ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Ευμάρεια. Του Θεοδόση Πελεγρίνη

Ο υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί
κάθε Δευτέρα αποκλειστικά για το enallaktikos.gr

Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης

ΕΥΜΑΡΕΙΑ

Σαν τον Ιανό, τον αρχαίο θεό των Ρωμαίων με τα δυο πρόσωπα –το ένα να δηλώνει την καλή πλευρά των πραγμάτων και το άλλο την κακή–, είναι και η ευμάρεια με τις δυο όψεις της: την θετική και την αρνητική. Όσο βρίσκεται κανείς στην κατάσταση της ανέχειας, η ευμάρεια φαντάζει σαν το είδος της ζωής εκείνο, όπου, έχοντας στην διάθεσή του αυτός όλα τα αγαθά, μπορεί να προσδοκά πως θα αποκτήσει την ευτυχία. Μεταπίπτοντας, όμως, από την κατάσταση της στέρησης στην κατάσταση της πληρότητας διατρέχει τον κίνδυνο του ηθικού εκφυλισμού του. Παύει πια, όταν αποκτά ευμάρεια, να δείχνει το απαιτούμενο ενδιαφέρον προς αξίες, για τις οποίες, όσο δεν είχε περάσει το κατώφλι της ευμάρειας, έτρεφε σεβασμό.

Στο έργο του «Η επιστροφή της γηραιάς κυρίας» ο Ντύρενματ μιλάει για τους φτωχούς κατοίκους μιας φιλήσυχης κωμόπολης που μεταβλήθηκαν σε ανάλγητα όντα εξαιτίας της ευμάρειας που τους εξασφάλισε μια ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία ζούσε κάποτε ανάμεσά τους και επέστρεψε μετά πολλά χρόνια κοντά τους. Έφυγε πάμπτωχη, όταν ο εραστής της την εγκατέλειψε έγκυο χάριν μιας άλλης γυναίκας σπρώχνοντάς την στην πορνεία, και γυρίζει πίσω πάμπλουτη για να τον να εκδικηθεί. Προσφέρει, λοιπόν, στους συντοπίτες της, εάν τον σκοτώσουν, ένα τεράστιο ποσό που θα τους βγάλει από την ανέχεια. Οι κάτοικοι της κωμόπολης αντιδρούν στον εκβιασμό της επικαλούμενοι τις ηθικές αξίες που διέπουν τον πολιτισμό μας. Η γηραιά κυρία δεν παραιτείται. Τους δίνει πίστωση χρόνου, στο διάστημα του οποίου μπορούν, πληρώνοντας αυτή γι’ αυτούς, να απολαμβάνουν ό, τι τους αρέσει έτσι, ώστε να πάρουν μια γεύση της τρυφηλής ζωής. Οι ηθικές αξίες, εν ονόματι των οποίων είχαν αποκρούσει την προσφορά της, συνθλίβονται κάτω από το βάρος του οικονομικού εκμαυλισμού των μέχρι που στο τέλος όλοι –ιερείς, δάσκαλοι, αστυνομικοί, δικαστές, πολιτικοί, έμποροι, νοικοκυρές, βιοπαλαιστές και ούτω καθεξής –ενδίδουν σκοτώνοντας τον παλιό εραστή της, για να ζήσουν πλέον σε ευμάρεια και να μεταβληθούν εφεξής από ευυπόληπτα πρόσωπα σε αδίστακτους εγκληματίες.

Το γεγονός ότι μεταξύ των πλουσίων δεν αποκλείεται να συναντήσεις και πρόσωπα που, ελαυνόμενα από  την φιλευσπλαχνία, την μέριμνα για το γενικό καλό και άλλες τέτοιες αξίες, διατηρούν την επιθυμητή ανθρωπιά, δεν αίρει την γενική διαπίστωση ότι η ευμάρεια δεν παύει να αποτελεί μια διαρκή απειλή για την ηθική ακεραιότητα των ανθρώπων.  Αυτόν τον γενικό κανόνα, και όχι τις εδώ κι εκεί εξαιρέσεις του, έχει, ασφαλώς, σαν στόχο  ο εντυπωσιακός λόγος του Ευαγγελίου ότι είναι πιο εύκολο να περάσει η κάμηλος  από την τρύπα της βελόνας παρά να μπει ο πλούσιος στην βασιλεία του Θεού.