Το δημοψήφισμα ως εργαλείο του κινήματος
Ας είμαστε ξεκάθαροι ότι ως Θεσσαλονικείς η συμμετοχή μας στο οργανωτικό κομμάτι της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος για την ιδιωτικοποίηση ή όχι της ΕΥΑΘ είναι σημαντική και τολμώ να πω ότι πρέπει να είναι και αυτονόητη. Η συμμετοχή των πολιτών είναι προϋπόθεση για την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος γιατί αν και αποτελεί απόφαση που πήρε ομόφωνα το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΕΔ ΚΜ ( -Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας- ) χωρίς την οργάνωση και συμμετοχή των «από τα κάτω», δεν υπάρχει καμία περίπτωση να πετύχει.
Στο ερώτημα όμως, εάν αυτό το δημοψήφισμα είναι των «από τα κάτω» θα κάναμε σε κάθε περίπτωση λάθος εάν απαντούσαμε με ένα απόλυτο ναι ή με ένα σκέτο όχι. Πράγματι το γεγονός και μόνο ότι η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος γίνεται την 18η Μάιου, ημέρα διεξαγωγής του πρώτου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών, και ενόψει των ευρωεκλογών της επόμενης εβδομάδας, αφήνει πολλά περιθώρια για να εννοηθούν τα κίνητρα πολλών και εξηγεί πλήρως και την προθυμία που έχουν δείξει όλες οι δημοτικές παρατάξεις και όλοι οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι αλλά και τα «κινηματικά» κόμματα να δηλώνουν στην κοινωνία της πόλης την απεριόριστη συστράτευση τους «σε αυτό τον κοινωνικό αγώνα και σε αυτή την μεγάλη δημοκρατική διαδικασία».
Αλλά δεν μπορούμε να ξεχνάμε επίσης ότι ακόμα και εάν έχουν έτσι τα πράγματα, ακόμα και εάν οι δημοτικές αρχές της πόλης «εξαναγκάστηκαν» από την καθολική βούληση της Θεσσαλονίκης να πάρουν θέση κατά της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ, αυτό αποτελεί αδιαμφισβήτητα κορύφωση του ίδιου του αγώνα που δόθηκε όλα αυτά τα χρόνια και μια απτή και πολύ χειροπιαστή νίκη του κινήματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το αν θα ιδιωτικοποιηθούν ή όχι οι υπηρεσίες ύδρευσης της πόλης είχε τεθεί ως αίτημα ήδη από το 2007 και από τις πρώτες κινητοποιήσεις του σωματείου των εργαζομένων της ΕΥΑΘ οι οποίοι, προς τιμή τους, ξεπέρασαν τα «συντεχνιακά τείχη» και ήταν οι πρώτοι οι οποίοι έθεσαν το ζήτημα του νερού στην κοινωνική του διάσταση.
Το δημοψήφισμα είναι σημαντικό και για ένα άλλο λόγο. Γιατί το κίνημα του νερού δεν παλεύει μόνο ενάντια στην ιδιωτικοποίηση αλλά και θέτει επί τάπητος το ζήτημα της διαχείρισης και ποιο από τα 4 μοντέλα οικονομίας θέλουμε: εταιρικό; – κρατικό; – δημοτικό; – συνεταιριστικό; Είναι η στιγμή διεξαγωγής του δημοψηφίσματος που το ζήτημα για το τι είδους διαχείριση θέλουμε, πρέπει να περάσει και να τεθεί στο επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος. Σε όλους τους Θεσσαλονικείς πρέπει να δοθεί η δυνατότητα πριν πάνε στις κάλπες και ψηφίσουν ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ στην ιδιωτικοποίηση, να συλλάβουν στο μυαλό τους μια θετική μορφή για το τι ακριβώς σημαίνει για αυτούς η μία η άλλη επιλογή τους.
Εάν αντί για το διάλογο επί των προτάσεων και των επιχειρημάτων περιοριστούμε στο δυισμό του ΝΑΙ ή του ΟΧΙ κινδυνεύουμε η ερμηνεία του να αυτοματοποιηθεί στην αντιστοίχιση της επιλογής SUEZή ΚΡΑΤΟΣ. Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας το γεγονός ότι με αυτές τις αυτοματοποιημένες επιλογές είναι εξοικειωμένο μόνο το κομμάτι της κοινωνίας που διαβάζει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα του «αριστερά – δεξιά», υπάρχει και η άλλη κοινωνία που δεν σκέφτεται με δίπολα και θα ζυγίσει όλα τα υπέρ και τα κατά της μία ή της άλλης επιλογής, και αυτά είναι πολλά, είναι σύνθετα και έχουν το κάθε ένα από αυτά τις δικές του υποσημειώσεις.
