ΑΡΣΙΣ: Ομάδα κοινωνικής εργασίας στο δρόμο

Η ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωσή Υποστήριξης Νέων είναι Μη Κυβερνητική Οργάνωση, που ιδρύθηκε το 1992 και λειτουργεί στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, το Βόλο, την Αλεξανδρούπολη, τα Ιωάννινα και την Κοζάνη.

Η ΑΡΣΙΣ αναπτύσσει δράσεις, προγράμματα και υπηρεσίες για την υποστήριξη των νέων και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ευπαθών κοινωνικά ομάδων. 

Βασική επιδίωξη της ΑΡΣΙΣ είναι η εφαρμογή της διεθνούς σύμβασης των δικαιωμάτων του παιδιού, αλλά και η κοινωνική ευαισθητοποίηση για την προστασία των παιδιών που, ανεξάρτητα από εθνικότητα, καταγωγή, θρήσκευμα αποτελούν τον πιο αδύναμο, ευαίσθητο, ελπιδοφόρο και δημιουργικό κρίκο της κοινωνικής συνοχής και προόδου.

Από τον Ιανουάριο του 2017 η ΑΡΣΙΣ, στο πλαίσιο του έργου του έργου ESTIA (στήριξη έκτακτης ανάγκης για την ένταξη και τη στέγαση) που υλοποιείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ με χρηματοδότηση της Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECHO), υλοποιεί πρόγραμμα Κοινωνικής Εργασίας στον δρόμο για τον εντοπισμό και την υποστήριξη ασυνόδευτων παιδιών και οικογενειών προσφύγων και αιτούντων άσυλο που διαμένουν στο δρόμο και αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες συνθήκες ευαλωτότητας, καθώς και την διερεύνηση-αντιμετώπιση του φαινομένου της κοινωνικής περιθωριοποίησης ανηλίκων προσφύγων. 

Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην ευρύτερη και πληρέστερη αντιμετώπιση των κοινωνικών αναγκών των ανηλίκων μέσω της παροχής ενημερωτικού υλικού σχετικά με την παροχή υπηρεσιών στην πόλη της Θεσσαλονίκης για τους πρόσφυγες, της διανομής ειδών πρώτης ανάγκης, της νομικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και της διασύνδεσης τους με άλλους φορείς. 

Οι ομάδες Κοινωνικής Εργασίας στο Δρόμο της ΑΡΣΙΣ αποτελούνται από κοινωνικούς επιστήμονες και διερμηνείς και πλαισιώνονται από έναν υπεύθυνο διαχείρισης υποθέσεων και ένα νομικό και μπορούν να αναλάβουν άμεσα ενέργειες στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, σε περίπτωση διαπιστωμένης ανάγκης για την παροχή υπηρεσιών προστασίας του παιδιού.

Από τον Ιανουάριο του 2017 έως και σήμερα, οι επαγγελματίες της συγκεκριμένης ομάδας έχουν εντοπίσει 315 παιδιά, τα οποία είτε αποτελούν πληθυσμό σε κίνηση είτε διαβιούν σε συνθήκες αστεγίας. Το συντριπτικό ποσοστό αυτών των παιδιών είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι οποίοι δεν είχαν μέχρι τον εντοπισμό τους σχεδόν καμία πρόσβαση σε υπηρεσίες. Να σημειωθεί, μάλιστα, ότι τα περισσότερα παιδιά που εντοπίζονται δεν έχουν καταγραφεί καν στην υπηρεσία ασύλου, γεγονός που σημαίνει ότι βρίσκονται σε ένα ιδιαίτερα επίφοβο και ημι-παράτυπο καθεστώς, ενώ, την ίδια στιγμή, οι λανθασμένες καταγραφές των στοιχείων τους αποτελεί συχνό φαινόμενο.

Έχοντας καταγράψει εδώ και δέκα μήνες τους άτυπους χώρους διαμονής αυτών των παιδιών, η ομάδα μας μπορεί να δηλώσει πλέον την ξεκάθαρη ανησυχία της σχετικά με τα εμπόδια που επιφέρει αυτή η κατάσταση επισφάλειας στην ανάπτυξη των παιδιών.

