ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Πάθος. Του Θεοδόση Πελεγρίνη

Το πάθος καταστρέφει. Μέχρι που σκοτώνει κιόλας. Είναι τόσο το βάθος του, ώστε, αν επιχειρήσεις να του ξεφύγεις, χωρίς να διαθέτεις τα απαραίτητα αποθέματα ψυχής για την φυγή σου, η καταστροφή σου να είναι αναπόφευκτη –βεβαρημένη, μάλιστα, με το στίγμα του υποχωρητικού ανθρώπου–, όπως συνέβη με τον Κοριολανό, τον Ρωμαίο στρατηγό του 6ου αιώνα π.Χ. 

Τυφλωμένος από το πάθος της εκδίκησης εναντίον των Ρωμαίων, που τον εξόρισαν, επειδή με την τυραννική συμπεριφορά του προκάλεσε το μίσος του λαού, ο Κοριολανός κατέφυγε στους Ουόλσκους και, αφού έγινε αρχηγός τους, τους οδήγησε στην Ρώμη να την καταλάβουν.  Εμφανίστηκε, τότε, στο στρατόπεδό του η μάνα του και γονατιστή του είπε ότι, αν επέμενε να εκπορθήσει την Ρώμη, θα περνούσε πάνω από το πτώμα της. Ο Κοριολανός, αγκαλιάζοντας την, της απάντησε: «πέτυχες λαμπρή νίκη για την πατρίδα και ολέθρια για μένα. Φεύγω ηττημένος …». Οι Ουόλσκοι, θεωρώντας ότι τους εξαπάτησε, τον σκότωσαν. 

Για να γλυτώσεις από τα πάθη, φρόντισε, λένε οι Στωικοί, να αποκλείσεις τις αιτίες που τα γεννούν. Ούτε αξιώματα ούτε υλικά αγαθά ούτε παιδιά ούτε φίλους ούτε ερωτικούς ή άλλης φύσεως συντρόφους να αποκτάς, όπου ελλοχεύει ο κίνδυνος να προκύψει το πάθος, έτοιμο να σε καταστρέψει –είτε υποκύπτοντας σε αυτό είτε επιχειρώντας να ξεφύγεις από αυτό. Περιχαρακώσου στον εαυτό σου και ασχολήσου αποκλειστικά με αυτόν, αν θέλεις την ησυχία σου.

Τι ζωή, όμως, θα ήταν πια αυτή χωρίς φίλους, χωρίς παιδιά, χωρίς συντρόφους, χωρίς υλικά αγαθά, χωρίς την φιλοδοξία της διεκδίκησης και της συνεισφοράς, χωρίς  κανένα, πέραν του εαυτούλη μας, ενδιαφέρον; Αλλά κι αυτή η ανάξια ζωή δεν θα εξέλιπε, άραγε, αν, για να παρακάμψομε τον πειρασμό του πάθους, αποφεύγαμε να κάνομε παιδιά;

Έτσι μας όρισε η φύση: να ζούμε με πάθη. Μας άφησε, όμως, κι ένα μικρό περιθώριο να κανονίζομε εμείς πώς να ζούμε με αυτά. Ένας τρόπος, λοιπόν, για να αποφύγεις τις παγίδες των παθών σου, είναι, λέει ο Καντ, να φροντίζεις ώστε αυτά να ακολουθούν τις επιλογές σου, και να μην σου τις υπαγορεύουν εκείνα. Να ελεείς τον αναξιοπαθούντα επειδή επέλεξες την ελεημοσύνη ως καθήκον σου, και όχι γιατί θα ικανοποιήσεις έτσι το πάθος της επιβράβευσής σου, της αναγνώρισής σου, της επίδειξής σου και άλλα τέτοια. Τίποτα δεν εμποδίζει, ασφαλώς, την ελεημοσύνη, όπως κάθε άλλη πράξη σου, να την συνοδεύει αυτό ή εκείνο το πάθος. Να μην είναι τα πάθη οι αιτίες των πράξεών σου. Έτσι, και την επιταγή της φύσης ικανοποιείς και τον εαυτό σου προστατεύεις. Να πηγαίνεις μπροστά από τα πάθη σου –να το πούμε απλά.