ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Καθήκον. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
«Πολύ συγκινεί μια λεπτομέρεια» –καταπώς θα έλεγε ο δικός μας Κωνσταντίνος Καβάφης– στον βίο του Ρώσου ποιητή Αλεξάντερ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν. Ο Πούσκιν δεν ήταν απλώς, όπως παραστατικά τον περιέγραψε ο εξέχων συγγραφέας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας του 19ου αιώνα Νικολάι Γκόγκολ, μια «ποιητική φλόγα που έπεσε από τα ουράνια κι άναψαν σαν κεράκια άλλοι αυτοφυείς ποιητές» έτσι, ώστε να σχηματιστεί «γύρω του ολόκληρος αστερισμός». Υπήρξεν, επίσης, μια αξιοσημείωτη προσωπικότητα, ένας κατ’ εξοχήν άνθρωπος του καθήκοντος, όπως προκύπτει από το ακόλουθο περιστατικό της ζωής του.
Η διασπορά διαδόσεων ότι κάτι έτρεχε μεταξύ του Γάλλου εμιγκρέ Ζωρζ ντ’ Αντές, που υπηρετούσε ως αξιωματικός στον ρωσικό στρατό, και της συζύγου του Πούσκιν, καθώς και οι γεμάτες από προσβολές και ειρωνείες ανώνυμες επιστολές προς τον τελευταίον αυτόν και τους οικείους του, ήταν η αιτία, ώστε ο τριανταοχτάχρονος Πούσκιν να καλέσει για λόγους τιμής τον ντ’ Αντές σε μονομαχία στις 8 Φεβρουαρίου 1857, στα περίχωρα της Αγίας Πετρούπολης.
Ο Πούσκιν, αφού άφησε το πρωί της ημέρας εκείνης τον μάρτυρά του, αντισυνταγματάρχη Ντανζάς, με τον υποκόμη Αρσιάκ, μάρτυρα του ντ’ Αντές, προκειμένου να κανονίσουν τους όρους της μονομαχίας, πήγε στο σπίτι του. Εκεί θα περίμενε κανείς ότι, μη έχοντας στο μυαλό του τίποτε άλλο παρά την επικείμενη μεγάλη δοκιμασία του, θα φρόντιζε να οπλιστεί με τα αποθέματα εκείνα της ψυχής, τα απαραίτητα για να βγει νικητής από την μονομαχία που είχε μπροστά του. Αντ’ αυτού, ο Πούσκιν ασχολήθηκε με ό, τι του υπαγόρευε το καθήκον του: τακτοποίησε τις λεπτομέρειες για την έκδοση της υπό τον τίτλο «Σύγχρονος» τρίμηνης λογοτεχνικής επιθεώρησης, που ίδρυσε έναν χρόνο πριν, και, ακολούθως συνέταξε μακροσκελή επιστολή προς την συγγραφέα Αλεξάνδρα Ισίμοβα, συνεργάτιδα της επιθεώρησής του, στην οποία, μεταξύ άλλων παρατηρήσεών του, ανέφερε τα έργα που θα ήθελε να μεταφραστούν με την δική της φροντίδα.
Η ζωή του είχε περάσει σε δεύτερη μοίρα μπροστά στην εκτέλεση του καθήκοντός του, στην ανάγκη να κάνει το σωστό –όχι σαν τον μπακάλη εκείνον, όμως, που ζυγίζει σωστά για προσωπικό όφελος, προκειμένου, έτσι, να αποκτήσει μεγαλύτερη πελατεία. Ο Πούσκιν, πριν αναχωρήσει από το σπίτι του για να πάει στον τόπο της μονομαχίας, όπου τραυματίστηκε θανάσιμα, εκτέλεσε το καθήκον του που, γι’ αυτόν, δεν συνίστατο σε τίποτε άλλο παρά να στο να αφιερώσει όλες τις δυνάμεις του στην ανύψωση της ρωσικής λογοτεχνίας, της οποίας τους καρπούς έμελλε να απολαύσει η ανθρωπότητα.
Δυο μέρες μετά τον τραυματισμό του ο Πούσκιν ξεψυχάει. Η ιστορία εις ανταπόδοση της εκτέλεσης του καθήκοντός του τον καταχώρισε ως τον δημιουργό της νεότερης ρωσικής λογοτεχνίας
Κ. Καβάφης, Από υαλί χρωματιστό: Πολύ με συγκινεί μια λεπτομέρεια / στην στέψιν, εν Βλαχέρναις του Ιωάννη Κατακουζηνού / και της Ειρήνης Ανδρονίκου Ασάν …
