Η Κορίνα είναι μια νέα γυναίκα που εξαιτίας ενός ατυχήματος αναγκάζεται να κινείται με αναπηρικό αμαξίδιο και μετά από περιόδους κατάθλιψης, ψυχολογικών μεταπτώσεων και αυτοεξευτελισμού προσπαθεί να ξαναπάρει τη ζωή στα χέρια της, να ξαναβρεί μια θέση σε έναν κόσμο που δεν της είναι καθόλου φιλικός.
Μισεί να την αντιμετωπίζουν σαν ασεξουαλικό άγγελο, που καμία σχέση δεν μπορεί να έχει με τα φλερτ και το ερωτικό παιχνίδι, και αγωνίζεται να πείσει ότι παραμένει μια γυναίκα που εξακολουθεί να έχει λίμπιντο και τις ίδιες ανάγκες με αυτές που έχουν οι συνομήλικές της. Η συνάντηση της με έναν σεξουαλικό βοηθό, τον Ανέστη, την «ξεκλειδώνει» ανοίγοντας μια νέα πόρτα στη ζωή της καθώς ξαναπιάνει το νήμα από εκεί που κόπηκε.
Η Κορίνα δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο, θα μπορούσε όμως και να είναι. Είναι ο κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος, με τίτλο «Η Λίμπιντο των Αγγέλων», που αποτελεί τον καρπό τετραετούς συστηματικής έρευνας του εκπαιδευτικού – συγγραφέα Νίκου Μάντζιου, ο οποίος εδώ και 15 χρόνια διδάσκει σε δομή Ειδικής Αγωγής.
«Το βιβλίο αυτό δεν είναι ούτε δοκίμιο, ούτε επιστημονική μελέτη για το σεξ και την αναπηρία. Είναι ένα μυθιστόρημα που το έγραψα γιατί πιστεύω ότι, μέσω της λογοτεχνίας, μπορεί με έναν “εύπεπτο” τρόπο να περάσει στον αναγνώστη το θέμα της σεξουαλικότητας των ατόμων με αναπηρία. Είναι πιο εύκολο να διαβάσει κανείς ένα μυθιστόρημα από το να διαβάσει μια επιστημονική μελέτη με ξύλινο λόγο και να ξεκινήσει ένας δημόσιος διάλογος για τη σεξουαλικότητα των ΑμεΑ, ένα θέμα που προφανώς αποτελεί ταμπού στην ελληνική κοινωνία, η οποία πιστεύει ότι ένας άνθρωπος σε αμαξίδιο δεν έχει καμία σχέση με το σεξ. Δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα. Πολλοί από αυτούς λειτουργούν μια χαρά. Απλώς δεν το “γράφουν” στο μέτωπό τους. Τα ΑμεΑ αγωνίζονται καθημερινά να πείσουν ότι μπορούν να φλερτάρουν, να ερωτευτούν και να τους ερωτευτούν. Παλεύουν να πείσουν ότι δεν είναι πρώτα τα αμαξίδιο και μετά αυτοί, αλλά το αντίστροφο. Έχω πάρει συνεντεύξεις από γονείς, από γείτονες, από ΑμεΑ, μίλησα με ανάπηρους που είχαν σχέση με αρτιμελείς, με ψυχολόγους, με ψυχοθεραπευτές. Ζω μέσα σε αυτό το περιβάλλον, διδάσκω 15 χρόνια, δεν μπορείτε να φανταστείτε τι τραγωδίες παίζονται πίσω από κλειστές πόρτες», αναφέρει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Νίκος Μάντζιος.
Η έμπνευση για να γράψει αυτό το βιβλίο ήρθε ύστερα από μια διάλεξη του Δημήτρη Ζώρζου για τους σεξουαλικούς βοηθούς.
«Ο Δημήτρης Ζώρζος είναι ένας Έλληνας που ζούσε χρόνια στην Ισπανία και είναι “γκουρού” στο θέμα αυτό. Στη διάλεξή του άκουσα για τους σεξουαλικούς βοηθούς, κάτι που δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Η κουβέντα μαζί του “γέννησε” αυτό βιβλίο. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο σεξουαλικός βοηθός, ο Ανέστης, είναι αυτός», σημειώνει ο κ. Μάντζιος.
Αναπηρία και προσβασιμότητα στο σεξ
Οι άνθρωποι με αναπηρία έχουν την ίδια σεξουαλικότητα με αυτή που έχουν όλοι οι άνθρωποι και την ίδια ανάγκη για σεξουαλική ολοκλήρωση και σεξουαλική διέγερση. Τι γίνεται, όμως, με τη σεξουαλική τους ζωή; Στην Ελλάδα, σε ένα περιβάλλον με πληθώρα προβλημάτων προσβασιμότητας για ανθρώπους με αναπηρία, πόσο προσβάσιμο είναι για αυτούς το σεξ; Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η αναπτυξιακή ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Gestalt Μαρία Σγούρου,
η οποία γεννήθηκε με κινητική αναπηρία και -μεταξύ άλλων- εργάζεται πάνω σε θέματα αναπηρίας και χρόνιων νόσων.
