Ψευδαίσθηση είναι, όμως, η πεποίθηση ότι η εξασφάλιση του δικού μας φαγητού εξαρτάται από άλλους ανθρώπους. Αυτή η μαζική πεποίθηση, είναι προϊόν των τελευταίων μόνο, δεκαετιών, οπότε και οι περισσότεροι από εμάς ξεκινήσαμε να εξαρτόμαστε από τους άλλους για την εξασφάλιση της τροφής μας. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι απλώς για μια διευκόλυνση. Οι άνθρωποι μπορούν να καλλιεργήσουν μόνοι τους την τροφή τους, να δημιουργήσουν τα δικά τους αποθέματα νερού, και γενικότερα να παράξουν όλα τους όσα χρειάζονται. Η προαναφερθείσα ψευδαίσθηση, είναι απλώς μια πολιτιστική κατασκευή, που σε μερικές περιπτώσεις ενισχύεται επιπλέον, λόγω των διάφορων νομικών περιορισμών που τίθενται ενάντια στην ατομική διατροφική εξασφάλιση.
Εργασία
Ο λόγος που οι περισσότεροι από εμάς δεν παράγουμε την τροφή μας, είναι το έλλειμμα χρόνου που δημιουργούμε με την εργασίας, η οποία σκοπό έχει να βάλλει το φαγητό στο τραπέζι μας. Δεν είναι όλες οι μορφές εργασίας κακές βέβαια- αυτό που θέλω να πω, είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουμε για να εξασφαλίσουμε πράγματα που αν και περιττά, έχουν καταστεί απαραίτητα στην κοινωνία μας. Αν συνέβαινε μια πολιτιστική αλλαγή, που θα μετατόπιζε τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό κέντρο σκέψης από το «θέλω» στο «χρειάζομαι», τότε ίσως να σταματούσε η εξαρτησή μας από τις δουλειές που δε μας εξυπηρετούν, υιοθετώντας έναν εποικοδομητικότερο τρόπο ζωής.
Πόλεμος
Όλοι οι πόλεμοι έχουν δυο πλευρές, και παρόλα αυτά τείνουμε να παρουσιάζουμε τη δική μας ως ηρωική και ευγενής, και την άλλη πλευρά ως δειλή και αξιολύπητη. Η ψευδαίσθηση εδώ, έχει να κάνει με την πεποίθηση ότι εμείς έχουμε δίκιο και οι άλλοι άδικο, με το ότι κάθε χώρα έχει διαφορετική κουλτούρα, και με το ότι αν και τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται παντού, αυτό συμβαίνει και στο δυτικό κόσμο. Μόνο και μόνο επειδή (πιστεύουμε ότι) η δημοκρατία λειτουργεί έτσι, δεν έχουμε το δικαίωμα να επιβάλλουμε το οικείο μας είδος δημοκρατίας στους άλλους. Ο πόλεμος δεν εξυπηρετεί κανέναν εποικοδομητικό σκοπό, και το μόνο που δημιουργεί είναι θύματα- μοιρασμένα και στις δύο πλευρές. Μπορείτε να πάρετε μια γεύση από το πολιτικό κόστος του πολέμου εδώ.
Εκπαίδευση
Το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην εργασία, και η εκπαίδευση νοείται ως η προετοιμασία του να γίνουμε μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος. Η μάθηση που επιβάλλεται στα σχολεία είναι άκαμπτη, αφορά θέματα που προεπιλέχθηκαν για τα παιδιά από κάποιον άλλον και, παρόλο που πιστεύω ότι τα Μαθηματικά και η Γλώσσα είναι βασικά μαθήματα, αυτό δεν ισχύει για τα υπόλοιπα που διδάσκονται. Η εκπαίδευση θα έπρεπε να είναι εξατομικευμένη, ώστε να καλύπτονται οι μαθησιακές ανάγκες του κάθε παιδιού χωριστά, πράγμα που, επειδή προς το παρόν η εκπαίδευση είναι τόσο στατική, δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες ορισμένων ομάδων μαθητών. Βασικότατες δεξιότητες, όπως είναι οι επικοινωνιακές, οι εμπαθητικές και οι ηγετικές, παραμελλούνται εντελώς, τη στιγμή που συντελείται βομβαρδισμός πληροφοριών που δε θα χρησιμοποιηθούν ποτέ, ή και δε θα συγκρατηθούν καν. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για αυτό εδώ.
