«Αποτελεί φαντασίωση ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει σύντομα στις αγορές»

Στο
έργο της αμφισβήτησης των κυρίαρχων οικονομικών και στην προσπάθεια της
καθιέρωσης της οικονομικής επιστήμης στην υπηρεσία του κοινού καλού
είναι επίσης αφιερωμένα σημαντικά Ινστιτούτα Οικονομικών Ερευνών και
«δεξαμενές σκέψης» σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ένα από αυτά είναι και το διεθνούς φήμης LevyEconomicsInstituteτου ιστορικού BardCollege. Εμπνευστής
και πρόεδρος από την ημέρα της ίδρυσής του έως σήμερα είναι ο
διακεκριμένος οικονομολόγος Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου, επίσης καθηγητής
Οικονομικών στην έδρα «JeromeLevy» και εκτελεστικός αντιπρόεδρος του BardCollege.
Στο διοικητικό συμβούλιο του Ινστιτούτου συμμετέχουν επιφανείς
προσωπικότητες από τον χώρο των οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου του
Τζόζεφ Στίγκλιτς. Το LevyEconomicsInstitute
ήταν συνδιοργανωτής στην εκδήλωση-συζήτηση του ΣΥΡΙΖΑ, στο Πανεπιστήμιο
Κολούμπια της Νέας Υόρκης, στα τέλη Ιανουαρίου του 2013 με θέμα την
κρίση στην Ελλάδα.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Δημήτρης Β. Παπαδημητρίου συνομιλεί με τον Χ. Ι. Πολυχρονίου, ερευνητή και PolicyFellow στο LevyEconomicsInstitute, για τη κρίση στη Ελλάδα και την ευρωζώνη.

Χ. Ι. Π.

 Θα
ήθελα να ξεκινήσουμε με τις απόψεις και τις αναλύσεις σας για τα αίτια
της ελληνικής κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, ποιος συνδυασμός παραγόντων
οδήγησε την Ελλάδα σε αποκλεισμό από τις διεθνείς πιστωτικές αγορές,
αναγκάζοντας τη χώρα να αναζητήσει βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)
και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ);

Η
ελληνική κρίση ξεκίνησε με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η ελληνική
κυβέρνηση στις αρχές του 2010 με τη μετακύλιση του ληξιπρόθεσμου χρέους,
μετά την ανακοίνωσή της ότι το έλλειμμα είχε υπερβεί το 12%, το οποίο
στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι είχε σκαρφαλώσει πάνω από το 15%. Οι
εξαγγελίες της τότε κυβέρνησης ότι η Ελλάδα είναι ένα διεφθαρμένο
κράτος, σε συνδυασμό με την παρομοίωση του προβλήματος με τις διαστάσεις
ενός Τιτανικού, φόβισε τις χρηματοπιστωτικές αγορές σε βαθμό που
απέκλεισαν την Ελλάδα από περαιτέρω πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές
αγορές. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές συνειδητοποίησαν ότι η Ελλάδα ήταν
μια από τις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα χρέους όσον αφορά την
τυποποιημένη αναλογία χρέους προς ΑΕΠ, ενώ δεν έβλεπαν κάποιο χέρι
βοήθειας προς την Ελλάδα από τις Βρυξέλλες ή τη Φρανκφούρτη. Οι αγορές
αναγκάστηκαν να παραδεχθούν ότι δεν ήταν σωστά εκτιμημένη η αξία του
ελληνικού κυρίαρχου χρέους, καθώς η συμπεριφορά της πραγματικής της
οικονομίας ήταν πολύ διαφορετική από αυτή των οικονομιών του ευρωπαϊκού Bορρά.