«Η σεξουαλικότητα και η σεξουαλική ζωή είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Σεξουαλικότητα έχουν όλοι και άνθρωποι, είτε έχουν αναπηρία είτε δεν έχουν. Η σεξουαλική ζωή αφορά το κομμάτι των σχέσεων, της κοινωνικότητας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Η ελληνική κοινωνία είναι ένα εξαιρετικά μισανάπηρο περιβάλλον. Βλέπει την αναπηρία ως κάτι ατελές. Ο ανάπηρος, όντας τμήμα της, έχει γαλουχηθεί έτσι ώστε να μην εκλαμβάνει τον εαυτό του ως ποθητό. Ξεκινά, λοιπόν, από τον τρόπο που διεκδικεί τη σεξουαλικότητά του, όμως αυτός είναι ελλιπής. Υπάρχουν, βέβαια, πάρα πολλές περιπτώσεις ανάπηρων ανθρώπων, οι οποίοι είναι εξωστρεφείς, έχουν κάνει πάρα πολλή προσπάθεια και δουλειά με τον εαυτό τους, έχοντας φάει στραπάτσα στην ερωτική ζωή, και διεκδικούν τη σεξουαλικότητά τους και τον ερωτισμό τους, κάτι που είναι πάρα πολύ όμορφο και αξίζει σε όλους τους ανθρώπους», σημειώνει η κ. Σγούρου.
Όσον αφορά το θέμα της προσβασιμότητας στο σεξ, η κ. Σγούρου αναφέρει: «Οι άνθρωποι με αναπηρία έχουν τις ίδιες επιλογές στο σεξ με αυτές που έχουν οι άνθρωποι χωρίς αναπηρία. Ανάλογα με το είδος της βλάβης έχουν δυνατότητα επαφής- ψυχικής, πνευματικής και σωματικής, και με την κινητική δυνατότητα αναπτύσσεται και μία τεράστια γκάμα επιλογών σωματικά που μπορεί να διερευνηθεί, φυσικά με τη συναίνεση του ίδιου του ανθρώπου με αναπηρία και τη διάθεση του ζευγαριού, του παρτενέρ. Θα έλεγα ότι πλέον η μοναξιά έχει πλήξει και το σεξ, ότι οι άνθρωποι βρίσκονται όλο και λιγότερο από κοντά για να πραγματοποιήσουν τη σεξουαλική πράξη και προτιμούν διαδικτυακά υποκατάστατά της».
Παράλληλα σημειώνει ότι προτείνει στους θεραπευόμενούς της να βγαίνουν από τους τέσσερις τοίχους του δωματίου τους και να έχουν μια κανονική σαρκική επαφή από κοντά. Η κ. Σγούρου θεωρεί ότι τα ταμπού που αφορούν τον πληρωμένο έρωτα χρειάζεται να αρθούν και όσοι άνθρωποι τον χρειάζονται, να μην διστάζουν να τον διεκδικούν.
Αγώνας για να πειστούν γονείς και φροντιστές ότι τα ΑμεΑ πρέπει να κάνουν σεξ
«Η κοινωνία μας είναι λιγότερο φιλική για τη σεξουαλικότητα των γυναικών. Δυστυχώς, για μια γυναίκα, για ένα κορίτσι με αναπηρία είναι δυσκολότερη η σεξουαλική ανάπτυξη σε κάποιες περιπτώσεις αναπηρίας. Στην κινητική αναπηρία, όταν υπάρχει πλήρης νοητική και λεκτική λειτουργικότητα, ο άνθρωπος έχει περισσότερες ευκαιρίες να συνάψει σχέσεις και ενδεχομένως η κοινωνία να τον αποδεχτεί λίγο περισσότερο ως ένα σεξουαλικό άτομο. Σκεφτείτε τους νοητικά ανάπηρους. Είναι κάτι το οποίο δεν συζητιέται καν. Τι γίνεται π.χ. όταν ένα άτομο με νοητική υστέρηση θέλει να κάνει σεξ; Στις περιπτώσεις αυτές παλεύουμε να πείσουμε γονείς και φροντιστές ότι είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να κάνουν σεξ μετά από κάποια ηλικία. Εκεί, ο αγοραίος έρωτας είναι μία λύση. Για τα αγόρια και τους άντρες το δέχονται με αρκετά έντονη δυσκολία. Για τα κορίτσια αυτή η συζήτηση δεν ανοίγει καν. Είναι πάρα πολύ άδικο για τις γυναίκες με νοητική αναπηρία να περνούν μια ζωή χωρίς σεξ. Βέβαια υπάρχουν και πολλές φωτεινές περιπτώσεις ανθρώπων με νοητική αναπηρία που γνωρίζονται στο πλαίσιο προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, δημιουργούν σχέσεις και έχουν σεξουαλική ζωή», προσθέτει η κ. Σγούρου.
