“Αν δεν υπήρχε η κάνναβη στη ζωή μου μάλλον θα αυτοκτονούσα”

Του Μάριου Δημητρίου

«Με τον συνδυασμό όλων των μορφών παραγωγής ιατρικής κάνναβης, η Κύπρος μπορεί να γίνει ένα πολύ καλύτερο Άμστερνταμ του Νότου», μας είπε ο Βιολόγος-Φυσικός Θεραπευτής Πέτρος Ευδόκας, μέλος του Σωματείου «Φίλοι της Κάνναβης, σε συνέντευξη στην «24», μαζί με δύο θεραπευόμενούς του, δυναμικούς υπέρμαχους της ιατρικής χρήσης της κάνναβης στην αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης και της μεσογειακής αναιμίας, δύο ανίατων ασθενειών που προκαλούν στους πάσχοντες, μεγάλο σωματικό και ψυχικό πόνο. 

«Πραγματικά αν δεν είχα την κάνναβη στη ζωή μου, δεν θα ήμουν ζωντανή και δεν θα ήμουν εδώ σήμερα», τόνισε στην εφημερίδα μας η 30χρονη Μικαέλλα Χρίστου, διαγνωσμένη τα τελευταία δύο χρόνια με πολλαπλή σκλήρυνση, ενώ ο 38χρονος θαλασσαιμικός Παναγιώτης Μίνως, διαβεβαίωσε ότι «αν δεν υπήρχε η κάνναβη στη ζωή μου, μάλλον θ’ αυτοκτονούσα».

Η Μικαέλλα Χρίστου χρησιμοποιεί θεραπευτικά την κάνναβη, καπνίζοντάς την, όπως μας διευκρίνισε, όχι σε τσιγάρο, αλλά σε μπονγκ (bong, πίπα νερού), σε συνδυασμό με λήψη κανναβινέλαιου (CBD, κανναβιδιόλης). Ο Παναγιώτης Μίνως, «κάνει μόνος του τη θεραπεία του, σε καπνιστή μορφή», όπως μας ανέφερε, «αγοράζοντας κάνναβη από τη μαύρη αγορά, οπότε είναι στα ύψη και το κόστος και το άγχος, αν θα υπάρξει πρόβλημα με την Αστυνομία. Η κάνναβη δεν «φεύγει» εντελώς τον πόνο, αλλά με τη βοήθειά της, μπορώ να τον αγνοήσω σε μεγάλο βαθμό, που για μένα που πονώ συνεχώς σε διάφορα μέρη του σώματός μου, είναι μεγάλη ευχή. Χρησιμοποιώ επίσης και συμβατικά φάρμακα, που υποχρεωτικά πρέπει να τα παίρνω, αλλά μου προκάλεσαν ασβεστώματα στον σπόνδυλο, οστεόφυτα, οστεοπόρωση και οστεοαρθρίτιδα».

«Πρέπει», ανέφερε ο Πέτρος Ευδόκας, να δοθεί έμφαση στο δικαίωμα των ασθενών να καλλιεργούν εκείνοι αν θέλουν την κάνναβη, για να παράγουν τα δικά τους φάρμακα και να δοθεί υποστήριξη στους μικρούς καλλιεργητές στους αγρότες, στους βιοτέχνες, να παράγουν σε μικρή κλίμακα τις πολλές ποικιλίες κάνναβης που υπάρχουν. Σε αυτή τη δραστηριότητα, θα προστεθεί αντιλαμβανόμαστε και η εγχώρια παραγωγή μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών, που επίσης θα εισάγουν και θα εξάγουν, εφόσον, όταν νομιμοποιηθεί περισσότερο η ιατρική κάνναβη, σίγουρα τα οικονομικά συμφέροντα θα παίζουν μεγάλο ρόλο στην υπόθεση αυτή».

Να σημειώσουμε ότι η Μικαέλλα Χρίστου και ο Παναγιώτης Μίνως, υπέβαλαν τον Μάιο και τον Σεπτέμβρη 2016 αντίστοιχα, αιτήσεις στο Υπουργείο Υγείας για παραχώρηση άδειας λήψης κάνναβης σε φυτική μορφή για θεραπευτικούς σκοπούς, σε σχέση με τις ασθένειές τους, αλλά ο Υπουργός Υγείας αγνοεί μέχρι σήμερα τις αιτήσεις τους, επιμένοντας προφανώς, μόνο στην παραχώρηση άδειας χρήσης κανναβινέλαιου, σε καρκινοπαθείς.

