Ataxia School-Δημοκρατικό σχολείο του Βουνού: Μια οφειλόμενη απάντηση ή … «πώς να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας»

Συνοψίζουμε την κεντρική του θέση για όσους/ες δεν το έχουν διαβάσει: «ιδιώτες με όρους ΣΔΙΤ (σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) εκμεταλλεύονται το δημόσιο σχολείο στο Στείρι Βοιωτίας, το οποίο πια οριστικά δεν μπορεί να ξανανοίξει ως δημόσιο». Αφήνει παράλληλα αιχμές για έμμεσες και άμεσες χρηματοδοτήσεις από ιδρύματα και εταιρείες ενέργειας.

Το Ataxia School είναι μια πρωτοβουλία ενεργών πολιτών και επιστημόνων, οι οποίοι χωρίς προσδοκία κερδών, αλλά ως μέλη της κοινότητας, επιστρέψαμε στον τόπο καταγωγής μας για να ζήσουμε με αξιοπρέπεια. Οι περισσότεροι/-ες από εμάς καταγόμαστε από το μαρτυρικό Δίστομο, φορείς μιας αδικαίωτης ως σήμερα συλλογικής μνήμης. Έχοντας αποκτήσει πολιτική συγκρότηση μέσα στα φοιτητικά και κοινωνικά κινήματα των προηγούμενων δεκαετιών, δεν επιστρέψαμε για να ζήσουμε ως άλλοι χίπηδες στη φύση, αποκομμένοι δηλαδή από το κοινωνικό σύνολο, ούτε να προσφέρουμε ένα παιδαγωγικό προϊόν σε γονείς της ανώτερης και μεσαίας τάξης της περιοχής. Επιστρέψαμε, μεταξύ άλλων, για να εκπληρώσουμε ένα δημιουργικό και ριζοσπαστικό όραμα: την πραγμάτωση ενός δημοκρατικού, συμπεριληπτικού σχολείου, το οποίο προεικονίζει το σχολείο, αλλά και την κοινωνία στην οποία θέλουμε να συνυπάρξουμε.

Ένα σχολείο που θα πλάθει πολίτες και όχι καταναλωτές. Ένα σχολείο που θα προωθεί το μοίρασμα και όχι τον ανταγωνισμό, ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινότητα και στη διαφορετικότητα, εφαρμόζοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους διδασκαλίας, εμπνευσμένες από τον χώρο των Σπουδών της Παιδικής Ηλικίας και της παιδαγωγικής των Κοινών. Μια πρόσθετη εισαγωγική διευκρίνιση, η οποία μοιάζει πλεονασμός, αλλά είναι απαραίτητη λόγω της συγκυρίας: ανέκαθεν στηρίζουμε το πάγιο αίτημα για δημόσια δωρεάν παιδεία για όλους/ες, καθώς και όλους/ες τους/ις εκπαιδευτικούς που δίνουν τη μάχη τους μέσα στις αντιξοότητες του κρατικού (αλλά και του ιδιωτικού) ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Το ερώτημα που θέτει το εγχείρημά μας είναι προωθημένο και ριζοσπαστικό και τίθεται ως εξής: τι είδους παιδεία θέλουμε στο σήμερα, καθώς και πώς μπορούμε να τη διεκδικήσουμε; Η πρακτική που επιλέξαμε εμείς είναι να δημιουργήσουμε στο εδώ και τώρα – με επίγνωση ορισμένων αντιφάσεων που αναπόφευκτα ενυπάρχουν σε κάθε πράξη – το σχολείο που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής μας και ταυτόχρονα να συνεισφέρουμε στο να συναρθρωθεί ένα ευρύτερο κοινωνικό αίτημα για την επαναλειτουργία σχολείων/δομών που κλείνουν στην επαρχία. Οι τελευταίες θα μπορούσαν να ανοίξουν με μια αντίστοιχη μορφή, δημιουργώντας κάποιες βασικές προϋποθέσεις για αποαστικοποίηση. Παράλληλα, μέσα από την παιδαγωγική πράξη και έρευνα επιθυμούμε τη διοχέτευση καλών πρακτικών που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άμεσα και στα κρατικά σχολεία. Αναγνωρίζουμε ότι η πρότασή μας είναι φιλόδοξη, αλλά απολύτως εφικτή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε εξάλλου πώς τα σπουδαιότερα ριζοσπαστικά παιδαγωγικά κινήματα του 20ου αιώνα ξεκίνησαν από τα κάτω και πέρα από την επίσημη θεσμική εκπαίδευση του Κράτους (παιδαγωγική Φρενέ, Ρέτζιο Εμίλια, Φερέ).