Χρήμα
Τι είναι το χρήμα; Το χρήμα είναι η μεγαλύτερη από όλες τις ψευδαισθήσεις, και ενώ αυτή τη στιγμή μας είναι απαραίτητο για τη ζωή που έχουμε συνηθίσει να ζούμε, πρόκειται για κάτι που τελικά είναι άχρηστο για την επιβίωσή μας. Το χρήμα, είναι κάτι που θα θεωρητικά θα εξυπηρετούσε το εμπόριο, κάτι που τελικά θα βελτίωνε την ποιότητα της ζωής μας. Παρόλα αυτά, δίνουμε συλλογικά προτεραιότητα στο χρήμα, έναντι της ζωής. Θυσιάζουμε τα αποθέματα οξυγόνου μας για το χρήμα. Τα οικοσυστήματά μας. Η τροφή μας πλήττεται εξαιτίας του χρήματος. Το ίδιο και η υγεία μας, και σημειώστε ότι αυτό είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Το χρήμα ειδώνεται ως το αληθινό νόημα της ελευθερίας, ενώ στην πραγματικότητα το χρήμα είναι η φυλακή μας. Αν δεν το έχεις το θες, και αν το έχεις δε θες να το χάσεις. Ελπίζω σε ένα α-χρήματο μέλλον, όπου βασικά αγαθά όπως το καθαρό νερό, η καθαρή τροφή, ο καθαρός αέρας, η καθαρή ενέργεια, και το καθαρό περιβάλλον θα είναι προσβάσιμα από όλους, και όχι αντικείμενα εμπορίου, προς όφελος λίγων ανθρώπων. Όμως, προς το παρόν, πρέπει να προσπαθήσουμε να χρησιμοποιήσουμε το υφιστάμενο σύστημα, ώστε να φέρουμε την αλλαγή.
Ποια είναι η λύση;
Ξέρω- το να ξεφορτωθεί κανείς όλα αυτά τα πράγματα ίσως ακούγεται ιδεαλιστικό, και φαντασίωση ακόμα, αλλά παρόλα αυτά, κάτι τέτοιο θα ήταν πιο λογικό από αυτό που κάνουμε τώρα. Εκεί έξω υπάρχουν οργανισμοί που προσπαθούν να προωθήσουν αυτές τις ιδέες, και σας ενθαρρύνω να παρακολουθήσετε το παρακάτω βίντεο, να δείτε τι κάνουν στο Venus Project.
Πέραν από τον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό: θα μπορούσε μία νέα οικονομική προσέγγιση, να σώσει τον πλανήτη;
Σύμφωνα με μία νέα αναφορά του Capital Institute, η ολιστική προσέγγιση της οικονομίας, είναι απαραίτητη, για να αποφευχθεί κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική κατάρρευση.
Νεκρά ψάρια κατακλύζουν τη λίμνη Rodrigo de Freitas, στο Rio de Janiero, της Βραζιλίας. Επιστήμονες, ισχυρίζονται πως τα ψάρια ασφυκτιούσαν, από έλλειψη οξυγόνου, εξαιτίας της μόλυνσης.Μία ολιστική προσέγγιση, θα εξέταζε προσεκτικά τις συνέπειες- όπως ψάρια που πεθαίνουν εξαιτίας των οικονομικών δραστηριοτήτων. (Φωτογραφία: Fabio Teixeira/Eιρηνικός/Barcroft).
Για να αποφευχθεί η κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική κατάρρευση, η κοινωνία, πρέπει να κινηθεί, πέραν από τις προφανείς επιλογές του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Αυτό τουλάχιστον, ήταν το συμπέρασμα, μίας νέας αναφοράς, που εκδόθηκε (την Τετάρτη), από την δεξαμενή σκέψης του Αμερικανικού Capital Institute.
H έξω-κομματική ομάδα προβληματισμού, από την άλλη μεριά, υποστηρίζει πως και τα δύο συστήματα είναι μη βιώσιμα, ακόμα και αν εκτελεστούν άψογα και πως οι οι οικονομολόγοι, χρειάζεται να εξετάσουν την <σκληρή> ολιστική επιστήμη, ώστε να απομυθοποιήσουν, απαρχαιωμένες απόψεις, που υποστηρίζονται και από τις δύο μεριές.