Για παράδειγμα το μοντέλο των συνεταιρισμών που προτείνει η Κίνηση 136 μόνο υπό προϋποθέσεις είναι επιθυμητό. Είναι τα αμεσοδημοκρατικά και μη κερδοσκοπικά χαρακτηριστικά του συνεταιριστικού μοντέλου που το κάνουν να ξεχωρίζει από διάφορα κακέκτυπα και σε τέτοιου είδους λεπτομερή εξέταση πρέπει να υποβάλουμε όλες τις πιθανές εναλλακτικές διαχείρισης. Ακόμα και αυτοί που θέλουν να τοποθετηθούν υπέρ της ιδιωτικοποίησης πρέπει να εκθέσουν ποια άλλα μπορεί να είναι τα ωφέλει εκτός από το υπερκέρδος της εταιρίας.
Όμως για να είμαστε ειλικρινείς όταν στο εταιρικό αντιπαραθέσουμε το κρατικό μοντέλο, βλέπουμε ότι έχει, καλώς ή κακώς, πολλά ενοχοποιητικά στοιχεία σε βάρος του και το απευκταίο θα ήταν εάν ένα κομμάτι των συμπολιτών μας ψηφίσει στο δημοψήφισμα της 18ης με το σκεπτικό του «μαυρίσματος». Σε αυτή την περίπτωση, είναι πολύ πιθανό αυτό που θα θελήσει να μαυρίσει να είναι αυτό με το οποίο έχει εμπειρική σχέση στο παρελθόν, δηλαδή το κρατικό μοντέλο.
Ο διάλογος λοιπόν, οι θέσεις, τα επιχειρήματα, οι διαφορετικές δυνατότητες, τα προτεινόμενα μοντέλα είτε υπέρ του εταιρικού, του κρατικού, του δημοτικού, του συνεταιριστικού είτε τα κατά τους θα πρέπει να γίνουν κτήμα όλων των Θεσσαλονικέων έτσι ώστε όταν ψηφίσουν στο δημοψήφισμα για το νερό να έχουν την αίσθηση ότι διεκδικούν μια δυνατότητα και όχι ότι ψηφίζουν με σκοπό να αποτρέψουν την μια ή την άλλη ακλόνητη πραγματικότητα.
Το δημοψήφισμα ως δημοκρατική διαδικασία
Η ιστορία του δημοψηφίσματος είχε περίπου μέχρι τώρα ακολουθήσει την διαδρομή Πιλάτου-Καϊάφα και το μπαλάκι της πολιτειακής ευθύνης πηγαινοερχόταν από την συνταγματική ανεπάρκεια μέχρι την μεγαλοθυμία του προεδρικού διατάγματος. Τελικά ήρθε η ΠΕΔ ΚΜ και έδωσε την λύση αναλαμβάνοντας την νομικά παράτυπη αλλά πολιτικά νόμιμη διεξαγωγή του. Η περιπέτεια όμως αυτή είχε ως αποτέλεσμα και η κυβέρνηση και το κίνημα να έχουν εξίσου, αλλά για διαφορετικούς λόγους ο κάθε ένας, προβληματική προσέγγιση στο δημοψήφισμα.
Η κυβέρνηση στο ότι αρνήθηκε να εγκρίνει το διάταγμα που θα επέτρεπε την νόμιμη διεξαγωγή του και μας στέρησε έτσι την αρχή μιας «αντικειμενικής διαιτησίας» η οποία και θα αναλάμβανε να εγγυηθεί την ισηγορία και τις ίσες αποστάσεις από τις δύο αντίθετες απόψεις. Σε «ιδεατές» συνθήκες, τη διαιτησία και ως εκ τούτου και την ευθύνη της διεξαγωγής θα έπρεπε να αναλάβει η πολιτεία, η οποία είναι και ο «εντολοδόχος» της λαϊκής βούλησης. Αλλά η κυβέρνηση αντί της διαιτησίας έχει ταυτιστεί με την πλευρά του «ΝΑΙ» και αποκλείει με τον τρόπο αυτό κάθε δυνατότητα ξεκαθαρίσματος του ζητήματος.