Τα παιδιά αυτά περνούν το χρόνο τους είτε στα διάφορα κέντρα ημέρας της πόλης είτε σε πολυσύχναστες περιοχές, προκειμένου να νιώσουν ασφάλεια μέσα στη μέρα. Για το βράδυ, ωστόσο, οι επιλογές τους είναι ιδιαίτερα περιορισμένες, καθώς μαζεύονται μαζί με άλλους αστέγους σε εγκαταλελειμμένα κτίρια της πόλης, σε δημόσια πάρκα, σε παλιές μάντρες ή στις εισόδους ξενοδοχείων. 

Οι συνθήκες είναι τουλάχιστον απαράδεκτες από άποψη διασφάλισης τόσο της σωματικής ασφάλειας, όσο και της ψυχικής ακεραιότητας των παιδιών, καθώς σε αυτούς τους χώρους πέρα από την έκθεσή τους στις καιρικές συνθήκες (συνθήκη που μόνο θα επιβαρυνθεί ενόψει του χειμώνα), την έλλειψη θέρμανσης, τις ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης, την μη πρόσβαση σε βασικές εγκαταστάσεις υγιεινής, τα επικίνδυνα υλικά που πιθανόν να υπάρχουν, τα παιδιά αποτελούν εν δυνάμει θύματα οποιουδήποτε είδους εκμετάλλευσης ή κακοποίησης. 

Δεν είναι λίγες οι φορές μάλιστα που ασυνόδευτοι ανήλικοι εξυπηρετούμενοί μας, μας έχουν αναφέρει κακουργηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους από τρίτους (από ληστεία εις βάρος τους και απειλή σωματικής βλάβης μέχρι απαγωγή ή εξαναγκαστική στρατολόγησή τους σε δίκτυα τα οποία εμπλέκονται σε έκνομες δραστηριότητες).

Βασικός σκοπός της υπηρεσίας μας είναι η διασφάλιση της προστασίας του παιδιού βάσει των δυνατοτήτων που υπάρχουν από το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο. Η ομάδα μας παρέχει βασικά είδη προσωπικής υγιεινής και ρουχισμού στα παιδιά, τους δίνει πληροφορίες για τις υπηρεσίες διανομής συσσιτίων, καθώς και άλλες υπηρεσίες και παροχές από τις οποίες μπορούν να ωφεληθούν, τους συνοδεύει σε ιατρικά ραντεβού, ενώ παράλληλα διεκπεραιώνει τις βασικές διοικητικές διαδικασίες (στεγαστικά αιτήματα και καταγραφή στην υπηρεσία ασύλου). 

Πολύ σημαντική είναι επίσης και η δικτύωση των παιδιών – ασυνόδευτων και παιδιών σε οικογένειες- με τα Κέντρα Υποστήριξης Νέων της ΑΡΣΙΣ (Πτολεμαίων 42 και Σπάρτης 9), προκειμένου να πλαισιωθούν ψυχοκοινωνικά, να υποστηριχθούν εκπαιδευτικά και να έχουν ένα μέρος για να περνούν δημιουργικά και με ασφάλεια τη μέρα τους. 

Καθώς ο μέσος όρος παραμονής σε συνθήκες αστεγίας υπερβαίνει τον ένα μήνα, είναι καθοριστικής σημασίας η ομάδα μας να έρχεται συστηματικά σε επαφή με τα παιδιά που παραμένουν στο δρόμο, έτσι ώστε να εποπτεύεται και να αξιολογείται η ευαλωτότητά τους.

Όταν πρόκειται για ασυνόδευτους ανηλίκους, είναι κατεπείγουσα η ενημέρωση της Εισαγγελίας Ανηλίκων και η καταγραφή των παιδιών στις λίστες του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) προκειμένου να δρομολογηθεί η τοποθέτησή τους σε δομές φιλοξενίας. Όταν πρόκειται για οικογένειες, γίνεται παραπομπή στην Κοινωνική Υπηρεσία της ΑΡΣΙΣ που εδράζεται στην Πτολεμαίων 35 με Συγγρού, προκειμένου να δρομολογηθεί το αίτημα της οικογένειας προς τους φορείς που διαχειρίζονται τα διαθέσιμα στεγαστικά προγράμματα (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και Διεύθυνση Μεταναστευτικής Πολιτικής).

