Γράφει ο Stelios Markakis
Η “εθνικοποίηση” κάθε επιτυχίας ταλαντούχων ανθρώπων που τυχαίνει να έχουν ελληνικό επώνυμο, όπως ο Τσιτσιπάς και ο Λάνθιμος, μου φέρνει εμετό. Στα μάτια μου, συνιστά το πιο γλοιώδες άλλοθι για τη συνηθισμένη, αγενή τάση του νεοέλληνα να οικειοποιείται αυθαίρετα ως “ίδιον της ανώτερης φυλής ημών”, οτιδήποτε αποτελεί 100% ατομική επιτυχία κάποιου άλλου που, απλώς του έτυχε να γεννηθεί επίσης σ’ αυτή τη χώρα.
Όσο ρίχνει τέτοιου είδους (δανεική κι αγύριστη) χρυσόσκονη στα μάτια του ο νεοέλλην, τόσο πιο θολά καταφέρνει και αντικρύζει την (πραγματική) πραγματικότητα γύρω του. Τις κλεισμένες διαβάσεις των αναπήρων στα πεζοδρόμια, το σκουπιδαριό στις παραλίες και τα δάση, το ρουσφετιλίκι, τη θρησκοληψία, το δήθεν πατριωτιλίκι, το νεποτισμό, τη γενικευμένη ξετσιπωσιά, ημιμάθεια και πορδο-μαγκιά, τις ροχάλες από το παράθυρο της “κούρσας”, τη βουβή και αδήλωτη αλλά πανταχού παρούσα βία σε όλα τα επίπεδα, από το σπίτι ως το σχολείο κι από το δρόμο ως τη Βουλή, το χυδαίο σεξισμό, το ρουφιανιλίκι, τη δηθενιά, τη χαζομάρα και τον αυτοεξευτελισμό στα ριάλιτι ως επαγγελματικό εφόδιο και διάδρομο “επιτυχίας”, την αδιαφορία για τους γέροντες και τους αδύναμους, την ξενοφοβία, την ομοφοβία, την κακοποίηση των ζώων, την κακοποίηση των γυναικών, την κακοποίηση των παιδιών, την κακοποίηση της γλώσσας και της αισθητικής…
Αυτή είναι η πραγματική πραγματικότητα που ο νεοέλληνας διαμορφώνει με τις καθημερινές πράξεις και παραλείψεις του. Αλλά επειδή ο Τσιτσιπάς κερδίζει ένα διεθνές τουρνουά ή μια πρωταγωνίστρια του Λάνθιμου ένα Όσκαρ, ρεύεται τρίβοντας την κοιλάρα του, τακτοποιεί, καθώς θα λεγε και μια ψυχή, τα μέζεα της στεατοπυγικής του, που έχουν ιδρώσει τόσες ώρες μπροστά στο χαζοκούτι να βλέπει πρωινάδικα, μεσημεριανάδικα, Power of Fake, My Style is Shittier Than Yours, Survivor of the Dumbest, μεταμεσονυχτάδικα, τηλεταβέρνες και άλλα απαυγάσματα τηλεοπτικής διανόησης και παραμυθιάζει τον εαυτό του ότι είναι κι ο ίδιος ζωντανό και χρήσιμο κύτταρο μιας πολιτισμένης χώρας και μιας υγιούς κοινωνίας.
Κι αφού τους αναφέραμε προσωπικά αυτούς τους δύο, να πούμε κι αυτό.
