Ο υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί κάθε Δευτέρα αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΕΙΑ
Στην ηθική, χωρίς να ομολογείται αυτό, οι επιλογές μας δεν είναι ανεξάρτητες από την προσωπική μας ωφέλεια.
Όσο κι αν η ηθική προτροπή της φιλανθρωπίας, το αίτημα να αγαπάς τον άλλο και, παρακινούμενος από την αγάπη σου αυτή, να προσφέρεις βοήθεια στον συνάνθρωπό σου που την έχει ανάγκη, είναι μια ρητή παρότρυνση να μην έχεις ως στόχο των επιλογών σου τον εαυτό σου, δεν παύει, μολοντούτο, να κρύβει ταυτοχρόνως μέσα της την ιδιοτέλεια.
Η αγάπη, όσο άδολη κι αν είναι, παραπέμπει σε μια ανταποδοτική σχέση. Δεν ωφελείται μόνο ο άλλος που καρπώνεται την αγάπη σου, αλλά ωφελείσαι κι εσύ με την ικανοποίηση που εισπράττεις προσφέροντας την αγάπη σου.
Ο χρυσούς κανόνας της ηθικής, μην κάνεις ό, τι δεν θέλεις να σου κάνουν, θέτοντας ως κριτήριο των επιλογών μας εκείνο που μας ευχαριστεί ή εξυπηρετεί το προσωπικό όφελός μας, δείχνει σαφώς ότι η ανιδιοτέλεια είναι ασύμβατη προς την ηθική συμπεριφορά μας – σε αντίθεση προς ό, τι ισχύει στην αισθητική, τον κλάδο της φιλοσοφίας που αναφέρεται στην ομορφιά.
Για να απολαύσομε την ομορφιά, ορισμένως, απαραίτητη προϋπόθεση, είναι η ανιδιοτέλεια. Παρακολουθώντας στην τηλεόραση την έκρηξη ενός ηφαιστείου αισθάνομαι την απόλαυση που προκαλεί η ποικιλία των χρωμάτων, επειδή βρίσκομαι σε απόσταση ασφαλείας από την εκδήλωση του φαινομένου.
Δεν αρκεί, όμως, παρά να περάσει από το μυαλό μου η σκέψη ότι θα μπορούσα να βρίσκομαι κοντά στην εκδήλωση του φαινομένου με τις όποιες οδυνηρές επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει αυτό σε μένα, για να καταλειφθώ αυτομάτως από οχληρά συναισθήματα, όπως ο τρόμος, η αγωνία ή ο φόβος, που αμαυρώνουν την απόλαυση που ένιωθα όσο παρακολουθούσα το φαινόμενο ανιδιοτελώς, ανεξάρτητα από την δική μου μοίρα.
Η ανιδιοτέλεια είναι μια στάση απέναντι στα πράγματα την οποία η ηθική, εκμεταλλευόμενη τον ηγεμονισμό της απέναντι στην αισθητική, οικειοποιήθηκε από την τελευταία αυτή.
Αντίθετα προς την ηθική, που ανέκαθεν προσείλκυε το ενδιαφέρον των φιλοσόφων, η αισθητική αντιμετωπίστηκε ως ένας ήσσονος σημασίας κλάδος της φιλοσοφίας.
Μπορεί η ομορφιά να απασχόλησε τους φιλοσόφους ήδη από την ελληνική αρχαιότητα, αλλά η αισθητική ως συστηματικός κλάδος της φιλοσοφίας διαμορφώθηκε μόλις τον 18ο αιώνα. Η έλλειψη της αισθητικής απέναντι στην ηθική δεν περιορίζεται στο πεδίο της φιλοσοφίας αλλά παρατηρείται και στην ζωή.
Η προτροπή προς τον νέο που προορίζεται να συμμετάσχει στην κοινωνία ως ενεργό μέλος της δεν είναι τόσο να αποκτήσει καλαισθησία όσο να γίνει καλός άνθρωπος, ηθικά ανεπίληπτος, να ενεργεί έτσι όπως θα ήθελε να του συμπεριφέρονται οι συνάνθρωποί του, σύμφωνα με επιλογές που εκείνος προκρίνει, οι οποίες απάδουν ασφαλώς προς την ανιδιοτέλεια.