Επίσης τονίζει ότι οι άνθρωποι με αναπηρία χρειάζεται να έχουν κάποια πρόσβαση στο σεξ με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο. «Το ιδανικό είναι να υπάρχει η συμπερίληψη στην κοινωνία και η ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων που να οδηγούν σε μία ομαλή κοινωνικοποίηση και σε ανάπτυξη ολοκληρωμένων ερωτικών σχέσεων. Από τη στιγμή, όμως, που αυτό δεν υπάρχει ή κάποιοι άνθρωποι μπορεί να επιθυμούν να μην υπάρχει, κάποιοι μπορεί να επιθυμούν τον αγοραίο έρωτα. Είναι και αυτό μέσα στα δικαιώματά τους και απευθύνονται εκεί. Αυτό που συζητάμε με τους θεραπευόμενούς μου είναι το κομμάτι της διεκδίκησης, ότι με έναν τρόπο “έχω να προσαρμοστώ δημιουργικά και να διεκδικήσω αυτό που μου χρειάζεται και αυτό που αξίζω. Χρειάζεται να βρίσκω δημιουργικές προσαρμογές και να γίνομαι την κάθε στιγμή εφευρετικός, όταν έχω μια αναπηρία”. Το ίδιο ισχύει και με το σεξ», προσθέτει.
Όσον αφορά το θέμα του σεξουαλικού βοηθού, η κ. Σγούρου σημειώνει: «Η δουλειά του σεξουαλικού βοηθού είναι μια πράξη απελευθέρωσης για τους αναπήρους, είναι μια πράξη συμπερίληψης, είναι μια βαθιά πολιτική πράξη. Ουσιαστικά, οι σεξουαλικοί βοηθοί είναι σεξεργάτες/-τριες που έχουν εκπαιδευτεί σε θέματα αναπηρίας, γνωρίζουν δηλαδή τα ειδικά χαρακτηριστικά αρκετών από τις βλάβες και πώς να το διαχειριστούν σωματικά, προκειμένου να προσφέρουν σεξουαλική ικανοποίηση, είτε μέσα από τη σεξουαλική πράξη, είτε μέσα από την οποιαδήποτε άλλη πράξη. Επιπρόσθετα προσφέρουν και σεξουαλική αγωγή και εκπαίδευση σε ανθρώπους με αναπηρία και στους φροντιστές τους. Συγκεκριμένα μπορούν να βοηθήσουν στη διερεύνηση των σωματικών αναγκών, των σεξουαλικών αναγκών, των πραγμάτων που μπορεί ή δεν μπορεί να κάνουν στο σεξ, ανάλογα με την αναπηρία και τη βλάβη τους. Μπορεί να είναι μια προκαταρκτική σεξουαλική διέγερση, μπορεί να είναι η σεξουαλική πράξη σε όλα της τα στάδια. Φυσικά, όπως και με όλους τους σεξεργάτες/τριες, μπορεί να υπάρξει ολοκληρωμένη σεξουαλική πράξη. Αυτό εξαρτάται από το τι επιθυμεί ο άνθρωπος που απευθύνεται στους σεξουαλικούς βοηθούς. Η σχέση με τον πελάτη είναι αμειβόμενη και έχει ισοτιμία, σεβασμό αλλά δεν έχει την υπόσταση του έρωτα υπό τη συναισθηματική του διάσταση».
