ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Εύθραυστοι. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης
ΕΥΘΡΑΥΣΤΟΙ
Καθένας μας, λέει ο Ηράκλειτος*, κουβαλάει μέσα του έναν δαίμονα, ο οποίος, ως διαθέτων υπερφυσικές δυνάμεις, καθορίζει την μοίρα μας –έναν δαίμονα κατά τις δυο εκδοχές του: είτε ως αγαθοεργού όντος, ικανού να μας οδηγεί στο καλό, είτε ως κακοποιού όντος, έτοιμου να μας σπρώξει στο κακό. Ο δαίμων αυτός μέσα μας, επισημαίνει ο Ηράκλειος, είναι δημιούργημα του καθενός μας. Είναι ο χαρακτήρας μας, ο εαυτός μας όπως αποφασίζομε να τον διαμορφώσομε: είτε καλόβουλο, ώστε να επιδιώκει τις άξιες επαίνου πράξεις, είτε κακόβουλο, ευεπίφορο στο κακό. Συνελόντι ειπείν, το τι όνομα αφήνει κανείς πίσω του εξαρτάται από τον ίδιο, από τον χαρακτήρα του από τον δαίμονα που εγκαθιστά μέσα του, και όχι από τις συγκυρίες με τις οποίες ήθελε βρεθεί αντιμέτωπος.
Πόσες φορές, όμως, δεν έχει συμβεί την μοίρα των ανθρώπων να μην την προσδιορίζει ο χαρακτήρας των, αλλά να την καθορίζουν τα γεγονότα της ζωής, όπως στην περίπτωση του Νίκαρχου από την Αρκαδία, γενναίου λοχαγού των Ελλήνων μισθοφόρων, οι οποίοι συμμετείχαν στην εκστρατεία που οργάνωσε ο Κύρος, για να εκθρονίσει τον αδελφό του Αρταξέρξη Β΄, βασιλιά της Περσίας. Την γενναιότητά του ο Νίκαρχος την έδειξε με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο μετά τον θάνατο του Κύρου στα Κούναξα το 401 π.Χ. Ο Τισσαφέρνης, ο πανούργος σατράπης της Λυδίας, ενεργώντας κατ’ εντολήν του Αρταξέρξη –που, προκειμένου να εκδικηθεί τους Έλληνες που συνέπραξαν με τον Κύρο, θέλησε να τους εξοντώσει– παρέσυρε στην σκηνή του πέντε στρατηγούς και είκοσι λοχαγούς των Ελλήνων μισθοφόρων, τους οποίους εκτέλεσε. Ο Νίκανδρος κατόρθωσε να διαφύγει και, πληγωμένος στην κοιλιά, κρατώντας στα χέρια του τα έντερά του, έσπευσε στο στρατόπεδο των Ελλήνων να τους ενημερώσει για όσα είχαν συμβεί έτσι, ώστε να λάβουν μέτρα για την σωτηρία τους. Αυτός, λοιπόν, ο Νίκαρχος, ύστερα από λίγο καιρό, κι ενώ οι Έλληνες αποφάσισαν να μην παραδοθούν στους Πέρσες, εξελίχθηκε σε προδότη. Κατέφυγε νύχτα, κρυφά, στο στρατόπεδο των Περσών παρασύροντας μαζί του κι άλλους είκοσι λιπόψυχους Έλληνες στρατιώτες.
Όσο κι αν επαφίεται σε μας να διαμορφώσομε τον χαρακτήρα μας έτσι, ώστε, μένοντας σταθεροί στις επιταγές του, να αντιστεκόμαστε σε παρεκκλίσεις που μας εκθέτουν, δεν παύομε, καθώς η φύση μας είναι εύθραυστη όπως των άλλων πλασμάτων της φύσης, να εκτιθέμεθα στα ρεύματα της ζωής δίχως να είναι γνωστό ποιοι θα καταποντιστούν και ποιοι θα μείνουν όρθιοι. Σαν των φύλλων είναι των ανθρώπων η γενιά, λέει ο Όμηρος, που «άλλα απ’ τα φύλλα τα σκορπά ο άνεμος στο χώμα κι άλλα πάλι / το δάσος ξεπετά τ΄ ολόχλωρο την άνοιξη».
*Ήθος ανθρώπω δαίμων
