Ας εμπνευστούμε από εναλλακτικά συστήματα αξιών!

Φιλοξενούμενοι οι καθηγητές της Κοινωνικής Οικονομίας του ΤΕΙ Μεσολογγίου, συγγραφείς του βιβλίου «Εισαγωγή στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία – Το μετέωρο βήμα μιας δυνατότητας», Drs Τάκης Νικολόπουλος και Δημήτρης Καπογιάννης.

 

Eπειδή το φαινόμενο είναι σχετικά πρόσφατο  και  σε πλήρη εξέλιξη στην Ελλάδα, οι εργασίες είναι εντοπισμένες σε έρευνες πεδίου και καταγραφής. Εδώ παρουσιάζεται ο πλούτος των κοινωνικών και θεσμικών πειραματισμών και αναδεικνύεται η ευρηματικότητα των τοπικών κοινωνιών σε ποικίλες μορφές (τράπεζες χρόνου και εναλλακτικά – κοινωνικά νομίσματα, κοινωνικά παντοπωλεία, ιατρεία, φαρμακεία, φροντιστήρια, χαριστικά – ανταλλακτικά παζάρια κ.λπ.). Τα τελευταία χρόνια, τέλος, έχουν  εκπονηθεί  εργασίες και για τους ΚΟΙΣΠΕ.

 

Η προσπάθεια που έγινε με την έρευνά μας είναι συνυφασμένη με το εννοιολογικό ξεκαθάρισμα και την αποφυγή της συνθηματολογικής χρήσης των όρων κοινωνική/αλληλέγγυα οικονομία. Ήδη από την τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα ο όρος χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα με διαφορετικά εννοιολογικά περιεχόμενα. Η σύγχρονη επιστημονική συζήτηση μας αναγκάζει να σκεφτούμε συστηματικότερα σχετικά με την εξέλιξη και τις εννοιολογικές μετακινήσεις του «Τρίτου οικονομικού φαινομένου», καθώς και να αποκαθάρουμε την έννοια από τις συγχύσεις που προκύπτουν από επικαλύψεις με άλλες συναφείς έννοιες. Εγείρονται βέβαια σοβαρά, επιστημολογικού χαρακτήρα, ερωτήματα, που μας βοήθησαν όμως να περάσουμε σε μια κριτική αποτίμηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας κυρίως ως προς τους κινδύνους εργαλειοποίησής της.

 

Το ζητούμενο είναι ο μετασχηματισμός, κατά το δυνατόν, περισσότερων από αυτές τις ad hoc πρωτοβουλίες των πολιτών σε μονιμότερες – σταθερές  δομές και ποικίλες δικτυώσεις, που να αποδειχτούν ανθεκτικές στη μακρά διάρκεια. Δεν πρέπει, επομένως, η νέα κοινωνική/αλληλέγγυα οικονομία να είναι βραχύσκοπη, αλλά απαιτείται να προσανατολίζεται σε προοπτικές πέραν της συγκυρίας της κρίσης και να εγγράφεται σε ορίζοντες μετα-αγοραίους ή και μετακαπιταλιστικούς. 

Απαιτείται όμως γι’ αυτό μια τομή στη συνέχεια (η στιγμή που οι ασυνέχειες, καθώς το παλιό έχει πεθάνει, δημιουργούν το καινούριο) που σηματοδοτεί την απελευθέρωση των οργανώσεων της αλληλέγγυας οικονομίας από τις δουλείες και τις ιεραρχικές δομές του παρελθόντος. Χρειάζεται λοιπόν αποκοπή από τον ομφάλιο λώρο ραφιναρισμένων ετεροκαθορισμών, που συνυπάρχουν με εκδοχές προγραμματοδίαιτων κοινωνικών επιχειρήσεων, καθώς και αποκόλληση από αγορακεντρικούς τρόπους ρύθμισης, που παρεμποδίζουν κάθε απόπειρα να σκεφτούμε και να επιθυμήσουμε διαφορετικά. 

Οι καινοτόμες συλλογικότητες αλληλέγγυας οικονομίας θα είναι αυτές που θα έχουν οξυγονωθεί και εμπνευστεί από εναλλακτικά συστήματα αξιών που αναδύονται μέσα στη νέα συμβιωτικότητα και «πολιτειότητα» την οποία οι σημερινές συνθήκες μοιάζουν να κυοφορούν.