Ειδικά τον Τσιτσιπά, η Ελλάδα, ως χώρα, όχι απλώς δεν τον έχει βοηθήσει στο ελάχιστο, αλλά, όπως καλά γνωρίζω, τον έχει δυσκολέψει αφάνταστα σε όλες τις στιγμές της πορείας του -όπως, άλλωστε έχει κάνει και εξακολουθεί να κάνει και σε κάθε αθλήτρια και αθλητή οποιουδήποτε από τα (κακώς) ονομαζόμενα “μικρά” σπορ. Κι όσο για τη στάση του φιλοθεάμονος κοινού απέναντι στο τένις, κατά κανόνα με λίγες εξαιρέσεις είναι του είδους: “έλα μωρέ, τα πλουσιόπαιδα ασχολούνται μόνο” κι αν δεν υπήρχε το στοίχημα, είναι ζήτημα αν θα είχε ποτέ παρακολουθήσει πέντε ματς στη ζωή του ο μέσος Έλληνας, από την τηλεόραση βέβαια κι αυτά…
Ο Λάνθιμος, απ’ την άλλη, εμπόδια μπορεί να μη συνάντησε, αλλά από πού κι ως πού η όποια διάκρισή του αποτελεί προϊόν μιας “ελληνικής” -κοινής, εννοώ- προσπάθειας; Δική του και μόνον είναι. Του ίδιου και των εκλεκτών συνεργατών που ο ίδιος επέλεξε και συμπορεύεται μαζί τους.
Αν θέλετε, μάλιστα και την άποψή μου, η θολοκουλτούρα και ο λεκτικός και αισθητικός σνομπισμός που φαίνεται να αποτελούν σχεδόν απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει κανείς μέλος της ιερής σέκτας των “κριτικών κινηματογράφου”, εδώ, αλλά και αλλού στην Ευρώπη, μάλλον κακό του έχει κάνει -στις ΗΠΑ, έχει εν πολλοίς ξεπεραστεί αυτή η παθογένεια.
(Και) εξαιτίας τους, όπως και πολλοί άλλοι δημιουργοί, έως τώρα ο Λάνθιμος έκανε λίγο πολύ “αποκρυφυστικό”, δυσνόητο, αλληγορικό, αυτοεκπληρούμενο, κωδικοποιημένο κινηματογράφο-για-τον-κινηματογράφο.
Δεν έφτιαχνε ταινίες για το κοινό. Έφτιαχνε ταινίες με κύριο γνώμονα την κριτική που θα δέχονταν οι δημιουργίες του απ’ αυτό το αυτάρεσκο σώμα που ίσως και στο σύνολό του μοιάζει να διακατέχεται από μια ακατανίκη επιθυμία να δείχνει ότι διαφέρει όσο το δυνατόν περισσότερο από τον κοινό θνητό, ότι αντιλαμβάνεται περισσότερα απ’ αυτόν, ότι είναι πιο έξυπνο, πιο διορατικό, πιο καλλιεργημένο, πιο αισθαντικό, πιο υψηλής συναισθηματικής νοημοσύνης.
Η “Ευνοούμενη” είναι ένα βήμα μπροστά για τον Λάνθιμο, όχι επειδή το να πάρει Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου μια μάλλον άσημη πρωταγωνίστρια ταινίας σου, σου ανοίγει τις πόρτες μεγάλων εταιρειών παραγωγής και διανομής, προσελκύει σεναριογράφους πρώτης διαλογής και κινεί το ενδιαφέρον των πολύ μεγάλων σταρ για πιθανή συνεργασία μαζί σου.
Είναι ένα βήμα μπροστά επειδή η ταινία είναι αισθητικά άρτια, σκηνοθετικά ενδιαφέρουσα, με εξαιρετικές ερμηνείες, με πρώτης γραμμής κινηματογραφικά συστατικά (μοντάζ, φωτογραφία, ηχοληψία, μουσική, κοστούμια) και, πάνω απ’ όλα, είναι μια ταινία κατανοητή. Είναι μια ταινία για το ευρύ κινηματογραφικό κοινό και όχι μόνον για μια μαζοχιστική ελίτ εκλεπτυσμένων “σινεφίλ” και για όποιον, από καθέδρας, διατυμπανίζει μόνον το πόσο διαφέρει από την πλέμπα.
ΥΓ: Μ’ αυτά ειπωμένα, πάντως, εάν όντως υπάρχουν τόσοι άνθρωποι γύρω μου που στ’ αλήθεια αποκόμισαν βαθιά νοήματα, κατανόησαν τι ήθελε να πει ο ποιητής ή και απλώς τους άρεσε ο “Κυνόδοντας” και ο “Αστακός”, τι να πω;
Πραγματικά σκιάζομαι…
