Του Μιχάλη Κονιόρδου
Ήταν αρχές του 2000, εκεί κάπου στο 2002 που με την είσοδό μας στην ζώνη του ευρώ κάθε τόσο οι απανταχού αρθρογράφοι μας βομβάρδιζαν με ύμνους για την προσδοκώμενη σύγκλιση αμοιβών, μισθών και πάσης φύσεως αποδοχών.
Ο τόπος ζούσε ημέρες λεκτικής ευφορίας με κύριο θέμα την πορεία της σύγκλισης, τις προϋποθέσεις για την επίτευξή της, το παραδεισένιο ευρωπαϊκό περιβάλλον που είχε αρχίσει να δημιουργείται.
Με το πες-πες , το πιστέψαμε πολλοί, μια διάχυτη πεποίθηση κυριαρχούσε πως όντως θα συμβεί καθώς την ενίσχυσαν τόσο η συνομωσία των Θεών στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα που κατακτήθηκε από τα παλικάρια του Ρεχάγκελ όσο και η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων : τόσα παίρνει ο μέσος ευρωπαίος γιατρός , τόσα ο μέσος Γερμανός γιατρός που είναι στην κορυφή, τόσα ο Έλληνας, τόσα ο δάσκαλος, τόσα ο υπάλληλος γραφείου, σε τόσο χρόνο θα τους φτάσουμε.
Είχαμε εμπλακεί σε μια αέναη αναζήτηση του χαμένου χρόνου της πραγματικής σύγκλισης.
Καθώς οι ημέρες της λεκτικής ευφορίας κυλούσαν, έτσι έγινε και με τα χρόνια, οπότε στα τέλη του 2004 ως κορωνίδα των «συγκλισιολόγων» δημοσιεύθηκε το άρθρο του Γιάννη Στουρνάρα «Αποδοχές Ευρώπης, ο στόχος της δεκαετίας» («Τα Νέα» στις 4/12/2004 ) , που αφού απαριθμούσε τα επιτεύγματα της δεκαετίας 1995- 2004 ( η ένταξη της δραχμής στη ζώνη του ευρώ, η επιτάχυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, η εκτέλεση μεγάλων έργων υποδομής και η επιτυχής τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων ), όριζε σαν στόχο της επόμενης δεκαετίας την πραγματική σύγκλιση, δηλαδή την προσέγγιση του επιπέδου ευημερίας της χώρας με αυτό των 24 εταίρων της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επισημαίνοντας πως η πραγματική σύγκλιση δεν έχει, και δεν πρέπει να έχει, μόνο οικονομική διάσταση, αλλά και κοινωνική και θεσμική.
Όσον αφορά την οικονομική της διάσταση, στα τέλη του 2004 βρισκόμασταν στο 80% του κατά κεφαλήν εισοδήματος της ΕΕ των 25 ή στο 73% του κατά κεφαλήν εισοδήματος της ΕΕ των 15, ενώ το 1995 βρισκόμασταν στο 65% του κατά κεφαλήν εισοδήματος της ΕΕ των 15.
Στην συνέχεια το άρθρο κάνοντας τις λογικές υποθέσεις για την εξέλιξη των πληθυσμών Ελλάδας και E.E, καθώς και για τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης της ΕΕ των 25 τα επόμενα δέκα χρόνια, κατέληγε πως ο μέσος ρυθμός ανάπτυξης της Ελλάδας δεν πρέπει να είναι χαμηλότερος του 4% προκειμένου να προσεγγιστεί ο στόχος της πραγματικής σύγκλισης.
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο η ελληνική οικονομία είχε «κρυμμένη» αναπτυξιακή δυναμική που αποδείχτηκε με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και για να εκδηλωθεί, απαιτείτο απελευθέρωση παραγωγικών δυνάμεων, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, επαναπροσδιορισμός του στρατηγικού, κοινωνικού, ρυθμιστικού και εποπτικού ρόλου του δημόσιου τομέα. Για να ανταποκριθεί δε επιτυχώς, θα έπρεπε να επενδύσει κατά προτεραιότητα στην παιδεία, στην επαγγελματική κατάρτιση, στην επιμόρφωση, στη γνώση και στην τεχνολογία και επίσης να υποβοηθηθεί η μετάβαση των συντελεστών της παραγωγής, και ιδιαίτερα της εργασίας, από τις παλιές στις νέες δραστηριότητες.
