Ο υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί κάθε Δευτέρα αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
ΑΥΤΑΠΑΤΗ
Επιστρέφοντας ο πολυμαθής Δημόκριτος στην πατρίδα του, τα Άβδηρα, μετά τα ταξίδια του σε χώρες της Εγγύς Ανατολής, όπου γνώρισε τις παραδόσεις και τα κλίματά τους και άκουσε πολλούς μορφωμένους ανθρώπους, πέρασε από την Αθήνα, όπου τον αγνόησαν –γεγονός που τον πλήγωσε.
Το χειρότερο ήταν πως εκεί, στα Άβδηρα, ο Δημόκριτος, που κατέγινε σχεδόν σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης γνώσης,η έτσι ώστε να θεωρηθεί πρόδρομος του πανεπιστήμονα Αριστοτέλη, χτυπήθηκε από την τρέλα. Αδιάφορος για όλα και για όλους γελούσε με το οτιδήποτε έτσι, ώστε να του κολλήσουν το παρωνύμιο «γελασίνος».
Στον Ιπποκράτη, που πήγε, ύστερα από πρόσκληση των αρχόντων της πόλης, να τον εξετάσει, εξήγησε ότι γελούσε με την τρέλα των ανθρώπων να κυνηγάνε μανιωδώς το χρυσάφι ενώ έχουν εξασφαλίσει τους όρους της διαβίωσης των, να παντρεύονται και μετά να περιφρονούν τους ή τις συζύγους των, να ερωτεύονται και κατόπιν να μισούν, να γεννούν και να εγκαταλείπουν τα παιδιά τους, να μηχανεύονται κατηγορίες εναντίον των φίλων τους, και άλλα τέτοια.
Το περιστατικό για την τρέλα του Δημόκριτου περιλαμβάνεται στα Ψευδεπίγραφα κείμενα του Ιπποκράτη που συντάχθηκαν τον 1ο αιώνα μ.Χ. –πολύ μετά τον 5ο αιώνα π.Χ., οπότε έζησαν ο Δημόκριτος και ο Ιπποκράτης. Οι ανεκδοτολογικού χαρακτήρα ιστορίες για διακεκριμένα πρόσωπα κάθε άλλο παρά σπάνιο φαινόμενο είναι. Μπορεί, βέβαια, το περιστατικό για την τρέλα του Δημόκριτου να μην αποτελεί ιστορικό γεγονός, δεν παύει, όμως, να υποδηλώνει την τρέλα που ενδημεί στο γένος των ανθρώπων, όπως τεκμαίρεται από τις αυταπάτες που τρέφουν, οι οποίες δεν πρέπει να συγχέονται προς τις προσπάθειες εξαπάτησης του άλλου.
Εξαπατώ κάποιον όταν εν αγνοία του τον ωθώ να πιστέψει κάτι που με ευνοεί. Στην απάτη χρειάζονται δυο παίκτες: ο θύτης, που συνειδητά δομεί τα γεγονότα προκειμένου να προκύψει το επιθυμητό γι’ αυτόν αποτέλεσμα, και το θύμα που ασύνειδα συμβάλλει στο όφελος του θύτη.
Σε αντίθεση προς την εξαπάτηση, η οποία, όσο ηθικά επιλήψιμη κι αν είναι, συνάδει προς τους κανόνες της λογικής, η αυταπάτη συνιστά ένα είδος σχιζοφρένειας, που, ως τέτοια, αποκλίνει από την λογική.
Στην αυταπάτη υποδυόμαστε ταυτοχρόνως τόσο τον ρόλο του θύτη, όπου συνειδητά ο εαυτός μας παρουσιάζει στον εαυτό μας ως αληθινό κάτι που δεν είναι αληθινό, όσο και τον ρόλο του θύματος, όπου ο εαυτός μας το αποδέχεται χωρίς να ξέρει ότι δεν είναι αληθινό συμπράττοντας έτσι ασύνειδα στην παραπλάνησή του. Είναι όπως την περίπτωση που κάποιος αποφασίζει να παίξει τάβλι μόνος του αναθέτοντας στο ένα του χέρι τον ρόλου του ενός παίκτη και στο άλλο του χέρι τον ρόλο του άλλου παίκτη.
