ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Λέξεις. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Πόσο δίκιο, λοιπόν, είχε ο επιγραμματοποιός Ιουλιανός –και, επί Ιουλιανού του Παραβάτου, αξιωματούχος στην Αίγυπτο και, εξ αυτού του λόγου, λαβών την προσωνυμία «Αιγύπτιος»– όταν έγραφε στο επιτύμβιο επίγραμμά του για τον γραμματικό Θεόδωρο:
Το μνήμα σου τ’ αληθινό, Θεόδωρε, δε βρίσκεται
Στον τύμβο
Μα στις μυριάδες τις σελίδες των βιβλίων σου.
Με αυτές από την λήθη άρπαξες κι ανάστησες
Των ποιητών που απέθαναν τον μόχθο.
Και ο Καλλίμαχος, ο σπουδαίος ποιητής του 3ου αιώνα π.Χ από την Κυρήνη, έγραψε στο επιτύμβιο επίγραμμά του για τον φίλο του, τον ποιητή Ηράκλειτο από την Αλικαρνασσό:
Κάποιος για την θανή σου μου είπε, Ηράκλειτε,
Και δάκρυα με πήραν· θυμήθηκα που οι δυο μας,
Τόσες φορές, εδύσαμε τον ήλιο κουβεντιάζοντας. Και πάνε χρόνοι
Και καιροί, φίλε καλέ από την Αλικαρνασσό, σποδός που εγίνης.
Μα ζουν τ’ αηδομοτράγουδά σου. Και χέρι, δε θα μπορέσει
Πάνω τους να βάλει ο Άδης, ο πάντων αρπακτής.
Ό, τι ζούμε, την επόμενη στιγμή, περνώντας στο παρελθόν, δεν υπάρχει έτσι, ώστε, φθάνοντας στο οριστικό μας τέλος, να μην υφίσταται τίποτα από μας –σαν να μην υπήρξαμε καθόλου. Ιδού ο μέγας τον κόσμον διέπων κανόνας: η διαρκής, αδιάλειπτη, οριστική θνητότητα των όντων –ανεξαιρέτως.
Απλώς, σε μας του ανθρώπους, ο δημιουργός άφησε ένα περιθώριο: να εφεύρομε ένα υποκατάστατο της ζωής μας τέτοιο, ώστε, όσο κι αν η ζωή μας παραμένει αιχμάλωτη στην θνητή μοίρα της, να μην μπορεί, ο θάνατος, «ο πάντων αρπακτής», που λέει ο Καλλίμαχος, να «βάλει χέρι» επάνω του. Σαν τέτοιο υποκατάστατο, λοιπόν, της διαρκώς φευγαλέας ζωής μας επινοήσαμε τις λέξεις, χάρη στις οποίες ακινητοποιείται η ζωή μας κι αποκτά υπόσταση. Εγκιβωτιζόμενη μέσα στις λέξεις η ζωή μας μετατρέπεται σε σταθερή ύλη, στην οποία μπορούμε, τόσο εμείς όσο και οι άλλοι, να ανατρέχομε και να την σχολιάζομε. Αυτό είμαστε: λέξεις –οι λέξεις οι δικές μας για μας, οι λέξεις των άλλων για μας.
Ο κίνδυνος να εξαλειφθεί κάθε ίχνος της επίγειας διαδρομής μας είναι να χαθούν όσα ελέχθησαν για όσα σκεφτήκαμε και πράξαμε. Όταν, μάλιστα, μετά το τέλος της διαδρομής μας στον πλανήτη μας, δεν θα έχομε οι ίδιοι την δυνατότητα να υπερασπιστούμε την καταγεγραμμένη ζωή μας, η σωτηρία της τελευταίας αυτής περιέρχεται στα χέρια άλλων, όπως ο γραμματικός Θεόδωρος που «στις μυριάδες τις σελίδες των βιβλίων του» κράτησε ζωντανό «των ποιητών που απέθαναν τον μόχθο», ή ο Καλλίμαχος, που, όταν ο Ηράκλειτος έγινε στάχτη, συνέχισε να μας μιλάει για τα αηδονοτράγουδα του Αλικαρνασσέα.