Η Μικαέλλα Χρίστου, που τώρα μετακινείται με τη χρήση στηρίγματος, ανέφερε ότι το 2013, «είχε το πιο μεγάλο σύμπτωμα της πολλαπλής σκλήρυνσης, όταν έσπασε το γόνατό της, ενώ περπατούσε». Και πρόσθεσε: «Με μετέφεραν με αφόρητο πόνο στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου μου έκαναν μεγάλη ζημιά – μου έκαναν εγχείρηση και μου έβαλαν εξωτερική οστεοσύνθεση από τιτάνιο, στο γόνατο, για να ενώσουν πιο γρήγορα τα οστά, αλλά με άφησαν τρεις μήνες στο κρεβάτι, χωρίς φυσιοθεραπεία, όπου έλιωσε το δέρμα μου. Ακόμα και τώρα, το 2017, συνεχίζω να μαζεύω τα κομμάτια μου από εκείνη την εγχείρηση που πήγε εντελώς λάθος, που ήταν πολύ επώδυνη και μου κόστισε πάρα πολύ, ψυχολογικά.

Στη συνέχεια ξεκίνησαν τα δύσκολα, επισκέφθηκα διαδοχικά τρεις νευρολόγους και ο ένας με ρώτησε αν χρησιμοποιώ κάνναβη. Του είπα ναι, για ψυχαγωγία, όχι θεραπευτικά, δεν ήξερα ότι είχα κάτι, για να τη χρησιμοποιήσω θεραπευτικά. Τότε όμως, τη χρησιμοποιούσα λανθασμένα, αφού την ανακάτευα με καπνό τσιγάρου. Μου είπε να συνεχίσω τη χρήση κάνναβης, αλλά δεν ήξερε περί ορθής και λανθασμένης χρήσης. Άκουσα τη συμβουλή του και συνέχισα. Του έλεγα από την αρχή ότι δεν ήθελα καμιά φαρμακευτική αγωγή, δεν ήμουν ποτέ υπέρ των συμβατικών φαρμάκων, γιατί είναι επιβλαβή. Να παρατηρήσω εδώ, ότι οι νευρολόγοι, δεν έχουν ενσυναίσθηση…».

Μια αξέχαστη παρουσία στο διεθνές συνέδριο για την ιατρική κάνναβη, που έγινε στις 30 Νοεμβρίου 2016. Πρόκειται για τον Γερμανό γιατρό Franjo Grotenhermen, Πρόεδρο της Γερμανικής και της Διεθνούς Ένωσης Κανναβινοειδών στην Ιατρική, που παρουσίασε το νέο πρόγραμμα της Γερμανίας για την ιατρική κάνναβη, ξαπλωμένος σε φορείο, όπου είναι αναγκασμένος να παραμένει για 23 ώρες την ημέρα, αφού υποφέρει εδώ και δέκα χρόνια από μια σπάνια νευρολογική ασθένεια.

«Έχω κουράρει, συνολικά, περισσότερους από χίλιους ασθενείς με λουλούδια κάνναβης και είδα να βελτιώνεται η υγεία τους», είπε μεταξύ άλλων. Στο πάνελ διακρίνεται μεταξύ άλλων ο Πέτρος Ευδόκας, που κατάγγειλε ότι ο Υπουργός Υγείας της Κυπριακής Δημοκρατίας «έβαλε παράλογους περιορισμούς στις άδειες για ιατρική χρήση της κάνναβης στην Κύπρο, αφού αυτές οι άδειες αφορούν μόνο καρκινοπαθείς και όχι και άλλους ασθενείς, που στερούνται αυτής της ευκαιρίας».

Πέτρος Ευδόκας: «Ας το πούμε διπλωματικά… Κάποιες ιατρικές ειδικότητες, έρχονται σε επαφή με πολύ ανθρώπινο πόνο, όπως οι νευρολόγοι που βλέπουν πολύ δύσκολους τραυματισμούς, πολλοί από τους οποίους, είναι υποτίθεται ανίατοι. Θα έπρεπε λοιπόν, πριν αρχίσουν την άσκηση του λειτουργήματός τους, να περάσουν από κάποια εκπαίδευση που να τους βοηθά να λύσουν τα δικά τους υπαρξιακά προβλήματα, όπως τον φόβο του θανάτου, τον φόβο της ταλαιπωρίας και του πόνου. Κι αυτό γιατί είναι ψυχικά ανέτοιμοι κι αυτό που κάνουν, είναι να μεταδίδουν τον φόβο, την απελπισία τους και τον αυταρχισμό τους στους ασθενείς, σε μια προσπάθεια να διαχειριστούν αισθήματα που οι ίδιοι δεν έχουν λύσει».