Είναι προφανές ότι ο κ. Ζαφειρόπουλος διαφωνεί πολιτικά με το εγχείρημά μας και σεβόμαστε την άποψή του. Συντάσσοντας το άρθρο του, όμως, παραμέλησε βασικές αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Εκτός του ότι δεν διασταύρωσε τα περισσότερα από τα στοιχεία που παραθέτει, ο αρθρογράφος παραποιεί συστηματικά την αλήθεια. Εστιάζει σε σημεία που εξυπηρετούν το αφήγημά του και προκαλεί το κοινό αίσθημα, «φέρνοντας στο φως» μια σκευωρία ανάμεσα σε ιδιώτες και κράτος. Μόνο μετά τη δημοσίευση του άρθρου και τις αντιδράσεις που προκάλεσε, επικοινώνησε μαζί μας, προσπαθώντας κατόπιν εορτής να ελέγξει τις στρεβλές πληροφορίες που χρησιμοποίησε και έχοντας ήδη παρουσιάσει τις υποθέσεις του ως δεδομένες αλήθειες. Κάνοντας μάλιστα κατάχρηση της εξουσίας που του προσφέρει ο δημόσιος λόγος, απαίτησε εκ των υστέρων και σε ρόλο δικαστή γραπτές αποδείξεις διοικητικών/οικονομικών και νομικών εγγράφων της ΚοινΣΕπ.

Ήδη το πρώτο παραπλανητικό εργαλείο του αρθρογράφου αφορά τη χρήση της γλώσσας. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιεί χρόνο ενεστώτα, (ένα σχολείο κλείνει), δεν αναφέρει πριν πόσα χρόνια (πριν μερικά χρόνια) έκλεισε, ούτε περιγράφει σε τι κατάσταση βρήκαμε εμείς το σχολικό κτίριο. Αν τοποθετήσει κανείς τη δράση αυτή στο πραγματικό κοινωνικό και οικονομικό της πλαίσιο (ένα χωριό που οδηγείται στην ερήμωση), θα διαπιστώσει εύκολα ότι η πρωτοβουλία μας δεν μπορεί να εμπεριέχει επιχειρηματική λογική κέρδους. Το Στείρι είναι ένα ημιορεινό χωριό με περίπου 400 μόνιμους κατοίκους, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι υπερήλικες. Το σχολείο ήταν κλειστό για 13 χρόνια, κυριολεκτικά μια αποθήκη υπό κατάρρευση. Το σχέδιο και η πρότασή μας (πάντα σε συνεννόηση με την τοπική κοινότητα) ήταν να το επισκευάσουμε, να το ανακαινίσουμε και να το λειτουργήσουμε ως Νηπιαγωγείο/Δημοτικό, με την κοινότητα να συνεχίζει να το χρησιμοποιεί για τις πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις της, όπερ και εγένετο. Δεσμευτήκαμε επίσης να μην εγγράψουμε μαζικά και αδιακρίτως μαθητές/τριες από γειτονικά δημόσια σχολεία για να μην τους δημιουργήσουμε πρόβλημα με τον αριθμό παιδιών και φυσικά να μην εγγράψουμε παιδιά από το Νηπιαγωγείο του Στειρίου που συνεχίζει να λειτουργεί εδώ και χρόνια με μεγάλες δυσκολίες, εξαιτίας του μικρού αριθμού παιδιών στο χωριό.

Στη συνέχεια, προβήκαμε σε δαπάνες δεκάδων χιλιάδων ευρώ για την αποκατάσταση του χώρου, με χρήματα από τις προσωπικές μας οικονομίες. Με διάθεση και της δικής μας αφιλοκερδούς εργασίας, φτιάξαμε ξανά το σχολείο, ώστε να μπορέσει πλέον να αδειοδοτηθεί από το Υπουργείο Παιδείας. Με αυτούς τους «επενδυτικούς» όρους μιλάμε, επομένως, για μια αντι-οικονομική κίνηση που ουδεμία σχέση έχει με ΣΔΙΤ στην ουσία της, όπου δηλαδή ο ιδιώτης επιδιώκει το κέρδος, αλλά για μια Σύμπραξη Κοινών – Δημοσίου Τομέα. Η διαφορά αυτή δεν είναι αμελητέα, αφού στη δική μας περίπτωση έχουμε να κάνουμε με έναν φορέα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (με ό,τι αυτό συνεπάγεται νομικά), ο οποίος δεν είναι ξένος προς την κοινότητα, συνομιλεί μαζί της και τελικά συγγράφουν από κοινού το συμφωνητικό, καθώς και τους όρους του. Το τελευταίο ψηφίζεται μάλιστα με ευρεία πλειοψηφία από τη Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου.

