H ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΠΡΟΤΑΓΜΑΤΟΣ
Του Παύλου Χρήστου, Γεν. Γραμματέα του Ελληνορωσικού Συνδέσμου.
Από τη στιγμή που δεν υπάρχει καμία αντικειμενική ιστορική τάση ανάδειξης του κοινωνικού ως ομοιογενούς υποκειμένου που θα ταυτιζόταν με την κενή καθολικότητα του αντιθέτου του ατομικού, κάθε κοινωνική ρύθμιση επαφίεται στη δράση ιστορικά περιορισμένων κοινωνικών πραττόντων. Έτσι, η ριζοσπαστικότητα μιας πολιτικής δεν εξαρτάται από την εμφάνιση ενός υποκειμένου ικανού να ενσαρκώσει το καθολικό, αλλά από την επέκταση και τον πολλαπλασιασμό των κατακερματισμένων, μερικών και περιορισμένων υποκειμένων που εμπλέκονται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Η αποδόμηση του κοινωνικού στη διχοτομία κοινωνική ρύθμιση-ρύθμιση από την αγορά δεν σημαίνει ότι ο άλλος πόλος της καθίσταται αυτόματα έγκυρος, αφού είναι η ίδια η διχοτομία, παρά κάποιος από τους δύο πόλους της ξεχωριστά, που έχει αποδομηθεί. Το δε κοινωνικό σύνολο ενέχει μια διασπορά και εξάρθρωση της εξουσίας. Μια ριζοσπαστική δημοκρατία ενέχει τον πολλαπλασιασμό των συνιστωσών που καθορίζουν την κοινωνική διαχείριση της παραγωγής. Η κοινωνική ρύθμιση συνδέεται επομένως με την ουσιαστική αστάθεια και ατέλεια των συνιστωσών που την ορίζουν, και δεν είναι δυνατόν να αναχθεί στον κρατισμό ή και στη αγορά. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι, η κοινωνική ρύθμιση είναι μία σύνθετη και πραγματιστική διαδικασία, στην οποία κρατική παρέμβαση και μηχανισμοί της αγοράς συντίθενται σύμφωνα με μορφές που δεν είναι αναγώγιμες, σε οποιαδήποτε απριοριστική αρχή.
Ο βαθμός προσέγγισης στη ριζοσπαστική δημοκρατία δεν προσμετράτε με βάση το επίπεδο κρατικής παρέμβασης στην οικονομική ζωή. Από τη στιγμή που οι κοινωνικές ταυτότητες δεν προκύπτουν από την (ταξική ή άλλη) ουσία των (ατομικών ή συλλογικών) υποκειμένων, δεν μπορούν παρά να αποτελούν προϊόν κατασκευής, στο επίπεδο του λόγου. μιας κατασκευής που συναρθρώνει ετερογενή στοιχεία και τους προσδίδει καινούριο νόημα.
Οδηγούμαστε στην απελευθέρωση μιας ριζοσπαστικής κοινωνικής λογικής που εμφανίζεται αλλά και ασφυκτιά εντός του μαρξιστικού και φιλελεύθερου πολιτικού πλαισίου. Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε σε μια αντιμετώπιση λόγων και ιδεολογιών ως προϊόντων κοινωνικής κατασκευής, αλλά να εκλαμβάνουμε και την ίδια την κοινωνία ως το ημιτελές, πάντοτε, προϊόν των ρηματικών μας κατασκευών. Ημιτελές, γιατί από τη στιγμή που οι κατασκευές μας δεν αντιστοιχούν σε κάποια a priori δοσμένη ουσία του κοινωνικού, ούτε υπακούουν σε μια ιστορική αναγκαιότητα σταδιακής αποκάλυψής της, τότε το κοινωνικό καθίσταται ένα πεδίο καταστατικά ανταγωνιστικό, στο οποίο διαφορετικές συναρθρώσεις, ανταγωνιστικού λόγοι, προσπαθούν να ηγεμονεύσουν στη συγκρότηση της κοινωνίας. Ο σοσιαλισμός παύει να αποτελεί ένα σχέδιο για την κοινωνία και καθίσταται τμήμα ενός ριζοσπαστικού εκδημοκρατισμού της κοινωνικής οργάνωσης.