Μικαέλλα Χρίστου: «Πήρα τη διάγνωση για την πολλαπλή σκλήρυνση, το 2015. Σκέψου να είσαι 28 χρόνων και να μαθαίνεις ότι έχεις κάτι, που δεν θα σου επιτρέψει να ξαναχορέψεις, ή να έχεις τη ζωή που είχες προηγουμένως… Ο μόνος τρόπος που μπορούσα να το αντιμετωπίσω, είναι αυτός που ακολουθώ τώρα. Δεν έβλεπα καμιά διέξοδο στα φάρμακα, από την αρχή. Μετά βρέθηκε μια καλή φίλη, που μου είπε για τους Φίλους της Κάνναβης και ξεκίνησα θεραπεία με τον Πέτρο, τον Οκτώβρη 2015. Η δική μου ασθένεια, είναι σκλήρυνση κατά πλάκας, προϊούσας μορφής ένα».

Πέτρος Ευδόκας: «Θεωρείται η καλπάζουσα μορφή και ότι σύντομα, λίγους μήνες μετά τη διάγνωση, η Μικαέλλα έπρεπε να είναι σε τροχοκάθισμα – και λίγους μήνες αργότερα, να θεωρείται παραπληγική. Παρόλα αυτά, η πορεία της ασθένειας της Μικαέλλας, ήταν διαφορετική. Εμείς προσφέραμε βότανα, αλλαγή διατροφής και συμπληρώματα και βάλαμε ένα πιο εντατικό πρόγραμμα φροντίδας για την κατά πλάκας σκλήρυνση».

Μικαέλλα Χρίστου: «Έφυγα από τους άλλους γιατρούς κι έμεινα με τον Πέτρο, γιατί ήθελα μόνο καλούς ανθρώπους γύρω μου. Έφυγα κι από το σπίτι μου, μένω μόνη μου και βελτιώθηκε η υγεία μου σωματικά και ψυχικά – ήταν μια αλλαγή για το δικό μου καλό. Η καθοδήγηση που είχα από τον Πέτρο, ήταν και είναι πολύ σημαντική, γιατί είναι ο μόνος που ξέρει για την κάνναβη. Η κάνναβη είναι πολύ έξυπνη, ξέρει τι κάνει – και για τον καθένα κάνει διαφορετικά πράγματα, γιατί ο καθένας χρειάζεται να περάσει από τις καταστάσεις που τον περνά η κάνναβη».

Πέτρος Ευδόκας: «Αν κάποιος νευρολόγος δει την έκθεση από τη μαγνητική τομογραφία που η Μικαέλλα έκανε πρόσφατα, τον Απρίλη 2017, χωρίς να δει το άτομο, θα πει ότι αυτό το άτομο είναι στο τροχοκάθισμα. Απεναντίας, η Μικαέλλα περπατά αρκετά άνετα με το στήριγμα που έχει, ενώ όταν χρησιμοποιεί δυνατές δόσεις της κάνναβης, δεν χρειάζεται ούτε το στήριγμα, κινείται άνετα στο χώρο. 

Εμείς θέλουμε να πάρουν ελπίδα οι άνθρωποι που έχουν κατά πλάκας σκλήρυνση, να αντιληφθούν ότι οι ιατρικές μελέτες που δείχνουν ότι είναι όντως έγκυρο φάρμακο η κάνναβη για τη σκλήρυνση, είναι αληθινές. Τις μελέτες αυτές, δεν τις εφηύραν ούτε οι επιστήμονες, ούτε οι φαρμακευτικές εταιρίες, αλλά βασίζονται σε προσωπικές μαρτυρίες. 

Έχω τέσσερα άτομα στη φροντίδα μου, που έχουν κατά πλάκας σκλήρυνση και χρησιμοποιούν την κάνναβη. Τα τρία άτομα, δεν κάνουν άλλες θεραπείες, ενώ το ένα συνδυάζει την κάνναβη με συμβατικές θεραπείες και πάνε όλοι πολύ καλά και αυτό είναι πολύ ευχάριστο. Υπάρχει κι ένα συμβατικό φάρμακο, το sativex, φτιαγμένο από κάνναβη, που εγκρίθηκε το 2014 μόνο για ένα ασθενή, τραυματία με χρόνιους αθεράπευτους πόνους, μετά που δόθηκε κατ’ εξαίρεση άδεια από τον προηγούμενο Υπουργό Υγείας.