O Jan Smuts, ο οποίος δημιούργησε τον όρο “ολότητα”, στο βιβλίο του <Ολότητα και Εξέλιξη>, που εκδόθηκε το 1926 , τον όρισε ως <την τάση της φύσης, να δημιουργεί ολότητες, σπουδαιότερες από το άθροισμα των μερών>. Για παράδειγμα, στην περίπτωση ενός φυτού, ολόκληρος ο οργανισμός, είναι κάτι περισσότερο από το σύνολο φύλλων, μίσχων και ριζών. Η θεωρία υποστηρίζει, πως εστιάζοντας σε κάθε μέρος του ξεχωριστά, κανείς μπορεί να κατανοήσει τον οργανισμό, στο σύνολό του.
Aν παρατηρηθεί μέσω αυτού του πρίσματος, η καπιταλιστική τάση, της απομόνωσης μιας οικονομικής διαδικασίας, από τους προγόνους αλλά και τα αποτελέσματά της, θα βγει το συμπέρασμα πως είναι διαβλητή (αν θέλεις με πιο απλά λόγια, χρησιμοποίησε “ριζικά ελαττωματική”). O διευθύνων σύμβουλος του Capital Institute – του οποίου την θέση δημιούργησε και κατείχε ο J.P Morgan – John Fullerton, δηλώνει πως η οικονομική κοσμοθεωρία της κοινωνίας μας, βασίστηκε στην αποδόμηση περίπλοκων συστημάτων, σε απλούστερα μέρη, με σκοπό την κατανόηση και διαχείρισή τους.
Για παράδειγμα, αυτή η παραδοσιακή οικονομική θεωρία, μπορεί να δει την κατασκευή αυτοκινήτων, ξεχωριστά από την εξόρυξη ορυκτών, την παραγωγή πετρελαίου και τους εργάτες, στους οποίους βασίζεται. Επιπλέον, η συγκεκριμένη πεποίθηση, μπορεί να μην αναγνωρίσει τo αντίκτυπο που έχει, η κατασκευή αυτοκινήτων, στο περιβάλλον, την πολιτική και την οικονομία μιας περιοχής. Η θεωρία της Ολότητας, από την άλλη μεριά, θα εξέταζε ολόκληρο το φάσμα των αιτιών και επιδράσεων που οδηγούν- η αποτρέπουν- την κατασκευή αυτοκινήτων.
Η αναφορά του Capital Institute, με τίτλο , τονίζει πως το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, είναι στενά συνδεδεμένο και εξαρτώμενο από το ίδιο το περιβάλλον. << Η αποτυχία της μοντέρνας οικονομικής θεωρίας, να αναγνωρίσει αυτήν την πραγματικότητα, είχε βαθιές επιπτώσεις, με μία από τις σημαντικότερες, την παγκόσμια κλιματική αλλαγή.
Μία μακριά αλυσίδα αιτιών και επιδράσεων
Σύμφωνα με το Capital Institute, οι επιπτώσεις της συγκεκριμένης κοσμοθεωρίας, είναι συντριπτικές και εκτεταμένες και περιλαμβάνουν μία πληθώρα προκλήσεων, που εκτείνονται από την κλιματική αλλαγή, μέχρι την πολιτική αστάθεια.
Για παράδειγμα, το υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα, έχει δημιουργήσει ακραία επίπεδα (κοινωνικής) ανισότητας. Αυτό, με τη σειρά του, έχει οδηγήσει σε πολλαπλά δεινά, όπως εργασιακή ψυχολογική κακομεταχείρηση, οικονομική στασιμότητα κοκ. Επιπλέον, ισχυρίζονται στην αναφορά, πως θα μπορούσε να έχει μερίδιο ευθύνης και στην άνοδο της παγκόσμιας τρομοκρατίας. Με άλλα λόγια, η ανισότητα, αποτελεί πια απειλή, για τον ίδιο τον κόσμο, που την δημιούργησε. Χωρίς ριζική αλλαγή, η αναφορά προειδοποιεί, πως <<απειλείται άμεσα η ύπαρξη του τωρινού καπιταλιστικού συστήματος>>.