Η βάση για την κατασκευή ενός ριζοσπαστικού δημοκρατικού εναλλακτικού προστάγματος εντοπίζεται στον πολλαπλασιασμό του «δημόσιου χώρου» και των συνιστωσών του, πέρα και πάνω από όσα αποδέχεται ο κλασικός φιλελευθερισμός. Η κοινωνική κατασκευή καθίσταται δυνατή από τη στιγμή που η κοινωνία είναι τελικά αδύνατη. Κι αυτή η διαλεκτική δυνατότητας/αδυνατότητας είναι χαρακτηριστική της ριζοσπαστικής θεώρησης των πραγμάτων.
Ο ανταγωνισμός δεν είναι η κατάλληλη έννοια για την περιγραφή της θεμελιακής αδυνατότητας, γύρω από την οποία αρθρώνεται η ανθρώπινη εμπειρία και έχει να κάνει περισσότερο με τις διαφορετικές προσπάθειες συνάρθρωσης που επιχειρούν να απαντήσουν σε αυτή τη θεμελιακή έλλειψη, δεν ταυτίζεται με αυτήν. Ο επαναστατικός και νεωτερικός χαρακτήρας των δημοκρατικών ρυθμίσεων, έγκειται στο γεγονός ότι επιτυγχάνουν την κατασκευή και ανακατασκευή της κοινωνικής ενότητας μέσα από την αναγνώριση και θέσπιση της αδυναμίας πλήρους επίτευξής της, μέσα δηλαδή από τον πολιτικό ανταγωνισμό. Στη δημοκρατία, οποιαδήποτε ενότητα επιτυγχάνεται μέσα από την αναγνώριση του διχασμού και της ανεξάλειπτης διαίρεσης του κοινωνικού πεδίου και όχι μέσα από την απώθηση των στοιχείων αυτών.
Το πρόσταγμα της ριζοσπαστικής δημοκρατίας προκύπτει ως η μόνη ίσως εναλλακτική επιλογή, για όσους δεν δέχονται ότι, οι υπαρκτές φιλελεύθερες, καπιταλιστικές δημοκρατίες συνιστούν το τέλος της ιστορίας, αλλά συνειδητοποιούν ότι η αριστερά έχει τη δύναμη και τη δυνατότητα για μια εναλλακτική επιλογή, αυτήν της ριζοσπαστικής δημοκρατίας και αυτό ενέχει την επέκταση και εμβάθυνση μιας δημοκρατικής επανάστασης. Αυτό το πρόσταγμα, παρότι τοποθετείται πέρα από τις παραδοσιακές θεωρήσεις της υποκειμενικής πολιτικής δράσης ή του ιστορικού υποκειμένου, ισοσκελίζει αυτή την απώλεια, με την πολιτικοποίηση νέων κοινωνικών πεδίων, από μια πολλαπλότητα νέων κοινωνικών δρώντων.
Πλουραλισμός σημαίνει απόρριψη των φαντασιώσεων μιας πλήρους και απόλυτης συναίνεσης, μιας αρμονικής συλλογικής θέλησης, και αποδοχή του μόνιμου χαρακτήρα των πολιτικών συγκρούσεων και του ανταγωνισμού. Έτσι, η δημοκρατία ξεπερνά το δίλημμα ανάμεσα στην ουσιοκρατική, ολοκληρωτική εμμονή, σε μία a priori καθολικότητα και από την ακραία εμμονή στην ιδιαιτερότητα, που δεν οδηγεί παρά στον κατακερματισμό του κοινωνικού και αναγνωρίζοντας τον καταστατικό χαρακτήρα αυτού του χάσματος, επιχειρεί τη συμβολική διαμεσολάβηση, ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους. Αυτή η διαμάχη έχει σημαντικές πολιτικές συνέπειες, όσον αφορά την ανάπτυξη ενός δημοκρατικού και σοσιαλιστικού πολιτικού προτάγματος, μια και ο σοσιαλισμός, περισσότερο από κάθε άλλον πολιτικό προσανατολισμό, βασίζεται στη ριζοσπαστική κριτική της υφιστάμενης κοινωνικής τάξης και στην ιδέα της υπέρβασής της.