Εάν έθετε ο Σαμαράς το ερώτημα «ψηφίστε ναι ή όχι να πουλήσω την ΕΥΑΘ» και οι Θεσσαλονικείς απαντούσαμε «ΝΑΙ» το θέμα θα είχε λήξει με τον καλύτερο τρόπο. Κανένας άλλος όμως από την οργανωμένη κοινωνία της Θεσσαλονίκης δεν φαίνεται να συμμερίζεται το «ΝΑΙ» ( -τουλάχιστον με αυτή του την μορφή και με αυτό τον τρόπο πώλησης της ΕΥΑΘ- ) και όλοι από τις δημοτικές αρχές, την κοινωνία των πολιτών, την επιστημονική κοινότητα, τις επαγγελματικές τάξεις ακόμα και τους «φιλελευθέρους» έχουν τις επιφυλάξεις τους είτε επί της διαδικασίας είτε επί της ουσίας και έχουν διαμορφώσει αυτό που γενικά περιγράφετε ως το «κίνημα ενάντια στην πώληση της ΕΥΑΘ».
Η επιλογή του κινήματος να απαντήσει στην αντιδημοκρατική στάση της κυβέρνησης αναλαμβάνοντας από μόνο του να διεξαγάγει το δημοψήφισμα, είναι δικαιολογημένη εάν τη δούμε υπό το πρίσμα «εργαλειοποίησης» του δημοψηφίσματος στην υπηρεσία του αγώνα ενάντια στην πώληση της ΕΥΑΘ. Αλλά έτσι δημιουργείται το παράδοξο να διεξάγουν το δημοψήφισμα αυτοί οι οποίοι έχουν ήδη πάρει θέση υπέρ του «ΟΧΙ» οι οποίοι ναι μεν έχουν κάθε δικαίωμα να διατρανώνουν την θέση τους αλλά με τον τρόπο αυτό αποκλείουν από την διοργάνωση της διεξαγωγής αυτούς που μπορεί να συμφωνούσαν με το «ΝΑΙ» και αυτό είναι στη ουσία του εξίσου αντιδημοκρατικό με αυτό που κάνει η κυβέρνηση.
Ο προβληματισμός αυτός είναι βέβαια υποθετικός γιατί στην πραγματικότητα όσοι είναι υπέρ αυτής της ιδιωτικοποίησης εκτός από την κυβέρνηση είναι μερικοί δημοσιογράφοι και σύμβουλοι management οι οποίοι κατοικούν στο Κολωνάκι και όχι στην Θεσσαλονίκη αλλά ακόμα και αυτοί υποθετικά θα μπορούσαν εφόσον είναι υπέρ του «ΝΑΙ» να αναλάβουν δική τους πρωτοβουλία για την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Αλλά πού είναι αυτοί;
Το πρόβλημα λοιπόν είναι στην ουσία θεωρητικό και όχι πρακτικό χωρίς αυτό να σημαίνει όμως ότι και το θεωρητικό του σκέλος δεν έχει πρακτικές επιπτώσεις. Το αντίθετο έχει, και μάλιστα πολύ σημαντικές. Γιατί υπό το πρίσμα του, το κίνημα μπορεί ορθά να χρησιμοποιεί όλα τα εύλογα μέσα προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς του αλλά από την μεριά του δημοψηφίσματος ως ουσία δημοκρατικής διαδικασίας δημιουργεί ένα προηγούμενο που διαστρεβλώνει και αναιρεί την δημοκρατία.
Δυστυχώς στην περίπτωση μας και αντίθετα με τις γνωστές κοινοτυπίες των Ιησουιτών ο σκοπός τελικά ακυρώνει τα μέσα και το δημοψήφισμα στερείται αυτής της λεπτής ουσίας της δημοκρατικής διαδικασίας που είναι η απερίφραστη έκφραση της από τα κάτω βούλησης, και που είναι τόσο σημαντική που ακόμα και η διχοτόμηση των στρατοπέδων όσο και το ίδιο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.
Το παρόν κείμενο θέλει απλά να αντιπαραθέσει αυτές τις δύο εξίσου
απαραίτητες και σημαντικές οπτικές υπό τις οποίες πρέπει να δούμε το
δημοψήφισμα της 18η Μαΐου. Το γεγονός ότι αυτές οι δύο οπτικές είναι
αντιφατικές δεν αναιρεί καμιά από τις δύο αλλά αντίθετα θα πρέπει να
γίνουν κατανοητές έτσι ώστε να μην γίνει η αντίφαση αυτή συνήθεια. Να
κατανοήσουμε δηλαδή για ποιο λόγο είναι απαραίτητο να γίνει με επιτυχία
στις 18 Μάιου το δημοψήφισμα για το νερό αλλά και να γίνει επίσης
κατανοητό ότι εάν μας ενδιαφέρει η δημοκρατία αυτό το δημοψήφισμα δεν
είναι και το καλύτερο δείγμα για να παραδειγματιστούμε στο μέλλον.
Γεωργιλάς Αθανάσιος κάτοικος Θεσσαλονίκης και μέλος της Κίνησης 136