Όμως η χορήγηση έγινε με λανθασμένο τρόπο, δεν είχε ουσιαστικά οφέλη και δεν του ανανέωσαν την άδεια. Οι φαρμακευτικές εταιρίες, πιέζουν πολύ το κράτος να δώσει άδεια να κυκλοφορήσει το sativex, ενώ κάποιος νευρολόγος έχει μετοχές στην εταιρία που θα το εισαγάγει, πράγμα αντιδεοντολογικό, αφού δεν επιτρέπεται οι γιατροί να έχουν μετοχές σε φαρμακευτικές εταιρίες. Είναι καλό να δοθεί άδεια να κυκλοφορήσει το φάρμακο αυτό, αλλά ακόμα καλύτερα, οι ασθενείς με σκλήρυνση πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούν την κάνναβη όπως ξέρουν εκείνοι καλύτερα, γιατί το κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό και ένα φάρμακο δεν κάνει για όλους».

Πέτρος Ευδόκας: «Ο Παναγιώτης Μίνως είναι ένα από τα μέλη της κοινότητας των θαλασσαιμικών που εμφανίστηκε και σε διεθνή συνέδρια, μιλώντας για τα δικαιώματα των ασθενών και τις ειδικές ανάγκες που έχει η κοινότητα. Στις βουλευτικές εκλογές του 2016, (σ. σ. όπου δήλωσε επάγγελμα, «ακτιβιστής-αγρότης»), κατέβηκε ως υποψήφιος της ΕΔΕΚ για την επαρχία Λεμεσού. Ένα από τα κύρια μηνύματα της προεκλογικής του εκστρατείας, ήταν η νομιμοποίηση της χρήσης της ιατρικής κάνναβης. Από τον Παναγιώτη έμαθα πρώτα – και επιβεβαιώθηκε και με άλλους θαλασαιμικούς – ότι όταν έχει ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την κάνναβη τακτικά, η ανάγκη του για μετάγγιση αίματος, είναι πιο αραιή. Επίσης, η περίπτωση του Παναγιώτη, μου έδωσε την ευκαιρία να μάθω κάτι καινούργιο για την ιατρική χρήση της κάνναβης, στη μεσογειακή αναιμία. 

Όταν έκανε αίτηση στον Υπουργό Υγείας για ιατρική κάνναβη, για αρκετό καιρό αγνοήθηκε, αλλά ο Υπουργός, προς τιμή του, ζήτησε γνωμάτευση μέσα από το Υπουργείο, κατά πόσο ένας ασθενής θαλασσαιμικός μπορεί να πάρει την κάνναβη για θεραπευτικούς σκοπούς. Κι επειδή συνεργάζομαι με το Υπουργείο, ζήτησαν και τη δική μου θέση, αν έχει επιστημονική βάση η αίτησή του και έτσι μελέτησα ξανά το θέμα. 

Παρέδωσα στο Υπουργείο ένα σύνολο επιστημονικών μελετών, που αφενός τεκμηριώνουν το όφελος για τους χρόνιους, δήθεν αθεράπευτους πόνους και αφετέρου, επιβεβαιώνουν, σύμφωνα με νέες έρευνες για τη θαλασσαιμία, ότι το ενδοκανναβινοειδές σύστημα στον ανθρώπινο οργανισμό, με κάποιο τρόπο παρεμποδίζεται να λειτουργεί ορθά από την θαλασσαιμία και αυτός είναι ένας από τους λόγους που τα οστά σχηματίζονται παραμορφωμένα. Αλλά, όταν προσφέρουμε την κάνναβη με τη σωστή μέθοδο ως φάρμακο, τότε το ενδοκανναβινοειδές σύστημα, λειτουργεί πιο σωστά και έτσι αποφεύγονται και οι παραμορφώσεις και οι πόνοι στα οστά. Τα καταθέσαμε αυτά στον Υπουργό Υγείας, είναι στον φάκελο του Παναγιώτη κι ελπίζουμε ο Υπουργός να τα εγκρίνει».