Εκείνο που χρειάζεται τώρα, όπως υποστηρίζει το Capital Institute, είναι μία συστημική θεωρία, βασιζόμενη στην ιδέα της αναγεννητικής οικονομίας << που αναγνωρίζει ότι, η κατάλληλη λειτουργία σύνθετων συνόλων, όπως εκείνο της οικονομίας, δεν μπορεί να κατανοηθεί, χωρίς τις εξελισσόμενες, δυναμικές σχέσεις, μεταξύ των μερών τους, που συνεπάγονται τη δημιουργία μεγαλύτερων συνόλων>>.
Στην πράξη, αυτό ενδέχεται να οδηγήσει στην ανάλυση, των αλυσίδων ανεφοδιασμού, έρευνες πάνω στις επιπτώσεις της χρήσης ύδατος, των εγκύκλιων των οικονομικών πρωτοβουλιών, των κοινοτικών εργασιών οικονομικής ανάπτυξης ή πολλών άλλων προσπαθειών, για αειφορία.
Παρότι κάποιοι άνθρωποι, συνδέουν την ολιστική σκέψη με το κίνημα των μυστικιστών ή των χίππιδων, η συγκεκριμένη κοσμοθεωρία, επιβεβαιώνεται με τρόπους μετρήσιμους, ακριβείς και εμπειρικούς. <> λέει η αναφορά.
Η Ολότητα, μπορεί να εφαρμοστεί στην μελέτη <<άβιων συστημάτων, από τυφώνες μέχρι συστήματα μεταφορών, στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων και των νομισματικών>>. Δεν αποτελεί έκπληξη, πως η θεωρία υπόκειται σε άλλα επιστημονικά και κοινωνικά μέσα, όπως η συστημική θεωρία και η θεωρία του χάους.
Μία ριζική μεταβολή
H συγκεκριμένη ολιστική προσέγγιση, έρχεται σε αντίθεση, με βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις. Για παράδειγμα,ενώ συνήθως εκείνοι που αποφασίζουν, εστιάζουν στο να βρουν, μία και μοναδική <σωστή> απάντηση, η θεωρία της ολότητας, εστιάζει στην εύρεση ισορροπημένων απαντήσεων, που διευθύνουν φαινομενικά αντιφατικούς στόχους, όπως αποδοτικότητα και χαλαρότητα, συνεργασία και ανταγωνισμό και ποικιλία και συνοχή. Από αυτήν την άποψη, η θεωρία της Ολότητας, δεν θα προσέγγιζε την παγκόσμια οικονομία, από καπιταλιστική-ή-σοσιαλιστική άποψη, αλλά από τον συνδυασμό και των δύο.
Η αναφορά, δίδει έμφαση, στην σπουδαιότητα της πρωτοπορίας και προσαρμοστικότητας, πάνω σε άκαμπτες δομές και δογματισμούς. Eπίσης, αποδέχεται την ποικιλία, προτείνοντας πως αντί να βρούμε μία παγκομιοποιημένη και καθολική προσέγγιση στην αλλαγή, είναι ζωτικής σημασίας, να αναγνωρίσουμε πως κάθε κοινότητα, αποτελείται από <<ένα μωσαικό ανθρώπων, παραδόσεων, πεποιθήσεων και ιδρυμάτων, μοναδικώς διαμορφωμένων από μακροπρόθεσμες πιέσεις, όπως η γεωλογία, η ανθρώπινη ιστορία, η κουλτούρα, το τοπικό περιβάλλον και οι μεταβολές των ανθρωπίνων αναγκών>>.
Tελικά, η αναφορά υποστηρίζει, πως η ολιστική θεωρία, τονίζει ότι είμαστε όλοι συνδεδεμένοι, ο ένας με τον άλλον και με τον πλανήτη και για αυτόν τον λόγο, πρέπει να αναγνωρίσουμε, πως καταστρέφοντας έστω και ένα κομμάτι αυτού του ιστού, θα βλάπταμε και όλα τα υπόλοιπα.