Υπογράμμιζε πως ήταν απαραίτητη η πραγματοποίηση μιας ευρείας κλίμακας μεταρρυθμίσεων που θα απαιτούσε καλά επεξεργασμένο σχέδιο, με τα κόστη και τα οφέλη, με αντισταθμιστικές πολιτικές για αυτούς που ενδεχομένως ζημιώνονται και με το κράτος να ασκεί συντονισμό, να παρέχει επεξεργασμένες λύσεις, να εμποδίζει την κοινωνικοποίηση του κόστους και την ιδιωτικοποίηση του οφέλους, να μην είναι ουδέτερος θεατής.
Στο σημείο αυτό, ο αρθρογράφος έθεσε το ερώτημα: «Πώς όλα αυτά συνδέονται με την τρέχουσα συγκυρία;»
Και η απάντηση :
«Υποδηλώνουν κατ’ αρχήν την ανάγκη εκπόνησης προγράμματος που θέτει τις βραχυπρόθεσμες εξελίξεις στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης προοπτικής της χώρας, με τη νέα αναπτυξιακή στρατηγική της μετα-Ολυμπιακής Ελλάδας καθώς και τις νέες προτεραιότητες.
Κατά δεύτερο λόγο, υποδηλώνουν την ανάγκη εξόδου, το συντομότερο δυνατόν, από το τέλμα των τελευταίων μηνών.
Πρέπει άμεσα να μιλήσουμε για σχέδιο, για προτεραιότητες, για επιλογές, για τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία και την οικονομία.
Πρέπει άμεσα να προτείνουμε λύσεις.»
Το λοιπόν, αρχές Δεκεμβρίου του 2004, έρχεται ένας σημαίνων αρθρογράφος – καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του «Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας μας» (ΟΠΕΚ) την εποχή εκείνη – και επισημαίνει το τέλμα στην οικονομική λειτουργία της κοινωνίας από τα τέλη Αυγούστου και μετά. Η χειμέρια νάρκη, η κυβερνητική ακινησία είχε ξεκινήσει αμέσως μετά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων και δυστυχώς, δυστυχέστατα, κράτησε πολύ. Μα πάρα πολύ. Ώσπου ήρθαν και τα χρόνια της κρίσης που κύλησαν βασανιστικά, σχεδόν «Μπεκετικά», καθώς «ολούθε αχανές γη ουρανός ένα κανένας ήχος όλα ασάλευτα» αντικρύζαμε, ψάχνοντας για το φως στο τούνελ. Κοινώς από την επομένη των Ολυμπιακών Αγώνων «βαρέσαμε διάλυση» όπου (και) στην περίοδο 2005 – 2009 μαζί ή ξεχωριστά τα φάγαμε και κανένα σχέδιο με μεταρρυθμίσεις με στόχο την πραγματική σύγκλιση δεν υπήρξε.
«Τη δουλειά των “εκσυγχρονιστών” τώρα την κάνει η τρόικα για μας» ήταν ο τίτλος μιας συνέντευξης που δόθηκε στο ppol.gr στις 24/1/2011, εν μέσω κρίσης δηλαδή, του ίδιου σημαίνοντος αρθρογράφου που πλέον είχε προσθέσει και την ιδιότητα του γενικού διευθυντή του ΙΟΒΕ.
Η συνέντευξη ξεκινάει με την παραδοχή ότι το πρόβλημα της χώρας είναι πρωτίστως πολιτικό και εν συνεχεία οικονομικό καθώς το πολιτικό σύστημα δεν μπόρεσε να δώσει τις λύσεις που έπρεπε. Τώρα έρχεται και το κάνει υπό την πίεση των γεγονότων, της τρόικας δηλαδή.
Ρωτάει η δημοσιογράφος: «Τα λεφτά «μαζί τα φάγαμε»;
Η απάντηση του του γενικού διευθυντή του ΙΟΒΕ : «Αυτό έχει μεγάλη δόση αλήθειας. Τα προηγούμενα χρόνια αυξήθηκε πολύ ο αριθμός των στελεχών στον στενό και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και η διαπλοκή του πολιτικού συστήματος με το συνδικαλιστικό κίνημα.»
Η δημοσιογράφος : Και μαζί τα έφαγαν και κάποιοι «εκσυγχρονιστές»;
Ο κ. Στουρνάρας: «Φαίνεται ότι υπήρξε διαφθορά παντού»
Φαίνεται…..
Στην συνέχεια η συνέντευξη αναλώνεται με ενδιαφέρουσες και απαντήσεις γύρω από την ασκούμενη πολιτική υπό την εποπτεία της τρόικας και ολοκληρώνεται με την διαπίστωση πως όλα όσα αποδείχθηκε ότι ήταν ανίκανο να κάνει το εγχώριο πολιτικό προσωπικό από μόνο του από το 1995 και πέρα, ανέλαβε να τα κάνει η τρόικα.
