ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Η Ασχήμια του Σωκράτη. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Περνώντας κάποτε από την Αθήνα ένας ξένος φυσιογνωμιστής έπεσε πάνω στον Σωκράτη. Τόσο πολύ εντυπωσιάστηκε από την ασχήμια του Σωκράτη ο ξένος, ώστε αυθόρμητα να του πει ότι επρόκειτο για ένα τέρας με μοχθηρά ένστικτα. Ο Σωκράτης δεν είχε λόγο να αντικρούσει τον ξένο φυσιογνωμιστή. Ήταν, ό, τι και να πεις, άσχημος: φαλακρός, με στραβή και μεγάλη μύτη, χοντρά χείλια και πλαδαρό πρόσωπο.
Την ασχήμια του ενέτειναν ο φθαρμένος χιτώνας που φορούσε ανελλιπώς και το γεγονός ότι κυκλοφορούσε βρόμικος και ξυπόλυτος στις αγορές, στα γυμναστήρια, στους δρόμους. Xωρίς να δείξει ενοχλημένος, λοιπόν, ο Σωκράτης, συμφώνησε με το σχόλιο του ξένου φυσιογνωμιστή για την ασχήμια του: «Πράγματι, αυτό είμαι, κύριε!», του είπε ο Σωκράτης, για να προσθέσει, εν συνεχεία, στην απάντησή του την επισήμανση ότι ήταν κύριος των κακόβουλων ορέξεών του που πήγαζαν από την ασχήμια του –μια επισήμανση που τον έκανε να ξεχωρίζει από τα άλλα ανθρωποειδή τέρατα της ασχήμιας .
Η ασχήμια κρύβει από κάτω της ένα σπήλαιο γεμάτο από κακόβουλες παρορμήσεις που σπρώχνουν εκείνον που την κουβαλάει, προκειμένου να ανακουφιστεί από το επαχθές βάρος της, να καταφύγει στην εκδίκηση με σκοπό να βλάψει τους άλλους, όσους δεν τους σημάδεψε το στίγμα της ασχήμιας, και να εξασφαλίσει, έτσι, ένα είδος ισοφάρισης: όπως πονάει αυτός, να υποφέρουν κι εκείνοι.
Ο Σωκράτης –αντί για τις μοχθηρές διαθέσεις του, τις οποίες είχε κατορθώσει να ελέγχει έτσι, ώστε να μην παρασύρεται από αυτές– εφηύρε ένα άλλο μέσο, προκειμένου να πάρει την εκδίκησή του για την ασχήμια του: την συζήτηση, την διεξοδική συζήτηση, την διαλεκτική, το δικαίωμά σου να λες την γνώμη σου δίνοντας την δυνατότητα στον άλλο να πει την δική του άποψη.
Αντί να απομονωθεί εξαιτίας της ασχήμιας του στον εαυτό του, ο Σωκράτης έγινε προσηνής στον καθένα. Οποιοδήποτε θέμα, ακόμη και το αυτονόητο, ο Σωκράτης ήθελε να το συζητάει διεξοδικά. Για να μην έχει, μάλιστα, καμιά αναστολή να ρωτάει στην συζήτηση και για τα πιο προφανή ακόμη ζητήματα, προσποιούνταν ότι αγνοούσε το καθετί για οτιδήποτε. Ειδικότητά του, μάλιστα, ήταν να ανοίγει συζητήσεις για θέματα που οι συνομιλητές του δεν είχαν την παραμικρή αμφιβολία ότι τα ήξεραν πλήρως. Ρωτώντας τους, όμως, συνεχώς στην διάρκεια της συζήτησης κατόρθωνε στο τέλος να τους πείσει ότι τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά από ό, τι πίστευαν αρχικά.
Έτσι, γκρεμίζοντας τους συνομιλητές του από την ασφάλεια της γνώσης, την οποία πίστευαν ότι κατείχαν, ο Σωκράτης έπαιρνε με έναν κάθε άλλο παρά βίαιο τρόπο την εκδίκησή του για την μειονεκτική θέση στην οποία βρέθηκε εξαιτίας της ασχήμιας του.
