ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Παρελθόν. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Ο έφορος της Σπάρτης Εκπρέπης έκοψε με σκεπάρνι τις δυο από τις εννέα χορδές της κιθάρας του Φρύνη, του καινοτόμου κιθαρωδού του 5ου αιώνα από την Μυτιλήνη. «Μη κακοποιείς την μουσική», είπε στον Φρύνη ο έφορος, θεωρώντας ότι, με την προσθήκη των δυο χορδών, η μουσική ξέφευγε από τον ανδροπρεπή, σοβαρό και λιτό χαρακτήρα που της είχε επιβληθεί από τους αυστηρούς νόμους τους οποίους είχε εισηγηθεί από τον 8ο αιώνα ο Λυκούργος. Με ανάλογο, σκαιό, τρόπο είχαν φερθεί οι έφοροι της Σπάρτης στον Τέρπανδρο, τον ξεχωριστό λυρικό ποιητή του 7ου αιώνα π.Χ. από την Μυτιλήνη επίσης. Του κάρφωσαν την κιθάρα σε πασσάλους και τον τιμώρησαν, γιατί τόλμησε, χάριν μεγαλύτερης ποικιλίας στο παίξιμο, να τεντώσει μια χορδή πιο πολύ από όσο είχε καθιερωθεί. Το γεγονός ότι οι Σπαρτιάτες έψαλλαν στα συσσίτια τις ωδές του Τέρπανδρου όπου υμνούντο τα κατορθώματά τους δεν στάθηκε ικανό να του συγχωρήσουν την απόκλισή του από το παρελθόν. Ο Τιμόθεος, σπουδαίος μουσικός κι αυτός από την Μίλητο, που έζησε μεταξύ 5ου και 4ου αιώνα, έτυχε, για την καινοτομία του να αυξήσει τις χορδές της επτάχορδης λύρας, ευνοϊκότερης, έναντι του Τέρπανδρου και του Φρύνη, μεταχείρισης από τους αυστηρούς θεματοφύλακες του παρελθόντος της Σπάρτης. Αντί, στην γιορτή των Καρνείων, ένας από τους εφόρους να κόψει με το μαχαίρι τις παραπανήσιες χορδές της λύρας του Τιμόθεου, είχε την ευγένεια να τον ρωτήσει από ποια πλευρά της προτιμούσε να τις κόψει.
Σαφώς, η προσήλωση των Σπαρτιατών στο παρελθόν τους τούς επέτρεψε να διατηρήσουν αξίες, όπως η ελευθερία, η σκληραγωγία, η λιτότητα ή η περιφρόνηση προς τον πλούτο, χάρη στις οποίες η πόλη τους κρατήθηκε απρόσβλητη επί 5 και πλέον αιώνες. Η ιστορία, όμως, είναι αμείλικτη. Καταπίνει στο διάβα της τα κράτη, που, σαν τους έμβιους οργανισμούς, ανθούν και παρακμάζουν. Έτσι και η Σπάρτη, μετά την μάχη της Σελλασίας, το 222 π.Χ., κατακτήθηκε από τους Μακεδόνες, και πέρασε στο περιθώριο. «Τώρα», παραφράζοντας τον στίχο του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου, «υπάρχουν χωράφια εκεί που κάποτε ήταν η Σπάρτη».
Στην σαρωτική δύναμη της ιστορίας αντιστέκονται τα έργα τέχνης, που οι δημιουργοί τους, στην προσπάθειά τους να πετύχουν καλύτερα τον στόχο τους, δεν δεσμεύονται από το παρελθόν. Και την πόλη των Αθηνών ήρθε η ώρα που την κατάπιε η ιστορία, αλλά τα έργα των καλλιτεχνών που δημιουργήθηκαν στους κόλπους της παρέμειναν αλώβητα στην φθορά του χρόνου. Εκεί, βλέπεις, υπήρχε ο σεβασμός προς την τέχνη, σε αντίθεση προς την απαξίωση του Σπαρτιάτη εκείνου, που, όταν έφεραν σε ένα συμπόσιο λύρα, είπε: δεν αρμόζει στους Λάκωνες η φλυαρία.
