ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Εγκλωβισμένοι στις πράξεις μας. Του Θεοδόση Πελεγρίνη

Ο υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί κάθε Δευτέρα αποκλειστικά για το enallaktikos.gr

Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης

ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΑΣ

Στο υπό τον τίτλο «Ο Πετέν δεν έχει θέση στον χάρτη της Γαλλίας» άρθρο των New York Times, το οποίο αναδημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2011 στην εφημερίδα «Η Καθημερινή», αναφέρεται ότι σε έκτακτο δημοτικό συμβούλιο της κωμόπολης Τραμπλουά στις γαλλικές Αρδένες, στα σύνορα με το Βέλγιο, αποφασίστηκε ομόφωνα  η μετονομασία του δρόμου που έφερε το όνομα του Πετέν. Ήταν ως τότε η τελευταία  πόλη στην Γαλλία με οδό Πετέν. 

Η απάλειψη του ονόματος του στρατάρχη Φιλίπ Πετέν, αναμφισβήτητου ήρωα της Γαλλίας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπαγορεύθηκε από την ενδοτική στάση του στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Γαλλία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στον Πετέν, για την συμπεριφορά του εκείνη, επιβλήθηκε μετά το τέλος του Πολέμου η ποινή του θανάτου, η οποία, ακολούθως, μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη ως αναγνώριση των υπηρεσιών του στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Είναι, άραγε, δίκαιη η χαριστική μεταχείριση κάποιου για μια επιλήψιμη στάση του εν ονόματι του ένδοξου παρελθόντος του; Πιο απλά: μπορεί να ισοφαριστεί, εν τινι, έστω, μέτρω, η επιλήψιμη πράξη κάποιου με μια ανεπίληπτη άλλοτε τελεσθείσα από την ίδιο πράξη;

Ο άνθρωπος είναι το αποτέλεσμα όσων κάνει, όπως ο εγκληματίας είναι, καταπώς λέει ο Βαλερύ, το προϊόν του εγκλήματός του. Μπορεί κανείς να χαρακτηριστεί, κυριολεκτικά, δολοφόνος, εάν δεν έχει σκοτώσει κάποιον; Κατά τρόπον ανάλογο, δεν υπάρχει ήρωας δίχως, έστω, μια πράξη του ηρωική, ούτε προδότης αν δεν έχει προδώσει, ούτε γιατρός χωρίς άσκηση της ιατρικής.

Οι πράξεις δεν είναι αδέσποτες. Έχουν η καθεμιά τους τον φορέα τους, το πρόσωπο που την τελεί  έτσι, ώστε άνευ αυτού να μην υφίσταται αυτή. Δεν υπάρχει προδοσία χωρίς προδότη, ηρωική πράξη χωρίς ήρωα, ιατρική χωρίς γιατρό, και ούτω καθεξής. 

Μοιραία, η ηθική αποτίμηση της πράξης αντανακλάται στον φορέα της.  Δεν μπορείς να επικρίνεις μια πράξη προδοσίας και, συγχρόνως, να τιμάς το πρόσωπο που την τέλεσε αναλογιζόμενος άλλες ευτυχείς συγκυρίες της ζωής του. Καταδικάζοντας ή επικροτώντας μια πράξη, είτε το θέλομε είτε όχι καταδικάζομε ή επικροτούμε και τον φορέα της μαζί. 

Ουδείς μπορεί να ξεφύγει από τις πράξεις του. Ό, τι κάνεις, αυτό και είσαι.  Φρόντισε, λοιπόν, αν νοιάζεσαι για την υστεροφημία σου, να πράττεις καλώς μέχρι τέλους –έως το τελευταίον εκβάν, που έλεγε ο Δημοσθένης, ο μέγας ρήτορας των Αθηνών του 4ου αιώνα π.Χ. Αλλιώς σε περιμένει, τηρουμένων των αναλογιών, η τύχη του στρατάρχη Πετέν, που από ένα σημείο και μετά στην ζωή του πήρε δρόμο στραβό νομίζοντας, ίσως, ότι το ένδοξο παρελθόν του θα θάμπωνε τους συμπατριώτες του να μην δουν το ανοσιούργημά του.