Φωτιές που ξεκινούν από απομακρυσμένες βουνοκορφές, φωτιές που ξεσπούν το χειμώνα και παρόλα αυτά καίνε χιλιάδες στρέμματα. Φωτιές που ξεκινούν βραδινές ώρες. Τι προκαλεί αυτές τις πυρκαγιές;
Πολλές φωτιές στην Άνδρο ξεκινούν νυχτερινές ώρες σε απομακρυσμένα και δύσβατα σημεία του νησιού.
«Δεν πιστεύω ότι πρόκειται για αμέλεια. Δεν πάει κάποιος να καθαρίσει το χωράφι του στις 8 και 9 το βράδυ. Οι ενδείξεις που έχουμε είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό αφορά πυρκαγιές που μπαίνουν εσκεμμένα για να καθαριστούν βοσκοτόπια», λέει ο Διοικητής του Πυροσβεστικού Κλιμακίου Άνδρου, Χρήστος Παπαϊωάννου στη δασική ομάδα του WWF.
«Πολλοί αναρωτιούνται, ‘γιατί οι βοσκοί βάζουν φωτιές;’
Αυτό που δεν γνωρίζουν είναι ότι η χρήση της φωτιάς από τους βοσκούς είναι μια παραδοσιακή πρακτική», λέει ο κ. Απόστολος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεμιστήμιο Θράκης, ειδικός στη διαχείριση και βελτίωση λιβαδιών.
«Όταν οι θάμνοι πυκνώσουν, ο βοσκότοπος γίνεται ακατάλληλος για βόσκηση και η φωτιά χρησιμοποιείται για να τους ‘καθαρίσει’.»
«Σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, ο καθαρισμός των βοσκοτόπων παλιότερα γινόταν πιο προσεκτικά και πιο αειφορικά. Υπάρχουν περιοχές όπου οι βοσκοί έδειχναν τη μεγαλύτερη δυνατή προσοχή, καίγοντας έναν-έναν τους ανεπιθύμητους θάμνους και μετά σβήνοντας τη φωτιά ώστε να μην επεκταθεί», συνεχίζει ο κ. Κυριαζόπουλος.
Όμως, σήμερα στην Άνδρο, τα πράγματα έχουν αλλάξει εντελώς. Οι μαρτυρίες που ακούμε, τόσο από τις αρχές, όσο και από αρκετούς πολίτες, είναι σαφείς: Σε αρκετές περιπτώσεις, κάποιος ανάβει μια φωτιά στο βουνό, την αφήνει να κάψει και… όπου σβήσει.
«Όταν τον Αύγουστο βάζεις φωτιά με 8 μποφόρ στο Πέταλο και φτάνει να κάψει ως τον Πιτροφό –όπως και έγινε- αυτό δεν είναι αμέλεια, αλλά έγκλημα.
Στη φωτιά εκείνη, κινδύνεψαν άνθρωποι, περιουσίες… είμαστε τυχεροί που δεν θρηνήσαμε θύματα», μας αναφέρει ο εθελοντής δασοπυροσβέστης, Γιάννης Ξανθός.
Πέρα από τον άμεσο κίνδυνο της πυρκαγιάς, τι επιφυλάσσει το μέλλον για τις καμένες περιοχές;
Οι αυτοψίες που έκανε η δασική ομάδα του WWF αποκάλυψαν έντονη βόσκηση στα καμένα. Σε συνδυασμό με τις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές, έχουμε μια σίγουρη συνταγή ότι το έδαφος αυτό δεν θα ανακάμψει ποτέ. Πράγματι, σε αρκετές περιοχές του νησιού αντικρίσαμε έντονα σημάδια διάβρωσης και ερημοποίησης.
Ο Διοικητής του Πυροσβεστικού Κλιμακίου λέει: «Πρέπει να ενημερωθούν οι κτηνοτρόφοι ότι αν μια περιοχή καεί μία, δυο, τρεις φορές… την τέταρτη φορά το μόνο που θα φυτρώσει είναι τα βράχια! Δεν μιλάμε μόνο για το μέλλον της φύσης της Άνδρου, αλλά και για το μέλλον της ίδιας της κτηνοτροφίας.»
Το μήνυμα που πήραμε συζητώντας με τις αρχές αλλά και από πολίτες ήταν σαφές: είναι απαραίτητο η κοινωνία της Άνδρου να πάρει θέση, διαφορετικά το ζήτημα δεν θα αντιμετωπιστεί.
Αρκετές φορές ακούσαμε: «Ξέρουμε ποιος βάζει τις φωτιές, αλλά κανείς δε μιλάει… Χρειάζεται να μιλήσουμε ανοιχτά, και πρώτα απ’ όλα στους ίδιους που τις βάζουν: να τους εξηγήσουμε ότι αυτό που κάνουν στρέφεται ενάντια σε όλους μας, ενάντια στους ίδιους, αλλά και στο μέλλον των παιδιών μας».
Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; «Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε ότι η λύση είναι να μην έχουμε βόσκηση. Αντίθετα, η βόσκηση χρειάζεται σε αυτά τα οικοσυστήματα και μπορεί να παίξει οικολογικό ρόλο, μειώνοντας την καύσιμη ύλη», μας λέει ο καθηγητής κ. Κυριαζόπουλος.
Και συνεχίζει: «Όμως, όταν δεν υπάρχει συντονισμός και όταν οι βοσκοί δεν έχουν καμιά άλλη εναλλακτική, θα καταφύγουν στην ανεξέλεγκτη χρήση της φωτιάς, με πολύ άσχημα αποτελέσματα για το μέλλον της φύσης της Άνδρου αλλά και την ίδια την κτηνοτροφία». Επομένως, χρειάζεται έλεγχος της βόσκησης και σχέδιο διαχείρισης των βοσκοτόπων που πρέπει να εκπονήσουν οι αρχές, σε συνεργασία με τους κτηνοτρόφους.
Μας δίνει ελπίδες για την επίλυση της κατάστασης το ότι οι αρχές δείχνουν ανοιχτές στο διάλογο. Ο Διοικητής του Πυροσβεστικού Κλιμακίου, Χρήστος Παπαϊωάννου, είναι σαφής:
«Απευθύνουμε μια ανοιχτή πρόσκληση. Ελάτε να συζητήσουμε και να βρούμε τις λύσεις ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της κτηνοτροφίας, χωρίς όμως αυτήν την ανεξέλεγκτη απειλή που υποθηκεύει το μέλλον όλων μας.»
Η συνέχεια βρίσκεται στα χέρια των αρχών του νησιού, των κτηνοτρόφων, αλλά και των πολιτών της Άνδρου, που καλούνται να αντιμετωπίσουν ανοιχτά ένα θέμα που απειλεί το μέλλον τους.
Για να παραμείνει ζωντανή η φύση του νησιού και η παραδοσιακή δραστηριότητα της κτηνοτροφίας, πρέπει να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες. Ελπίζουμε η Άνδρος να θελήσει να κάνει αυτήν την αλλαγή. Η δασική ομάδα του WWF Ελλάς θα είναι στο πλευρό της.