Τα χωριά μας ερημώνουν και δυστυχώς δεν μένει κανείς να τα συντηρήσει. Κανένας homo economicus δεν θα έκανε μια τέτοια επένδυση, γιατί δεν θα έπαιρνε απλώς ένα ρίσκο, αλλά θα καταδικαζόταν σε σίγουρη οικονομική αποτυχία με όρους αγοράς. Μόνο ένα συλλογικό υποκείμενο με όραμα θα προέβαινε σε αυτή τη φαινομενικά παράλογη κίνηση. Να σημειώσουμε, τέλος, πως τα περισσότερα μέλη της ΚοινΣΕπ δεν είναι γονείς μαθητών/τριων. Συγκεκριμένα, μόνο το ¼ των μαθητών/τριων του σχολείου μας έχουν συγγενική σχέση με μέλη της ΚοινΣΕπ, αν αυτό σημαίνει κάτι για κάποιους.

Στην εποχή των μέσων δικτύωσης και των «κλειστών δωματίων όπου συχνά ακούμε μόνο τον αντίλαλο των δικό μας απόψεων», βρισκόμαστε λοιπόν θεατές μιας τραγελαφικής κατάστασης: μια προσπάθεια ανάκτησης και επιστροφής στην ευρύτερη κοινότητα ενός κοινού πόρου (ενός σχολικού κτιρίου υπό εγκατάλειψη), μπαίνει ξαφνικά στο στόχαστρο και δέχεται δριμεία επίθεση, αφού οι συντελεστές της καταχωρήθηκαν αυτομάτως στην κατηγορία «ιδιώτες» και αντιμετωπίζονται εφεξής ως εχθροί.

Ουδέποτε δεχθήκαμε απολύτως καμία μορφή χορηγίας, ούτε έμμεσης ούτε άμεσης και είναι εντελώς άδικο ότι κάτι τέτοιο υπονοείται στο άρθρο του κ. Ζαφειρόπουλου. Ελπίζουμε πραγματικά ότι πρόκειται για ανθρώπινο λάθος και παρανόηση και ότι θα βρει το θάρρος να ανακαλέσει. Πληρώνουμε κανονικά τους λογαριασμούς για ηλεκτρικό ρεύμα και θέρμανση και επιπλέον εξοφλήσαμε ορισμένα ποσά που χρωστούσε ο Δήμος.

Επιπρόσθετα, εξαιρεθήκαμε από τη σύμβαση που ισχύει σε επίπεδο Δήμου με τις 6000 δωρεάν κιλοβατώρες, οι οποίες βέβαια δεν είναι δωρεά και χορηγία, αλλά τα ελάχιστα ανταποδοτικά οφέλη της εταιρείας που αφορούν την πολύχρονη εκμετάλλευση του τόπου μας από πλευράς της. Πρωτοστατούμε μάλιστα στις αντιδράσεις για την ανεξέλεγκτη εγκατάσταση ανεμογεννητριών στα βουνά της περιοχής μας και διοργανώσαμε ένα οικολογικό Φεστιβάλ, το “UpperGround Mountain Festival”, στον Ελικώνα το καλοκαίρι του 2023. Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι το συγκεκριμένο φεστιβάλ, καθώς και οι υπόλοιπες δράσεις μας, είναι ελεύθερης συνεισφοράς και σκοπό έχουν πέραν των άλλων την κάλυψη των εξόδων συντήρησης του σχολείου, καθώς και την ενίσχυση της κοινότητας.

