GROW – Νέες ιδέες και τεχνολογίες συνδέουν την πόλη με την ύπαιθρο
του Νίκου Βράντση
Tο GROW ξεκινά στον Εναλλακτικό, ένα αφιέρωμα σε ανθρώπους της υπαίθρου που καινοτομούν, ασχολούνται συστηματικά με την προστασία του εδάφους, τόσο στην χώρα μας, όσο και στο εξωτερικό. Μέσα από αυτό, θα χαρτογραφήσουμε τις ιδιαιτερότητες αλλά και τις δυνατότητες της ελληνικής γης, καθώς και τις ευκαιρίες που μπορούν να δοθούν μέσα από το Παρατηρητήριο GROW στους Έλληνες καλλιεργητές και την βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου.
Κληρονομημένες συνήθειες και τρόποι σκέψης συχνά δεν μας επιτρέπουν να φανταστούμε τον κόσμο μας αλλιώς. Επιμένουν ακόμα και όταν δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που γίνονται πασίδηλα. Ας εξετάσουμε το παράδειγμα της ελληνικής γεωργίας, όπου τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ένα νέο ενδιαφέρον από την κοινωνία. Παρόλα αυτά, ιδέες που σχετίζονται με την αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών και τη μετάβαση του παραγωγικού συστήματος προς την αειφορία, φύονται σε περιβάλλον εχθρικό, με αποτέλεσμα πολλές φορές να χάνουν το κουράγιο τους. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες προσπάθειες που επιμένουν, και προσπερνώντας τα εμπόδια, δημιουργούν το νέο.
Γι΄αυτές τις ιδέες και αυτά τα εμπόδια συζήτησα με την κ. Μαρία Παρταλίδου, στο περιθώριο του European Rural Sustainability Gathering. H κ. Παρταλίδου είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Γεωπονικό Τμήμα του ΑΠΘ, στο εργαστήρι Αγροτικής Κοινωνιολογίας και Γεωργικών Εφαρμογών. Η έρευνά της εστιάζει στις κοινωνικές δομές της υπαίθρου και τις πρακτικές κοινωνικής αναπαραγωγής της ελληνικής οικογένειας. Είναι, λοιπόν, καθ ύλην αρμόδια για να αποτυπώσει τις ιδιαιτερότητες και τις δυνατότητες της ελληνικής παραγωγής, τα εργαλεία που έχουν στην διάθεσή τους οι καλλιεργητές, αλλά και τις νέες συνδέσεις που είναι σήμερα απαραίτητες ανάμεσα στην ύπαιθρο και την πόλη.
Σύμφωνα με την κ. Παρταλίδου, η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας απαιτεί εκτεταμένες αλλαγές που θα εμπνέουν, αλλά κυρίως θα εμπλέκουν, συγχρόνως παραγωγούς και καταναλωτές.
“Στα χρόνια της κρίσης εξαιτίας των οικονομικών πιέσεων, έχει ανοίξει χώρος για νέες προσεγγίσεις. Βλέπουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους της πόλης να στηρίζουν τοπικούς παραγωγούς και περιαστικούς καλλιεργητές ή ακόμη και να καλλιεργούν οι ίδιοι. Αυτές οι συνδέσεις έχουν θετικές επιπτώσεις στην ίδια μας την διατροφή και ποιότητα ζωής. Βλέπουμε πολλές πρωτοβουλίες και κινήματα να ασχολούνται με το φαγητό, το δίκαιο εμπόριο, την αλληλεγγύη, την εναλλακτική οικονομία, τις αναγεννητικές πρακτικές καλλιέργειας”.