Ανύπαρκτοι, προς το παρόν, στην Ελλάδα οι εκπαιδευμένοι/ες σεξουαλικοί βοηθοί
Ο/η σεξουαλικός/η βοηθός, μέσω των παρεχόμενων υπηρεσιών, έρχεται για να καλύψει την ανάγκη για πρόσβαση των ΑμεΑ στο σεξ. Ωστόσο, οι υπηρεσίες αυτές δεν απευθύνονται σε όλα τα ΑμεΑ, αλλά μόνο σε όσα μπορούν να δώσουν συναίνεση και συγκατάθεση, δηλαδή απευθύνονται κυρίως σε ανθρώπους με κινητική αναπηρία ή με ήπια νοητική αναπηρία, που αντιλαμβάνονται σε τι είδους σχέση βρίσκονται. Η επαφή του με το άτομο με αναπηρία γίνεται βάσει συγκεκριμένου πρωτοκόλλου και συνεννόησης μεταξύ τους. Η δουλειά του δεν είναι να κάνει πάντα σεξ με ΑμεΑ αλλά μπορεί να είναι από το να βοηθήσει ένα ζευγάρι να πάρει την κατάλληλη στάση ώστε να έχει σεξουαλική επαφή, να βοηθήσει στη χρήση σεξουαλικού βοηθήματος, να βοηθήσει να καταλάβει πώς λειτουργεί σεξουαλικά το σώμα, μέχρι την επίτευξη μιας ολοκληρωμένης σεξουαλικής πράξης. Για την επίτευξη του οργασμού δεν είναι πάντα αναγκαία η διείσδυση. Π.χ. σε άτομα που απέκτησαν αναπηρία λόγω κάκωσης στον νωτιαίο μυελό και τη σπονδυλική στήλη, τα γεννητικά όργανα δεν έχουν αίσθηση και δεν λειτουργούν, και σε αυτές τις περιπτώσεις ένα ερωτικό χάδι σε κάποια άλλη περιοχή του σώματος (π.χ. στον λαιμό, στα αυτιά) μπορεί να επιφέρει οργασμό.
Τα παραπάνω επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο σεξουαλικός βοηθός Δημήτρης Ζώρζος, ο οποίος σε ηλικία 27 ετών, λόγω εγκεφαλικού επεισοδίου, απέκτησε μια παροδική αναπηρία (ημιπληγία), η οποία αποκαταστάθηκε, αλλά εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως ΑμεΑ γιατί διαγνώστηκε με καρκίνο. Εκείνη την εποχή ζούσε στην Ισπανία, όπου εκπαιδεύτηκε σε εναλλακτικές θεραπείες και έγινε ταντρικός θεραπευτής. Στην απόφασή του να γίνει σεξουαλικός βοηθός επηρεάστηκε από μια Αργεντίνα σεξολόγο, η οποία πρότεινε τη σύσταση μιας ομάδας σεξουαλικών βοηθών. Το 2010 δημιούργησε την Tandem Team στη Βαρκελώνη και τo 2016 τον Σύλλογο & Κέντρο Σεξουαλικής Εξέλιξης Sexualidad Functional με εξειδίκευση στα ΑμεΑ, στη Βαλένθια.
«Ο σεξουαλικός βοηθός είναι σεξεργάτης/τρια που κάνει μια συγκαταταβατική σεξουαλική εργασία. Παρέχει υπηρεσίες σε ΑμεΑ με ασφάλεια και σεβασμό. Δυστυχώς συμβαίνει ΑμεΑ να απευθύνονται σε άτομα που κάνουν σεξουαλική εργασία και ενίοτε να πέφτουν θύματα κλοπής. Η ανάπηρη γυναίκα δεν έχει καν αυτή τη δυνατότητα και είναι το πρώτο σε ποσοστά θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, επειδή, λόγω της έλλειψης άλλων πιθανοτήτων ερωτικής επαφής, εκτίθεται σε καταστάσεις που μπορεί να μην έχει συνειδητοποιήσει ότι είναι επικίνδυνες. Τέτοια φαινόμενα μπορούν να αποφευχθούν, αν απευθυνθούν σε σεξουαλικούς βοηθούς» αναφέρει ο κ. Ζώρζος.
«Σε χώρες της Ευρώπης», προσθέτει, «υπάρχει ο θεσμός του σεξουαλικού βοηθού. Στην Ισπανία δεν έχει παγιωθεί ακόμη αλλά στη Γαλλία και την Ελβετία υπάρχει. Στην Ιαπωνία, όμως, και υπάρχει και περιλαμβάνεται στο σύστημα υγείας. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει, αλλά τώρα θα ξεκινήσει η συζήτηση. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από άντρες και γυναίκες που θα ήθελαν να ασχοληθούν ως βοηθοί αλλά και η συλλογικότητα της αναπηρίας θέλει πολύ να υπάρχει αυτό. Οι σύλλογοι ανταποκρίνονται, αλλά με κάποια επιφύλαξη, επειδή στην Ελλάδα προέχει η επίτευξη της προσβασιμότητας. Έχω δεχτεί πρόταση από φορέα της τοπικής αυτοδιοίκησης της Αττικής για εκπαίδευση σεξουαλικών βοηθών, ώστε αυτό να θεσμοθετηθεί, αλλά η συζήτηση δεν έχει αρχίσει ακόμη και δεν ξέρω αν θα ευοδωθεί. Από αυτούς που έρχονται στη σχολή μας στην Ισπανία για να εκπαιδευτούν ως σεξουαλικοί βοηθοί, μόνο ένα 10% γίνονται και από αυτούς το 99% στο τέλος τα παρατάνε».