Σε επιχειρηματικούς όρους λοιπόν, τί εντύπωση θα έδινε μία τέτοιου είδους επαναστατική αλλαγή; Το Capital Institute, το οποίο παρουσίασε Λευκή Χάρτα (έγγραφο πολιτικής τακτικής) στο Kέντρο Επιχειρήσεων και Περιβάλλοντος, του πανεπιστημίου του Yale, (την Τρίτη), λέει πως πρωτοπόροι και επιχειρηματίες, ανά τον κόσμο, ευθύνονται ήδη, για χιλιάδες πρωτοβουλίες και κινήματα βιωσιμότητας, που βοηθούν στον επαναπροσδιορισμό του καπιταλισμού, όπως κοινωνικές επιχειρήσεις, το Β’ Corps (από το B’ Corporation, πιστoποιητικό που δίδεται σε εταιρίες ,που τηρούν αυστηρά τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα επιδόσεων και λειτουργούν με απόλυτη διαφάνεια), το impact investing (επενδύσεις σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ή εταιρίες καθαρών τεχνολογιών, με στόχο το θετικό κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό αντίκτυπο, που θα έχουν οι ΜΚΟ στην κοινωνία), (2 έννοιες, δεν ξέρω σε ποια από τις δυο αναφέρεται) 1. αργό φαγητό (σπιτικό) 2. Slow Food (κίνημα που δημιουργήθηκε από τον Carlo Petrini και προωθεί την παραδοσιακή κουζίνα, με τοπικά και αγνά προιόντα) – και τέλος τον τοπικισμό.
Επίσης αναφέρεται, πως παρότι κάποιοι κριτικοί βρίσκουν <<τις συγκεκριμένες δραστηριότητες, ευχάριστες μεν, αλλά αποκομμένες από την επικρατούσα τάση του καπιταλιστικού συστήματος>>, στην ουσία αυτές <<βρίσκονται σε ευθυγράμμιση με το πλαίσιο της αναγεννητικής οικονομίας>>. Συλλογικά, στην αναφορά, ισχυρίζεται <<πως αυτές οι δυνάμεις, αποτελούν, ζωντανή απόδειξη, της αναδυόμενης, αναγεννητικής οικονομίας.
Πέραν από τα κινήματα αλλαγής, το ινστιτούτο επισημαίνει μία ομάδα μεμονωμένων πρωτοβουλιών, που μας δείχνουν πως ο κόσμος, θα μπορούσε να αλλάξει προς το καλύτερο. Για παράδειγμα, η Grupo Ecologico, στο Μεξικό, λειτούργησε για να χρηματοδοτήσει άπορους αγρότες και κτηνοτρόφους, δίδοντάς τους την οικονομική ελευθερία, να συντηρήσουν και να αναδημιουργήσουν την γη τους.
Παρομοίως, η Bendigo Community Bank, στην Αυστραλία, διαμοιράζει το εισόδημα του δικτύου του, σε τοπικές κοινοτικές επιχειρήσεις. Μετατρέπει μερίδα των εισοδημάτων, των κοινοτικών καταστημάτων της, σε επιχορηγήσεις, δίδοντας έτσι την ευκαιρία, στους τοπικούς ηγέτες, να γίνουν ενεργοί <παίκτες>, στις κοινότητες τους.
Η κοινοτική ανάπτυξη, αποτελεί προτεραιότητα και για την Manufacturing Renaissance, στο Σικάγο, η οποία σφυρηλατεί, ασυνήθιστες συνεργασίες, μεταξύ της κυβέρνησης, των εργατικών ενώσεων, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών, για να δημιουργήσει προγράμματα, που θα υποστηρίζουν τον εξειδικευμένο, κατασκευαστικό τομέα της περιοχής.
O Fullerton, δηλώνει, πως υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες στο μέλλον, αν η κοινωνία αλλάξει την συλλογική νοοτροπία της: <<Πρόκειται για μία μεγάλη πρόκληση, που υπόσχεται να ενώσει την γενιά μας, για έναν κοινό σκοπό. Tώρα πια, έχουμε πιο στοχευμένη κατανόηση, όσον αφορά στο τί κάνει υγιή, τα ανθρώπινα δίκτυα- αυτό από μόνο του, αποτελεί μία τεράστια ευκαιρία. Ήρθε η ώρα να δράσουμε. H τωρινές μας πράξεις, θα καθορίσουν την ποιότητα της ζωής και της κληρονομιάς μας. Αυτό είναι το μεγαλειώδες έργο της εποχής μας>>.
