Ανακύκλωση, κορωνοϊός και γκρίζα οικονομία
Κείμενο-φωτο: Παπουτσόγλου Δήμητρα, Φυσικός Περιβάλλοντος
Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται 20.000 πλανόδιοι ανακυκλωτές – κάποιοι κάνουν αναφορά και για έως 80.000, δεν υπάρχει καμία επίσημη καταγραφή. Όταν μιλάμε για ανακυκλωτές του δρόμου, αναφερόμαστε σε αυτούς τους ανθρώπους που αδειάζουν έναν κάδο ανακύκλωσης από ό,τι μπορεί να πωληθεί στην αγορά υλικών – πρώτα από όλα μέταλλο και ανάλογα με τις τιμές χαρτί, πλαστικό, γυαλί. Αλλά και στους ρακοσυλλέκτες – παλιατζήδες που ψάχνουν στους κάδους αντικείμενα που κάποιος μπορεί να αγοράσει ξανά. Σύμφωνα και με τη βιβλιογραφία για την Ελλάδα – πενιχρή – στον άτυπο τομέα ανακύκλωσης απασχολούνται άνθρωποι από τη φυλή των Ρομά, μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς και ηλικιωμένοι επαγγελματίες.
Παρότι όμως ανήκουν σε αυτό που ονομάζουμε γκρίζα οικονομία, η συνεισφορά τους στην ανακύκλωση δεν είναι καθόλου γκρίζα σε απόλυτα νούμερα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 20% των ανακυκλώσιμων υλικών από τον πράσινο κάδο που δέχεται τα σύμμεικτα αστικά απορρίμματα κερδίζει ένα δεύτερο κύκλο ζωής μέσω των άτυπων ανακυκλωτών και δεν οδηγείται σε κάποια χωματερή. Όταν ο δείκτης της συνολικής ανακύκλωσης για τη χώρα είναι 19% και το 80% των αστικών απορριμμάτων οδηγείται σε χωματερές – έναντι του 46% και 24% αντίστοιχα ευρωπαϊκού μέσου όρου, η δουλειά των ρακοσυλλεκτών και ανακυκλωτών δεν είναι κάτι που μπορεί να αγνοηθεί.
Στα επίκαιρα τώρα, η καραντίνα και η μεγάλη παράγωγή μολυσματικών αποβλήτων από τις μονάδες υγείας έχει ήδη αλλάξει την αλυσίδα συλλογής και μεταφοράς αποβλήτων και την εργασία όσων απασχολούνται στον κλάδο, άσπρων και γκρίζων. Η Παγκόσμια Τράπεζα και πλήθος διεθνών οργανισμών αναφέρονται στο κρίσιμο ρόλο των επαγγελματιών αυτών την περίοδο που διανύουμε συμπεριλαμβάνοντας στις αναφορές τους τον άτυπο τομέα ανακύκλωσης (informal recycling sector) κυρίως γιατί σε αναπτυσσόμενες χώρες εκατομμύρια άνθρωποι ζουν από τα σκουπίδια.
Για την Ελλάδα, το ερώτημα είναι τι μέλλει γενέσθαι με την υγεία, την ασφάλεια και το βιοπορισμό όλων αυτών των μικροεπαγγελματιών που δούλευαν στους δρόμους συνεισφέροντας στον τομέα της ανακύκλωσης. Για να αποφευχθούν φαινόμενα παραβατικότητας όπως αυτά που ήδη συμβαίνουν στη Νότια Ιταλία, έστω και με αφορμή την πανδημία η κυβέρνηση θα πρέπει να υπολογίσει τον σημαντικό αριθμό τους και την μεγάλη έκθεση που έχουν σε μόλυνση. Να προβλέψει τη διάθεση βοηθήματος μέσω των συλλόγων που διαθέτουν ή άλλων δομών στις περιοχές που δραστηριοποιούνται. Κυρίως όμως χρειάζεται να διατεθούν μέσα ατομικής προστασίας δωρεάν και άμεσα ώστε να προληφθούν φαινόμενα ανεξέλεγκτης διασποράς του ιού.
Όσα δηλαδή θα έπρεπε ήδη να έχει συμβεί πριν υποχρεωθούν ολόκληροι πληθυσμοί σε καραντίνα, όπως γίνεται στη Λάρισα και ουσιαστικά χιλιάδες άνθρωποι αποκοπούν από κάθε πηγή εισοδήματος.
Βιβλιογραφία
- Scheinberg A, Nesic J, Savain R, Luppi P, Sinnott P, Petean F and Pop F (2016) From collision to collaboration – Integrating informal recyclers and reuse operators in Europe: A review. Waste Management & Research 2016, Vol. 34(9) 820 –839
- Hattam J (2012) How the Garbage Pickers of Athens Predicted the Greek Economic Crisis. Kathimerini
- Papaoikonomou K, Kipouros S, Kungolos A, Somakos L, Aravossis K, Antonopoulos I and Karagiannidis A (2009) Marginalised social groups in contemporary WEEE management within social enterprises investments: A study in Greece. Waste Management 29: 1754–1759
- European Commision (2011) The EU Environmental Implementation Review 2011 Country Factsheet for Greece. Available at https://ec.europa.eu/environment/waste/framework/pdf/ GR% 20factsheet_ FINAL.pdf
- The Hellenic Republic (2015) New National Waste Management Plan. Available at https://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=OI1lVu124Jk%3D&tabid=238&language=el-GR
- https://blogs.worldbank.org/sustainablecities/waste-workers-are-protecting-our-communities-during-covid-19