Παναγιώτης Μίνως: «Η κάνναβη τα τελευταία 4 χρόνια, όταν έσπασα το ισχίο μου, με βοήθησε πολύ, σωματικά και ψυχολογικά και αν δεν υπήρχε, μάλλον θ’ αυτοκτονούσα. Αν και ήμουν παλιά περιστασιακός χρήστης, ανακάλυψα φαρμακευτικά την κάνναβη, μετά από το περιστατικό αυτό. Δεν υπάρχει πιο δύσκολο για έναν άντρα, να ζει με τον πόνο και να μη μπορεί να προσφέρει στην οικογένεια του. Έχω ένα γιο 15 χρόνων και μια κόρη 7 και μένουμε στο χωριό μου, το Πραστειό Κελλακίου. Λόγω της ασθένειάς μου, δεν μπορώ να εργαστώ και πλέον άρχισα να πονώ συνεχώς και αυτό εξελίχθηκε σε χρόνιο πόνο, κάθε μέρα – άλλες μέρες περισσότερο, άλλες λιγότερο. Μεγάλωσα μέσα στη φύση και ξαφνικά, είδα τον κόσμο μου να γκρεμίζεται, γιατί δεν μπορούσα πλέον να περπατήσω στα βουνά, γιατί φοβόμουν ότι θα πέσω και θα σπάσω κάποιο κόκκαλο. Εκτός από το ισχίο μου, έσπασα ήδη μια φορά το δεξί μου πόδι και δύο φορές το δεξί μου χέρι. Σε μια περίπτωση, μόνο που με άγγιξε ο κουμπάρος μου, έσπασε το πλευρό μου».

Πέτρος Ευδόκας: «Τα οστά γίνονται εύθραυστα λόγω της ασθένειας, αλλά και λόγω των φαρμάκων για τη θεραπεία της. Ένα πράγμα που μαθαίνει ο θαλασσαιμικός, είναι ο πόνος σε διάφορα μέρη του σώματος και τα ψυχολογικά προβλήματα. Να πούμε ότι τα άτομα που είναι σήμερα γύρω στα 45-50 χρόνων, ανήκουν στην πρώτη γενιά θαλασσαιμικών που έχουν επιζήσει τόσο πολύ, ενώ προηγουμένως, πέθαιναν σε νεαρή ηλικία, γύρω στα 25. Η οστεοπόρωση των θαλασσαιμικών, είναι αναγνωρισμένη ως ειδικής μορφής κι έτσι τα συνήθη φάρμακα, δεν ωφελούν. Η ασθένεια απαιτεί διαρκώς μεταγγίσεις αίματος και παράγει προβλήματα, όπως παράγει προβλήματα και η θεραπεία της. Η κάνναβη έχει θεραπευτικό ρόλο και στις δυο περιπτώσεις – μετριάζει κάπως τα συμπτώματα που παράγει η ασθένεια, μετριάζει όμως και τα συμπτώματα των τοξικών θεραπειών».

Παναγιώτης Μίνως: «Η κάνναβη με βοηθά να κρατήσω ψηλά την αιμοσφαιρίνη μου, μου απαλύνει τους πόνους και μπορώ τουλάχιστον να παίξω με τα παιδιά μου και να είμαι λειτουργικός».

Σόλων Αντάρτης, μέλος του Σωματείου Φίλοι της Κάνναβης: «Κι εγώ καρπώθηκα τα θεραπευτικά οφέλη της κάνναβης. Στο παρελθόν, ως ενήλικας έπασχα από δυσκοιλιότητα και από άσθμα, που εξαφανίστηκαν και τα δύο, με τη χρήση της κάνναβης. Καρπώθηκα επίσης τα ψυχικά και συναισθηματικά οφέλη του φυτού. Σε ψυχικό επίσης επίπεδο, η κάνναβη με βοήθησε ν’ αντιληφθώ ποια είναι τα στοιχεία στην προσωπικότητά μου και σε ό,τι κρατούσα συνήθως, ως παγιδευμένη οργή.

Θεωρώ αδιανόητο να αγωνίζεσαι για οτιδήποτε αφορά την ελευθερία και να μην αγωνίζεσαι για το δικαίωμα των ανθρώπων να θεραπεύουν τον εαυτό τους , όπως θέλουν. Την ίδια στιγμή, γνωρίζουμε ότι κυκλοφορούν στην αγορά θανατηφόρα φάρμακα, τα οποία χορηγούνται άκριτα, από το σύστημα υγείας.

Αυτό θεωρείται φυσικό στον χώρο της ιατρικής, που ταυτόχρονα δαιμονοποιεί την κάνναβη, μέσα από την άγνοια και την εξυπηρέτηση συμφερόντων. Ως γονιός, αλλά και ως δάσκαλος που έχω παιδιά στη φροντίδα μου, δηλώνω ευθαρσώς ότι αν ήξερα ότι το παιδί μου υποφέρει και είχα τη γνώση ότι η κάνναβη θα το βοηθήσει, θα παρανομούσα, εφόσον το κράτος με καταδικάζει στην παρανομία. Στην παρανομία δεν με καταδικάζει το φυτό, αλλά οι παράλογοι νόμοι, οι οποίοι καθιστούν παράνομους, ανθρώπους όπως η Μικαέλλα Χρίστου και ο Παναγιώτης Μίνως, που καρπώνονται θεραπεία».