Η
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αρνήθηκε να γίνει δανειστής της
έσχατης προσφυγής, κάτι που θα έκανε οποιαδήποτε άλλη κεντρική τράπεζα
κάτω από παρόμοιες συνθήκες, επειδή υποτίθεται ότι της είχε απαγορευθεί
να κάνει κάτι τέτοιο και επειδή δεν ήταν πρόθυμη να εξετάσει άλλες
επιλογές που ήταν διαθέσιμες, όπως αυτές που είδαμε να εφαρμόζονται ένα
χρόνο αργότερα για τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της
Ιταλίας. Η ανέμπνευστη ηγεσία της ελληνικής κυβέρνησης όχι μόνο δεν
πρόβαλλε δυναμικά την υπόθεση της ελαττωματικής δομής της ευρωζώνης, η
οποία ενθάρρυνε τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες που χρηματοδοτήθηκαν με
φθηνό χρήμα ή την ύπαρξη του συστημικού χαρακτήρα μιας ελληνικής
χρεοκοπίας με μεγαλύτερες επιπτώσεις από αυτές της Lehman Brothers. Συμφώνησε,
αντ’ αυτού, να συμμορφωθεί με τα πιο σκληρά μέτρα λιτότητας που έχουν
ποτέ επιβληθεί από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).

 
Συζητιέται ακόμα η απόφαση της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου να
εντάξει τη χώρα στο μηχανισμό διάσωσης της ΕΕ και του ΔΝΤ. Υπήρχε εκείνη
τη δεδομένη στιγμή άλλη εναλλακτική εκτός από την εξασφάλιση καλύτερων
προϋποθέσεων για το πακέτο διάσωσης;

Από τη στιγμή που η Ελλάδα ωςμέλοςτης ευρωζώνης είχε αποκλειστεί από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, οι εναλλακτικές λύσεις ήταν ελάχιστες. Έναπακέτοδιάσωσηςαπότην Ε.Ε. ήταν η μόνη ρεαλιστική προοπτική.Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση αποδέχτηκε σιωπηρά, ή με αφελή τρόπο, τους σκληρούς όρους που συνόδευσαν τοπακέτο διάσωσης. Είναι σαφές ότι ηκυβέρνηση Παπανδρέου δεν έπαιξε σωστάτα χαρτιά της, ειδικά από τη στιγμή που ήτανγνωστό ότι οι τράπεζες της Γερμανίας, της Γαλλίαςκαι πολλών χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά ήταν εξαιρετικά εκτεθειμένες στο ελληνικόδημόσιο χρέος. Η επιπτώσεις θα ήταν τρομακτικά γρήγορες και, αν δεν ετίθεντο υπό έλεγχο, μια ελληνική χρεοκοπία θα σήμαινετο τέλοςτης ευρωζώνης, ενδεχομένως της Ε.Ε. Δεν είχαμε να κάνουμε απλώς με μια ελληνική κρίση, αλλά με μια κρίσητης ευρωζώνης. Η ελληνική κρίση έπρεπε, κάτω από την πίεση της ελληνικής κυβέρνησης, να αντιμετωπιστεί διαφορετικά, χωρίς τα τρελά καιεπικίνδυνα μέτραπου σχεδιάστηκαν και επιβάλλονται εδώ και τρία χρόνια στους έλληνες πολίτες, χωρίς κανένα ορατό τέλος. Εν ολίγοις, η κυβέρνηση Παπανδρέου τα έκανε μούσκεμα…

 Οι
επιπτώσεις του προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης και των μέτρων
λιτότητας έχουν αποδειχθεί εντελώς καταστροφικές για την ελληνική
οικονομία και κοινωνία. Ποια είναι η ερμηνεία σας για τη λογική που
καθοδηγεί αυτού του είδους τις πολιτικές;

Η
δημοσιονομική εξυγίανση και τα μέτρα λιτότητας αποτελούν μια
τυποποιημένη συνταγή του ΔΝΤ, μαζί με τις νεοφιλελεύθερες διαρθρωτικές
μεταρρυθμίσεις που υποτίθεται ότι θα επιτρέψουν στις αγορές να είναι
ελεύθερες, αχαλίνωτες και ανταγωνιστικές. Παρά τις συντριπτικές
αποδείξεις περί του αντιθέτου, αυτή η στρατηγική συνεχίζεται με αμείωτο
ρυθμό κάθε φορά που καλείται να παρέμβει το ΔΝΤ. Επιβάλλεται η
ψευδαίσθηση ότι οι αγορές θα παρέχουν από μόνες τους, και με
αποτελεσματικό τρόπο, όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι
κοινωνίες, καθώς και ότι η παρέμβαση του κράτους οδηγεί σε
διαστρεβλώσεις και υψηλότερο κόστος παραγωγής. Όλα αυτά είναι ανοησίες,
που τα πιστεύουν μόνο οι ακραίοι νεοφιλελεύθεροι.

