ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Σαν Ύστατη Απόπειρα Σωτηρίας Σου. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Όταν φθάσεις σε αδιέξοδο –κι ενώ έχεις μετέλθει, ατελέσφορα τελικά, όλους τους τρόπους να μην οδηγηθείς εκεί, στο απροχώρητο, κι έχεις επιχειρήσει, ανεπιτυχώς εντέλει, να ανοίξεις νέους δρόμους για να το παρακάμψεις– τούτο μόνο, σαν ύστατη απόπειρα της σωτηρίας σου, προσπάθησε: πώς να το χειριστείς καλύτερα. Μια κίνησή σου, μια φράση σου είναι αρκετή, ίσως, να προστατεύσει την υστεροφημία σου.
Ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός του 5ου αιώνα π.Χ. Θηραμένης, εκ των Τριάκοντα Τυράννων, που εγκατέστησαν στην πατρίδα του οι Σπαρτιάτες, οι νικητές της στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, συγκρουσθείς με τον Κριτία, έτερον Τύραννον επίσης, λόγω των διώξεων και των εκτελέσεων που ο τελευταίος αυτός είχε διατάξει κατά των αντιπάλων τους, οδηγήθηκε στο δικαστήριο, όπου, όσο κι αν προσπάθησε να πείσει για την αθωότητά του, καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο Κριτίας απείλησε τους δικαστές ότι θα διέτασσε τους παριστάμενους οπλοφόρους του να τους σκοτώσουν, αν τον αθώωναν. Ούτε, όταν έτρεξε στον βωμό της Εστίας, προκειμένου, αγκαλιάζοντάς τον, να τεθεί ως ικέτης υπό την προστασία της θεάς, απέφυγε ο Θηραμένης την εκτέλεσή του. Οι οπλοφόροι του Κριτία τον απέσπασαν από τον βωμό και τον μετέφεραν βιαίως στο δεσμωτήριο να πιεί το κώνειο. Μπροστά στο αναπόφευκτο πλέον τέλος του ο Θηραμένης κράτησε την αξιοπρέπειά του μετατρέποντας την ζοφερή διαδικασία της εκτέλεσής του σε κότταβο, εύθυμο ερωτικό παιχνίδι των αρχαίων συμποσίων. Οι συμποσιαστές, έχοντας αφήσει λίγες σταγόνες κρασί στο ποτήρι τους, τις έριχναν, προφέροντας το όνομα κάποιου, σε μια λεκάνη σε κάποια απόσταση από αυτούς. Ο στόχος του παίκτη ήταν, σημαδεύοντας την λεκάνη, να πέσουν όλες οι σταγόνες μέσα σε αυτήν –σημάδι ευόδωσης της ερωτικής σχέσης του προς το πρόσωπο του οποίου το όνομα είχε αναφέρει. Ο Θηραμένης, προσποιούμενος παίκτη του κότταβου, αφού ήπιε το κώνειο, άφησε μερικές σταγόνες στο κύπελλο, τις οποίες, σημαδεύοντας δήθεν την λεκάνη, έριξε στο έδαφος λέγοντας: «αυτό ας είναι για τον Κριτία τον ωραίο» –τον ηθικό, στην πραγματικότητα, αυτουργό της θανάτωσής του.
Πόσο χαμερπής, αλήθεια, θα αποδεικνυόταν ο Θηραμένης αν ξεσπούσε σε θρήνους για την κακοτυχία του και κραυγές εναντίον του διώκτη του. Αντ’ αυτού, φρόντισε να ειρωνευθεί τον Κριτία και, έτσι, να τον εκδικηθεί. Στην ειρωνεία –επειδή λες κάτι, εννοώντας κάτι άλλο από εκείνο που λες– μπορείς να λες λόγια κολακευτικά για κάποιον έτσι, ώστε, μη δίνοντας αφορμή να σου επιτεθεί αυτός, να διατηρείς την ακεραιότητά σου, και, συγχρόνως, αφήνοντας, καθώς μιλάς με τρόπον προσποιητά ανεπίληπτο, ελεύθερη την υποψία ότι εννοείς άλλα από εκείνα που λες, να πλήξεις το κύρος του προσώπου στο οποίο αναφέρεσαι.