Ωστόσο, η έλλειψη επαρκών δομών για τη φιλοξενία των παιδιών και κυρίως των ασυνόδευτων ανηλίκων είναι κομβική, καθώς αποτελεί το θεμέλιο λίθο της προστασίας ενός παιδιού, χωρίς τον οποίο οι σχετικές παρεμβάσεις περιορίζονται ουσιωδώς από άποψη αποτελεσματικότητας. 

Eνδεικτικά, τον Ιούλιο του 2017, ο αριθμός των στεγαστικών αιτημάτων για ασυνόδευτα παιδιά που αναμένουν τοποθέτηση σε δομή φιλοξενίας ανερχόταν στα 1.350. Αυτή η συνθήκη φέρνει τους επαγγελματίες μας συχνά σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, καθώς καλούμαστε να ανταποκριθούμε στο έργο της παιδικής προστασίας, έχοντας ωστόσο πίσω μας ένα βασικό έλλειμμα, αυτό της μη δυνατότητας απομάκρυνσης του παιδιού από το δρόμο, μέσα από την παροχή στέγης και συστηματικής ψυχοκοινωνικής του πλαισίωσης σε δομές που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού.

Η ανάγκη για δημιουργία περισσότερων δομών φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα είναι καταφανής και κατεπείγουσα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο τελικός στόχος και η ουσιαστική πραγμάτωση της έννοιας της προστασίας μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από την απομάκρυνση του παιδιού από τις συνθήκες αστεγίας και των κινδύνων που αυτές ελοχεύουν. 

Για να καταστεί, όμως, εφικτή η απομάκρυνση του παιδιού από επιβλαβείς για το βέλτιστο συμφέρον του συνθήκες είναι απαραίτητη προϋπόθεση το παιδί να έχει εντοπιστεί και να υποστηρίζεται συστηματικά από την υπηρεσία μας. Η ομάδα της ΑΡΣΙΣ για κοινωνική εργασία στο δρόμο έχει επωμιστεί με αυτόν ακριβώς το ρόλο: εντοπισμός παιδιών σε κίνδυνο και  ενεργοποίηση όλων των σχετιζόμενων φορέων και μηχανισμών για την προστασία τους.

Η συνεχής παρουσία των επαγγελματιών μας στους δρόμους της Θεσσαλονίκης είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για την κάθε ξεχωριστή υπόθεση παιδιού που εξυπηρετούμε όσο και για την προώθηση ζητημάτων που άπτονται της παιδικής προστασίας με αρχές όπως η Εισαγγελία Ανηλίκων και ο Συνήγορος του Παιδιού. Οι κοινωνικοί επιστήμονες της συγκεκριμένης ομάδας αποτελούν τον πρώτο κρίκο σε μια δυναμική και εξελισσόμενη αλυσίδα παροχής υπηρεσιών για το παιδί. Ακόμη και στις συνθήκες που επικρατούν στο δρόμο είναι σημαντικό για τα παιδιά να έχουν πρόσωπα αναφοράς, τα οποία να μπορούν να εμπιστευτούν και με τα οποία να συζητήσουν για τις προσωπικές τους υποθέσεις και προβληματισμούς, μέχρι να βρεθεί μια πιο βιώσιμη λύση. 

Παρακαλούμε επικοινωνήστε με την ομάδα της υπηρεσίας μας για περιπτώσεις παιδιών (προσφύγων και αιτούντων άσυλο) που βρίσκονται στο δρόμο. Τα τηλέφωνα στα οποία μπορούν να απευθύνονται πολίτες, εθελοντές, φορείς και οργανώσεις είναι τα 2310508626 και 6908070490 και αρμόδιο πρόσωπο είναι η Παπαδοπούλου Σοφία.