ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Περιθώριο. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Η αγριότητα της ανθρώπινης φύσης έχει πολλαπλώς από αρχαιοτάτων χρόνων εκδηλωθεί-άλλοτε κατά τρόπον ευθύ, άλλοτε εμμέσως, ύπουλα. Η κοινωνία μας αδυνατεί να ανεχθεί στους κόλπους της πρόσωπα που δεν συμπεριφέρονται σύμφωνα προς τους κανόνες της. Βλέποντας ότι τούτο την υπονομεύει και οδηγεί, τελικώς, στην κατάλυσή της, φροντίζει –είτε θεσπίζοντας εξοντωτικούς νόμους είτε αυθαιρέτως, κατά το γούστο των κρατούντων– να τα βγάζει από την μέση.
Επειδή δε στην καλούμενη εξέλιξη του είδους μας είθισται να περιλαμβάνεται ο εκπολιτισμός μας, η κοινωνία μας για την αντιμετώπιση των αντιφρονούντων προς αυτήν προσώπων εξηύρε έναν τρόπο απαλλαγμένον από την προφανή βαρβαρότητα των εκτελέσεων, των φυλακίσεων, των εκτοπίσεων και άλλων τέτοιων μορφών τιμωρίας. Πρόσωπα αρνούμενα να συμπορευθούν μαζί της, η κοινωνία μας φροντίζει, ώστε να πάρουν την απόφαση να βρεθούν εκτός των ορίων της, στο περιθώριο.
Δημιουργεί, έτσι, την εντύπωση ότι η πρωτοβουλία για τον εκτοπισμό τους είναι δική τους αφήνοντάς τους, επιπλέον, μάλιστα, την ελπίδα της επιστροφής των στους κόλπους της. Αλλά τι είδους πρωτοβουλία είναι αυτή, όταν δεν έχεις άλλη επιλογή να ζήσεις κατά το δικό σου φρόνημα παρεκτός από τον εκτοπισμό σου; Κοροϊδία, το δίχως άλλο. Και για ποια ελπίδα να επιστρέψουν σε μια κοινωνία, έτοιμη, αν δεν συμβιβασθούν, να τους πετάξει πάλι στο περιθώριο, μπορούμε να μιλάμε;
Ας θυμηθούμε την ιστορία του δυστυχούς συνταγματάρχη Σαμπέρ, του ήρωα της μάχης του Εϊλό, που γυρίζει, κυριολεκτικά από τον τάφο, στο σπίτι του, στο Παρίσι, ύστερα από μια οδύσσεια 10 χρόνων, όπου αντιμετωπίζεται σαν φάντασμα. Όσο κι αν, μετά την επιστροφή του, ο συνταγματάρχης Σαμπέρ εμφανίζεται αποφασισμένος να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο, προκειμένου να επανακτήσει την θέση του στην κοινωνία, νιώθει διαρκώς όλο και πιο απομονωμένος στον περίγυρό του.
Ακόμα και η γυναίκα του, που θεωρώντας τον στα χρόνια της απουσίας του χαμένο, έχει δημιουργήσει με κάποιον αριστοκράτη την δική της οικογένεια, αρνείται, για να μην διασαλευθεί η τάξη στο σπίτι της, να τον αναγνωρίσει, μέχρι που, στο τέλος, αποκαμωμένος, αποφασίζει, με τις ευλογίες της κοινωνίας, να μπει στο περιθώριό της, αποκηρύσσοντας το παρελθόν, περιλαμβανομένου και αυτού του ονόματός του. «Όχι, όχι Σαμπέρ!», αντιδρά στο άκουσμα του ονόματός του, «… δεν είμαι άνθρωπος πια, είμαι ο αριθμός 164, έβδομος θάλαμος».
Πρόκειται για τον θάλαμο ενός αποκομμένου από την κοινωνία οίκου ευγηρίας. Έτσι, που λέτε, τα κατάφερε η κοινωνία μας να προσδώσει στο περιθώριο μια ακόμη, μεταξύ των άλλων, πολλών ανώδυνων εννοιών του, σημασία –οδυνηρή σημασία: να είναι ο τάφος ζωντανών ανθρώπινων υπάρξεων, ασυμβίβαστων προς τον κατεστημένο τρόπο ζωής.
1. Μπαλζάκ, Συνταγματάρχης Σαμπέρ, μετ. Δ. Στεφανάκης