Το
γεγονός ότι το κράτος έχει ρόλο στην ανακατανομή του εισοδήματος για
την παροχή δημόσιων αγαθών, δηλαδή κοινωνική ασφάλιση, υγειονομική
περίθαλψη, παιδεία κλπ., και γενικά παρέχει ένα δίχτυ ασφαλείας που
είναι απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία του συστήματος, δεν έχει καμία
θέση στη νεοφιλελεύθερη σκέψη. Κανείς δεν εξεπλάγη από το φάρμακο που
προσφέρθηκε στην Ελλάδα — εκτός από τη δοσολογία, την απίστευτη
σκληρότητα των μέτρων. Σε μια ανάλογη δοκιμασία θα επιβληθεί και η
Κύπρος. Αναρωτιέται πλέον κανείς τι είναι η Ε.Ε. και προς ποιανού όφελος
λειτουργεί. Σε
τελική ανάλυση, δεν φαίνεται να αποτελεί κάτι παραπάνω από μια
τελωνειακή ένωση που λειτουργεί στο πλαίσιο μιας σύγχρονης
μερκαντιλιστικής δυναμικής προς όφελος μιας τεχνολογικά προηγμένης
χώρας, δηλαδή της Γερμανίας. Μπορείτε να φανταστείτε τη Γερμανία να
υποβάλλεται σε μέτρα λιτότητας όπως αυτά που εφαρμόζονται στην Ελλάδα
όταν παραβίασε τα κριτήρια του Μάαστριχτ για τα ελλείμματα και το χρέος
την εποχή που η οικονομία της βρισκόταν ακόμη σε ύφεση;

 Έχουν
ειπωθεί πολλά για την επιμέρους παραδοχή του ΔΝΤ ότι δεν υπολόγισε
σωστά τις επιπτώσεις της λιτότητας στην οικονομία. Ωστόσο, ο οργανισμός
έχει μακρά ιστορία με πολιτικές γκάφες, λανθασμένες εκτιμήσεις για την
οικονομική ανάπτυξη, και την τάση να κατηγορεί στο τέλος τις εγχώριες
κυβερνήσεις για τις δικές της καταστροφικές πολιτικές συνταγές. Μερικά
πρόσφατα παραδείγματα που έρχονται στο νου είναι η Ιρλανδία, όπου το ΔΝΤ
επίσης αναγνώρισε ότι έπεσε έξω στις εκτιμήσεις του για τις επιπτώσεις
της λιτότητας, και η Λετονία, όπου κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι προώθησε
πολύ περισσότερο από ό,τι έπρεπε τις δικές του καταστροφικές πολιτικές.
Όλα αυτά μπορούν να μας οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι τα οικονομικά δεν
είναι επιστήμη ή ότι απλώς τα οικονομικά που ακολουθεί το ΔΝΤ είναι
λάθος;

Η σύντομη απάντηση είναι ότι τα οικονομικά που ενστερνίζεται το ΔΝΤείναι εντελώς ανυπόστατα.Οι πολιτικές που καθοδηγούνται από την ιδεολογίατουέχουν αποτύχει σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις και στο τέλος εγκαταλείφθηκαν. Όταντα αποτελέσματα των πολιτικών του επιλογών καταλήγουν να είναι καταστροφικά, και είναι πάντα καταστροφικά, το ΔΝΤ επιρρίπτει ευθύνες σε άλλους παράγοντες, και όχι στη δική του ανικανότητα. Η πιο σύγχρονη και κατάφωρηπερίπτωση είναι οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές στην εφαρμογή του προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης για την Ελλάδα. Πολλοί οικονομολόγοι ,εντός και εκτόςΕλλάδας,συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Σαμαρά όταν ήτανστηναντιπολίτευση, γνώριζαν καιπροειδοποιούσαν έντοναγια την επιδείνωσητης ύφεσηςπου προέρχεται απότιςλανθασμένεςεκτιμήσεις του ΔΝΤ. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μέγας διανοητής για ναγνωρίζει ότι,κατά τη διάρκεια μιαςύφεσης, οι περικοπές δαπανώνκαι οι <