ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ | Ζωή. Του Θεοδόση Πελεγρίνη
Ο τέως υφυπουργός Παιδείας και τέως Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης αρθρογραφεί αποκλειστικά για το enallaktikos.gr
Ζωή
Οι νομοθέτες στην ελληνική αρχαιότητα είχαν θεσπίσει ποινές για τον ρίψασπιν, εκείνον που παρατάει την ασπίδα, και όχι για όποιον πετάει το ξίφος ή την λόγχη διδάσκοντας, έτσι, ότι έχει χρέος ο καθένας να φροντίζει πρωταρχικά να μην πάθει ο ίδιος κακό παρά να επιφέρει βλάβη στους αντιπάλους. Η ζωή είναι αγαθό, που παραδόθηκε στον καθένα μας με την υποχρέωση να το διαφυλάξομε.
Ακόμη κι αν η ζωή μας τύχει να είναι πολλά βεβαρημένη, οφείλομε πάλι να την υπερασπιζόμαστε, και όχι να την χειριζόμαστε με τον ύπουλο τρόπο που επέλεξε ο ανώνυμος εκείνος χτικιάρης στρατιώτης του βασιλιά των Μακεδόνων Αντίγονου που πολεμούσε με απαράμιλλη γενναιότητα. Τόσο, μάλιστα, εντυπωσιάστηκε ο Αντίγονος από την ανδρεία του πολεμιστή του, ώστε έδωσε εντολή στους γιατρούς να κάνουν το παν να τον θεραπεύσουν –πράγμα που τελικά και πέτυχαν. Έκτοτε, όμως, έπαψε ο στρατιώτης να είναι ριψοκίνδυνος και ασυγκράτητος στις μάχες προκαλώντας την οργή του Αντίγονου. Ο στρατιώτης δικαιολογήθηκε ότι για την αλλαγή του αυτή δεν έφταιγε ο ίδιος. «Εσύ, Βασιλεύ», είπε στον Αντίγονο, «με έκανες άτολμο, από τότε που με απάλλαξες από τα δεινά εκείνα εξαιτίας των οποίων δεν λογάριαζα την ζωή μου».
Ανδρείος, πράγματι, είναι εκείνος που θεωρεί την ζωή του υπέρτατης αξίας αγαθό και, μολοντούτο, ρίχνεται ανενδοίαστα στην μάχη με κίνδυνο να σκοτωθεί. Αλλιώς, αν κάποιος, που η ζωή του είναι βάσανο, πολεμάει αδιαφορώντας αν σκοτωθεί, δεν είναι παρά ένας υπεξαιρέτης της ανδρείας. Η επιδίωξη του θανάτου, όταν προέρχεται από αδιαφορία προς την ζωή, δεν είναι γενναία πράξη. Ο στρατιώτης του Αντίγονου όχι μόνο, όσο πολεμούσε γενναία εκθέτοντας την ζωή του σε κίνδυνο, δεν την υπερασπίστηκε, αλλά είναι και ηθικά υπόλογος που οικειοποιήθηκε κάτι, την ανδρεία, που δεν του ανήκε.
Η αποφυγή του θανάτου, εφόσον αποφασίζει να ζει κανείς χωρίς μικροπρέπειες κι ευτέλεια, δεν είναι αξιοκατάκριτη. Αντίθετα προς τους αρχαίους Στωικούς που εισηγούντο την εθελουσία έξοδο αν η ζωή βαρυνθεί από δεινά, ο Επίκουρος ισχυρίστηκε ότι κι έτσι την ζωή αξίζει να την ζει κανείς. Και το υποστήριξε αυτό όχι με λόγια και παραινέσεις αλλά στην πράξη. Όσο κι αν ο ίδιος, φιλάσθενος από μικρός, υπέφερε στον τροχό του βασανιστηρίου, ουδέποτε δυσανασχέτησε για την ζωή του ούτε κατέφυγε σε κόλπα όπως ο χτικιάρης στρατιώτης του Αντίγονου που επιδίωξε να παραδώσει την ζωή του έχοντας εξασφαλίσει την δόξα του γενναίου πολεμιστή. Υπάρχουν τόσα πράγματα, σκέφτηκε ο Επίκουρος, να κάνει κανείς χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιεί το ασθενικό του σώμα, όπως η φιλοσοφία, ας πούμε, στην οποία ο ίδιος, άλλωστε, κατέγινε με εξαιρετικήν, ομολογουμένως, επιτυχία.