Η κίνησή μας αν και ακηδεμόνευτη δεν είναι απολιτική, όπως τεχνηέντως παρουσιάζεται. Παρακολουθούμε με συνέπεια όλες τις τελευταίες εξελίξεις που εκπορεύονται από τη θεωρία των Κοινών και εμπνέουν πολλά σύγχρονα, αμεσοδημοκρατικά κινήματα. Ιστορικά, τα Κοινά αποτελούν μορφές κοινής χρήσης και δημιουργίας αγαθών για το κοινό όφελος, με ισότιμους και δίκαιους όρους μοιράσματος και συνεργασίας, τις οποίες θέσπισαν διάφορες κοινότητες για να διασφαλίσουν την επιβίωση και την ευημερία κάθε µέλους τους. Είτε είναι υλικά, όπως η γη, το νερό και ο αέρας, είτε άυλα, όπως η γνώση και οι δεξιότητες, τα Κοινά συγκροτούν ένα συνεκτικό ιστό που συνδέει τα άτοµα σε ένα δίκτυο κοινωνικής συνεργασίας και αλληλεξάρτησης. Η πολιτική και οικονοµική λογική των Κοινών κινείται πέρα από τη λογική αφενός του κέρδους, του ανταγωνισμού και ατομικισμού της αγοράς και αφετέρου του ιεραρχικού γραφειοκρατικού συγκεντρωτικού κράτους. Τα Κοινά είμαστε εμείς και αυτά που συμπράττουμε με σκοπό την καλυτέρευση της ζωής μας στη βάση της ισότητας και της ελευθερίας. Για αιώνες υπήρχαν… ήρθε η ώρα να τα επαναφέρουμε, αν και είναι δύσκολο να αναλογιστεί κανείς σήμερα ότι τα Κοινά θα έπρεπε να επιστρέψουν σε αυτούς που τα παράγουν, όχι με όρους ιδιοκτησίας, αλλά χρήσης. Το Ataxia School θέλουμε να είναι κι αυτό ένα Κοινό.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, διατηρούμε συνέργειες με πολιτικές συλλογικότητες και εγχειρήματα, αλλά και με επιστημονικούς φορείς όπως το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με στόχο να καταγράψουμε πολιτικά και επιστημονικά την παραγόμενη γνώση και να τη μεταδώσουμε. Παράλληλα, συνομιλούμε με τους αρμόδιους φορείς και διερευνούμε, μεταξύ άλλων, τρόπους για να μπορέσει το σχολείο αυτό, διατηρώντας τον συνεταιριστικό του χαρακτήρα καθώς και τη διοικητική και παιδαγωγική του αυτονομία, να λάβει τα χαρακτηριστικά δημόσιου πειραματικού σχολείου, ως έναν από τους πιθανούς τρόπους αποφυγής των διδάκτρων στο εγγύς μέλλον.

Αναφορικά με το συγκεκριμένο ζήτημα, το κόστος ορίζεται κάθε φορά από τη συνέλευση των γονέων και σε συνάρτηση με τον συνολικό αριθμό των μαθητών/τριων ώστε να καλύπτονται τα λειτουργικά έξοδα του σχολείου και μόνο, με το ποσό να είναι κυμαινόμενο. Πράγματι, για φέτος το μεγαλύτερο ποσό που μπορεί να δαπανήσει ένας γονέας είναι 250 ευρώ τον μήνα, όμως είναι ένα ποσό που δεν αφορά όλους. Αν υπολογίσει κανείς ότι αυτή τη στιγμή στο σχολείο μας φοιτούν 12 παιδιά με πάγια έξοδα τους μισθούς ενός παιδαγωγού, ενός νηπιαγωγού, καθώς και των συναφών ειδικοτήτων με όσα προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία, πέρα από τα υπόλοιπα πάγια έξοδα, μπορεί να καταλάβει με πρόχειρους υπολογισμούς ότι δεν προκύπτουν σε καμία περίπτωση κέρδη, αλλά ούτε και απόσβεση των δαπανόμενων χρημάτων. Επομένως, σε αυτές τις συνθήκες μιλάμε για συντήρηση και διαφύλαξη ενός δημόσιου πόρου και όχι για εμπορική εκμετάλλευση. Μιλάμε για λειτουργία με βάση τις αρχές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και όχι με όρους καπιταλιστικής αγοράς. Για όσους συνεχίζουν να βλέπουν αυτό το σχολείο ως σύμβαση με ιδιώτες που κερδοσκοπούν, δυστυχώς δεν μπορούμε να προσθέσουμε κάτι άλλο, παρά μόνο να τους προσκαλέσουμε για να δουν από κοντά τι σημαίνει για μια κοινότητα να ανοίγει το σχολείο της, αλλά και να διερευνήσουν το δικό μας κοινωνικό αποτύπωμα εντός της. Είναι αξιοσημείωτο ότι, μετά τη δημοσίευση του συκοφαντικού άρθρου στην ΕφΣυν, πρωτοβουλία κατοίκων Στειρίου συγκέντρωσε εντός ολίγων ημερών σχεδόν διακόσιες υπογραφές στήριξης του εγχειρήματός μας και απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στην εφημερίδα.

Αφού αποκαταστήσαμε την αλήθεια απέναντι στον πυρήνα του άρθρου, είμαστε υποχρεωμένοι να απαντήσουμε και σε μια σειρά από επιπλέον ανακρίβειες που το διανθίζουν.