Η δημοσιογράφος : Είστε ακόμα εκσυγχρονιστής;
Ο κ. Στουρνάρας : Βεβαίως. Στην Ελλάδα, από το 1830 υπάρχει μια αέναη μάχη μεταξύ λαϊκισμού και εκσυγχρονισμού.
Η δημοσιογράφος : Ενός εκσυγχρονισμού που ποτέ δεν έγινε;
Ο κ. Στουρνάρας : Έγινε την πρώτη πενταετία Σημίτη. Σταμάτησε με την απόπειρα για το ασφαλιστικό του Γιαννίτση και επειδή δεν άνοιξαν τα κλειστά επαγγέλματα. Τώρα συνεχίζεται η εκσυγχρονιστική προσπάθεια.
Η δημοσιογράφος : Χωρίς τους εκσυγχρονιστές;
Ο κ. Στουρνάρας: Με λίγους εκσυγχρονιστές… Το κάνει η τρόικα για εμάς.
Συνθέτοντας τις παραπάνω διαπιστώσεις εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για τα αίτια : η ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού και η εκτεταμένη διαφθορά ένθεν και κείθε.
Κάπως έτσι εξηγείται το γεγονός ότι η Ελλάδα που σχεδόν διπλασίασε, από το 1913 μέχρι σήμερα, το μερίδιο της παραγωγής της (εθνικό προϊόν) στην παγκόσμια παραγωγή και από 0,32% το 1913 σε περίπου 0,37% το 1990 και σε περίπου 0,6% το 2010, με τη μεγαλύτερη βελτίωση να έχει σημειωθεί μεταξύ 2000 και 2004 (από 0,4% το 2000 σε 0,55% το 2004), κατέρρευσε γιατί κάποιοι τα φάγανε μαζί και μαζεμένα.
Η κρίση με τα όσα τραύματα άφησε πίσω της φαίνεται πως μένει σιγά – σιγά πίσω με πολλά κατεστραμμένα νοικοκυριά να προσπαθούν να ορθοποδήσουν ξανά, η δε πανδημία που πήρε τη σκυτάλη με τις όποιες οικονομικές ανατροπές και τις όποιες παλινωδίες στην λήψη πολιτικών αποφάσεων και στην επίτευξη ευπρεπών υγειονομικών συνθηκών, αργά ή γρήγορα θα περάσει.
Το πολιτικό προσωπικό της χώρας, τόσο αυτό που μας οδήγησε στην κρίση , όσο και αυτό που ξεπετάχτηκε μέσα απ’ αυτήν , πλην ορισμένων αποστρατειών, παραμένει πάνω κάτω το ίδιο. Ο κ. Στουρνάρας παραμένει ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας.
Πριν είκοσι χρόνια, πρωτοστατούσε για «Αποδοχές Ευρώπης, ο στόχος της δεκαετίας», ένα ονειροπόλο ανέκδοτο όπως αποδείχτηκε τότε. Η «γιατρειά», ο εκσυγχρονισμός της χώρας, με την διαμεσολάβηση της τρόικας δημιούργησε νέες συνθήκες, έτσι κι αλλιώς καλύτερες από την εποχή των θεόκλειστων επαγγελμάτων και άλλων τινών.
Είναι καιρός να ανοίξει εκ νέου η συζήτηση για την πραγματική σύγκλιση και τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες θα επιτευχθεί. Η κοινωνία έχει ανάγκη για ένα καινούργιο ορόσημο, ένα καινούργιο στόχο, που να την τραβήξει προς τα εμπρός.
Το πολιτικό προσωπικό ένθεν κακείθεν το αντέχει ; Έτσι κι αλλιώς το χρωστάει στην κοινωνία. Από παλιά. Όχι όμως σαν ανέκδοτο.
*Μιχάλης Κονιόρδος , Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
ΥΓ : Υπάρχει ένα ανέκδοτο της σοβιετικής περιόδου, το παρακάτω :
« Ποιος έφτιαξε το κανάλι που συνδέει τη θάλασσα της Βαλτικής με τη Λευκή Θάλασσα;
Τη δεξιά όχθη αυτοί που έλεγαν ανέκδοτα. Την αριστερή, αυτοί που τ’ άκουγαν.»
Ελπίζω να μην ακουστεί ποτέ σαν παραλλαγή :
«Ποιος έφτιαξε το κανάλι που επιχειρεί να συνδέσει την Ελλάδα με την Σύγκλιση ;
Τη δεξιά όχθη αυτοί που έλεγαν ανέκδοτα για την επίτευξή της. Την αριστερή, αυτοί που τ’ άκουγαν.»
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών
