ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Μουσική. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Όταν, ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄, άκουσε σε συμπόσιο τον γιο του Αλέξανδρο να συναγωνίζεται στο τραγούδι τους καλύτερους μουσικούς, τόσο πολύ ανησύχησε για την πνευματική υγεία του παιδιού του, ώστε να τον επιτιμήσει λέγοντάς του: καλά, δεν ντρέπεσαι να τραγουδάς τόσο όμορφα. Όσο έντονο κι αν ήταν το ενδιαφέρον του Φιλίππου να μορφωθεί ο γιος του –σε τέτοιο σημείο, μάλιστα, ώστε να προσλάβει για δάσκαλό του τον μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη– του ήταν αδιανόητο, εντούτοις, ένας νέος που προοριζόταν να διακριθεί στα πεδία των μαχών να ασχολείται με την μουσική –την τέχνη εκείνη που μέσα από την οργανωμένη σύνθεση ήχων προκαλεί συναισθήματα και σκέψεις που τέρπουν.
Η απαξίωση των αρχαίων Ελλήνων για την μουσική πήγαζε από την πεποίθησή τους ότι η λεπτότητα που την χαρακτηρίζει δεν θα μπορούσε να συνδυαστεί με την στιβαρότητα και την ισχύ του άντρα. Όταν, συγκεκριμένα, ο Διογένης, ο κυνικός φιλόσοφος του 4ου π.Χ., άκουσε έναν θηριώδη άνδρα να παίζει λύρα, ξέσπασε σε θερμό χειροκρότημα, παρά το γεγονός ότι έπαιζε απαίσια. Του φάνηκε παράξενο πώς ένας τόσο σκληρός άντρας μπορούσε να καταγίνεται σε μια τόσο λεπτού ύφους, όπως η μουσική, τέχνη. Η λεπτότητα του ύφους, λέει ο Σενέκας, ο στωικός φιλόσοφος του 1ου αιώνα μ.Χ., δεν είναι αντρίκιο στολίδι.
Στους αιώνες, που ακολούθησαν, η μουσική απέκτησε την αξία που της αρμόζει. Ο Σοπενχάουερ, ο Γερμανός φιλόσοφος του 19ου αιώνα, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει την μουσική ως την πιο αξιόλογη από όλες τις τέχνες, αφού αυτή είναι η μόνη που μπορεί να εκφράσει άμεσα την βούληση, την δύναμη εκείνη που γεννάει και διατηρεί όλα τα όντα –άψυχα και έμψυχα.
Σε ό, τι αφορά, ειδικότερα, εμάς τους ανθρώπους, η μουσική χρησιμοποιείται σαν το αθώο εκείνο μέσο που είτε μας βοηθάει να ξεφύγομε από στενόχωρες συγκυρίες όπου είμαστε εγκλωβισμένοι, όπως η ανία, η απογοήτευση ή η καταπίεση, και να οδηγηθούμε σε ανώδυνες και ευχάριστες καταστάσεις είτε μας επιτρέπει να αισθανθούμε πιο ψηλά από εκεί που μας έχει περιορίσει η πεπερασμένη φύση μας. Την μουσική και τα τραγούδια μεταχειρίζονται οι λαοί για να εκφράσουν τις χάρες των, τις λύπες των, τις συμφορές των, τις επιδιώξεις των, τα οράματά τους και ούτω καθεξής.
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει στον κόσμο κράτος δίχως τον εθνικό του ύμνο, ο οποίος ακούγεται σε κάθε σημαντική στιγμή του –είτε πρόκειται για μια κρίσιμη μάχη που καλείται αυτό να δώσει είτε για επέτειο ενός σημαντικού γεγονότος της ιστορίας του– τι άλλο, μεταξύ άλλων, δείχνει, παρεκτός ότι η εθνική του υπόσταση είναι συνυφασμένη με την μουσική;