Ο αρθρογράφος αγνοεί τι είναι ένα Δημοκρατικό σχολείο και συγκεκριμένα ένα σχολείο του Βουνού, όπως το ορίζουμε εμείς. Στα άρθρα του site μας, μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες τόσο για το κίνημα των δημοκρατικών σχολείων, όσο και για την περιγραφή του σχολείου του Βουνού. Επιπλέον, ο χαρακτηρισμός «εναλλακτικός» δεν εκφράζει το Ataxia School, το οποίο είναι ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

Όσον αφορά τη «συνέπεια της κεκαλυμμένης ιδιωτικοποίησης σε περίπτωση που υπάρξει στο μέλλον ικανός αριθμός παιδιών, ώστε να μπορεί ν’ ανοίξει το Δημοτικό σχολείο», δηλώνουμε δημόσια και απερίφραστα πως αν συμβεί αυτό το θαύμα θα μεταφέρουμε αυτομάτως το Ataxia σε άλλη τοποθεσία. Εξάλλου, όπως προαναφέρθηκε, η αποαστικοποίηση αποτελεί πάγια επιδίωξή μας.

Μεταξύ των λοιπών αναληθών ισχυρισμών, γίνεται λόγος ακόμα και για αίθουσες που δεν υπάρχουν. Όλες οι αίθουσες και χώροι του Δημοτικού Σχολείου και του Νηπιαγωγείου είναι αποτυπωμένες με απόλυτη ακρίβεια στο Υπουργείο Παιδείας και για τις αίθουσες και τους χώρους αυτούς έχουν γίνει οι σχετικοί έλεγχοι από όλες τις συναρμόδιες υπηρεσίες.

Ο αρθρογράφος επιτίθεται, επίσης, και προσωπικά στο μέλος της ΚοινΣΕπ μας Γιώργο Λούκα, προσπαθώντας να δώσει προσωποκεντρικά χαρακτηριστικά στην κίνησή μας, υποτιμώντας τον ρόλο των υπόλοιπων μελών της ομάδας και το γεγονός ότι όλες οι αποφάσεις του Ataxia School λαμβάνονται από τη γενική του συνέλευση. Διογκώνει εσκεμμένα μάλιστα την ιδιότητά του ως ελεύθερου επαγγελματία, αποσιωπώντας τις πολύμορφες κοινωνικές και πολιτικές του δράσεις.

Ουδέποτε αλλάξαμε την υπάρχουσα επιγραφή του σχολείου. Αντιθέτως, κάτοικοι του χωριού ξαναέφτιαξαν αυθόρμητα την παλιά επιγραφή του σχολείου για συναισθηματικούς λόγους και την τοποθέτησαν εκ νέου στο σχολικό κτίριο. Η επιγραφή αυτή δεν υπάρχει σήμερα.

Τέλος, σχετικά με τη λογοκρισία στην εκδήλωση που μας χρεώνεται, πέραν του γεγονότος ότι εμείς ήμασταν απλώς καλεσμένοι, γράφεται ψευδώς ότι σβήστηκαν «εντέχνως και μονταρισμένα» οι φωνές των διαφωνούντων. Στην πραγματικότητα, στο βίντεο δεν μπήκαν ούτε τα αρνητικά αλλά ούτε και τα θετικά σχόλια, τα οποία ήταν περισσότερα, καθώς ανέβηκαν αποκλειστικά και μόνο οι εισηγήσεις των ομιλητών της εκδήλωσης (δίχως όλη την υπόλοιπη κουβέντα που θα έκανε το βίντεο να διαρκεί πάνω από 3 ώρες). Δεν είμαστε αντίθετοι στο να ανέβει κάποια στιγμή ολόκληρο το βίντεο για να βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του.

Το Ataxia School φέρει τον φρέσκο αέρα των βουνών και των τόπων μας. Φέρει ένα μήνυμα αποκέντρωσης, βασισμένης στις αξίες της κοινότητας με τις κατά πρόσωπο σχέσεις, της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, της ισότητας και της Δημοκρατίας.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε από το βήμα αυτό τους ανθρώπους που μας υποστήριξαν όλο αυτό το διάστημα. Η προσπάθειά μας έχει ανάγκη την υγιή κριτική και τον ανοιχτό διάλογο με όρους όμως αμοιβαίου σεβασμού, αλλά και κατανόησης των ειδικών συνθηκών του εδάφους όπου βλάστησε.