Παρόλα αυτά, τα προβλήματα του διατροφικού μας συστήματος επιμένουν, κι έχουμε ακόμα μπροστά μας αρκετό δρόμο. Πάρτε, για παράδειγμα, την σπατάλη των τροφίμων. Δεν είναι ένα πρόβλημα που συναντάμε μόνο στις πόλεις. Σίγουρα εκεί σπαταλούνται τεράστιες ποσότητες τροφής, σε εστιατόρια, ξενοδοχεία, σούπερ μάρκετ. Σπατάλη, όμως, υπάρχει και στο χωράφι, καθώς οι καλλιέργειες δεν απορροφούνται αν δεν πληρούν τα αισθητικά κριτήρια της αγοράς, όταν δεν υπάρχει η κομποστοποίηση και η ανακύκλωση των οργανικών υλών στο χωράφι. Όπως επισημαίνει η κ. Παρταλίδου, οι λύσεις πρέπει να συμβούν ταυτόχρονα στην πόλη και στην ύπαιθρο. Από τη μία μέσω της υπεύθυνης κατανάλωσης, και από την άλλη μέσω της στροφής στη βιολογική γεωργία και την προστασία των εδαφών.
Πώς όμως θα γίνει αυτή η αλλαγή; Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε τοπικά Διατροφικά Συμβούλια στις πόλεις με την εμπλοκή φορέων από την κοινωνία, του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Αυτά θα αναλάβουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα, συνδέοντας τον αστικό πληθυσμό με καλλιεργητές που βρίσκονται γύρω από τις πόλεις, και προωθώντας πιο στρατηγικές διεθνείς προσπάθειες, όπως οι Παγκόσμιοι Στόχοι για τη Βιωσιμότητα.
Είναι εξίσου σημαντικό να ενισχύσουμε την Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία, ώστε να επιβραβεύσουμε τους βιοκαλλιεργητές και να βελτιώσουμε την πρόσβαση σε πιο υγιεινή τροφή για το αστικό καταναλωτικό κοινό. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας, ιδίως για το κομμάτι της κοινωνίας που δοκιμάζεται πιο σκληρά από την κρίση.
Είναι, επίσης, χρήσιμο να αγκαλιάσουμε την ιδέα των αστικών λαχανόκηπων, που ξεπηδούν τα τελευταία χρόνια στις πόλεις “από τα κάτω”, σε δημόσιους χώρους όπου ομάδες πολιτών αναπτύσσουν δράσεις που συμπεριλαμβάνουν και την καλλιέργεια τροφής.
“Ταυτόχρονα, βλέπουμε δράσεις να έρχονται και “από τα πάνω”. Πολλοί Δήμοι ενθαρρύνουν τις αστικές καλλιέργειες, κατανέμοντας μικρές εκτάσεις σε πολίτες για να καλλιεργήσουν την δική τους τροφή.”
Το επιχείρημα των Δήμων είναι ότι αυτά είναι εργαλεία για την αντιμετώπιση της φτώχειας αποκλειστικά και μόνο. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η πενταετής έρευνα της κ. Παρταλίδου έχει δείξει πως πέρα από την καλλιέργεια φρέσκων, εποχικών προϊόντων, το πραγματικό όφελος των αστικών καλλιεργειών είναι το αίσθημα της ικανοποίησης.
“Πρόκειται για την αίσθηση του να ανήκεις σε μία κοινότητα, αλλά και της επιτυχίας που προκύπτει από την ικανότητα να καλλιεργείς την τροφή σου. Σε αυτούς τους κήπους οι άνθρωποι μπορούν να ξαναβρούν τον ίδιο τους τον εαυτό.”
Όπως τονίζει η κ. Παρταλίδου, η συλλογική προστασία των γεωργικών πόρων, όπως το έδαφος, πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της κοινωνίας μας. Πλέον αυτό δεν είναι τόσο δύσκολο όσο νομίζουμε. Υπάρχουν νέες, καινοτόμες προσεγγίσεις όπως το Παρατηρητήριο GROW, που θέλει να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του εδάφους από το ευρύτερο κοινό, ενδυναμώνοντας συγχρόνως τους καλλιεργητές ώστε να το προστατεύσουν όσο το δυνατόν καλύτερα.
Η πιλοτική εφαρμογή του GROW στην Αλεξανδρούπολη, η οποία έχει επιλεγεί ως μία από τις πρώτες περιοχές πιλοτικής εφαρμογής του GROW στην Ευρώπη, σίγουρα θα οδηγήσει σε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα για την εφαρμογή τέτοιων καινοτόμων τεχνολογιών σε ευρύτερη κλίμακα.
Το GROW στο Facebook, Twitter και Medium
