Η “Έκτη μαζική εξαφάνιση” είναι ήδη σε εξέλιξη

Ας πάρουμε σαν παράδειγμα μερικά αγαπημένα είδη των καταναλωτών: τσιπ, σοκολάτα και καφές, Έως και 22% των ειδών πατάτας προβλέπεται να εξαφανιστεί έως το 2055 λόγω των κλιματικών αλλαγών. Στην Γκάνα και την Ακτή του Ελεφαντοστού, όπου καλλιεργείται η ακατέργαστη πρώτη ύλη για το 70% της σοκολάτας, τα δέντρα κακάο δεν θα είναι σε θέση να επιβιώσουν καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται κατά δύο βαθμούς μέσα στα επόμενα 40 χρόνια. Οι αποδόσεις καφέ στην Τανζανία μειώθηκαν κατά 50% από το 1960.

Αυτές οι καλλιέργειες είναι η κορυφή του παγόβουνου. Σε όλο τον κόσμο απειλούνται 940 καλλιεργούμενα είδη. Η βιοποικιλότητα είναι ένας πολύτιμος πόρος που χάνουμε. Παρόλα αυτά μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση ή τον μετριασμό πολλών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης. Έχει έναν κρίσιμο αλλά και παραβλεπόμενο ρόλο, βοηθώντας στην βελτίωση της διατροφής παγκοσμίως και στην προσαρμοστικότητα στην κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κακή διατροφή είναι η κυριότερη αιτία πρόωρων θανάτων και αναπηρίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι υποσιτίζονται, ενώ 2 δισεκατομμύρια είναι παχύσαρκοι και κινδυνεύουν να προσβληθούν από διαβήτη, καρδιακές παθήσεις και καρκίνο. Η εστίαση σε μεγάλης κλίμακας εντατική παραγωγή αμυλούχων καλλιεργειών για θερμίδες αντί για θρεπτική διατροφή έχει οδηγήσει σε σοβαρά επίπεδα παχυσαρκίας σε όλο τον κόσμο, από τις ΗΠΑ έως την Κένυα. Η βάση της βιοποικιλότητας μπορεί να αποτελέσει πηγή προσιτών σε όλους, θρεπτικών τροφίμων – υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα την αφήσουμε να εξαφανιστεί.

Πάρτε ένα φρούτο από το Βιετνάμ με αστρονομικά επίπεδα β-καροτένιου (το οποίο το σώμα μετατρέπει σε βιταμίνη Α). Ή την μπανάνα Asupina που έχει τόσο υψηλή περιεκτικότητα σε καροτενοειδή, ώστε ένα παιδί προσχολικής ηλικίας θα μπορούσε να καλύψει το 50% της βιταμίνης Α που χρειάζεται ο οργανισμός του, καταναλώνοντας μόνο μία την ημέρα. Το ίδιο παιδί θα έπρεπε να τρώει 1 κιλό μπανάνες άλλων ποικιλιών για να φτάσει στο ισοδύναμο διατροφικό όφελος.

Αυτά τα σχετικά άγνωστα είδη μπορούν να προσφέρουν απίστευτα επίπεδα διατροφής, αλλά μόνο αν δεν εξαφανιστούν και είναι διαθέσιμα στους ανθρώπους. Αυτά τα τρόφιμα προσαρμόζονται στις τοπικές συνθήκες καλλιέργειας και ανοίγουν το δρόμο για επισιτιστική ασφάλεια όλο το χρόνο.

Περίπου το 33% της καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως εκτιμάται ότι υποβαθμίζεται, χωρίς τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για καλλιέργειες. Η βιοποικιλότητα έχει και πάλι τη λύση. Η φύτευση οπωροκηπευτικών που αντέχουν το κρύο και κτηνοτροφικών φυτών κατά τη διάρκεια του χειμώνα βοήθησε τους αγρότες στη Γαλλία να μειώσουν με φυσικό τρόπο τη μόλυνση από τα ζιζάνια καθώς και να αυξήσουν την περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά και την ικανότητα συγκράτησης νερού. Αυτοί οι φυσικοί τρόποι αντιμετώπισης μπορούν να ενισχύσουν τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών σε όλο τον κόσμο, μειώνοντας τον αντίκτυπο στο περιβάλλον.

Σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος, η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα μειώνει τη γεωργική παραγωγή κατά 2% κάθε δεκαετία, ενώ η ζήτηση θα αυξάνεται κάθε δεκαετία κατά 14% μέχρι το 2050. Ωστόσο, ο πλούτος σε παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων έχει μοναδικά χαρακτηριστικά που τους καθιστούν ανεκτικούς στη θερμότητα, την ξηρασία και τις πλημμύρες. Αυτοί οι ντόπιοι σπόροι πρέπει να βρεθούν [κάτι που γίνεται ευρέως στην Ελλάδα βλ. Πελίτι και γιορτές ανταλλαγής σπόρων ντόπιων ποικιλιών], να διατηρηθούν και να χρησιμοποιηθούν σε καλλιεργητικά προγράμματα.

Φέτος στην Αιθιοπία, οι ερευνητές της Bioversity International ανακάλυψαν δύο ποικιλίες σκληρού σιταριού που δεν υπήρχαν στο παρελθόν στην αγορά, αλλά αποδίδουν εξαιρετικά καλά σε ξηρές, απομακρυσμένες περιοχές. Έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες για την καλλιέργεια σκληρού σίτου με αυτούς τους παραδοσιακούς σπόρους, προκειμένου αγρότες να αποκαταστήσουν τις ζημιές τους από τις επαναλαμβανόμενες ξηρασίες και να καταπολεμήσουν την πείνα στην περιοχή.