Από τη σουηδική εφημερίδα Dagens Nyheter
Η αύξηση των εξορύξεων παρουσιάζεται ως κοινωνική επιτυχία. Η Σουηδία όμως, σχεδόν χαρίζει τους μεταλλευτικούς της πόρους και επιτρέπει στις εξορυκτικές εταιρείες να αφήνουν πίσω τους κατεστραμμένο τοπίο. Ο Po Tidholm γράφει για το παρασκήνιο των συγκρούσεων για τις εξορύξεις που ξέσπασε στο βορρά της Σουηδίας.
[…] Όταν η Σουηδία, μετά από πολλά χρόνια σοσιαλδημοκρατικής διακυβέρνησης, εξέλεξε μια συντηρητική κυβέρνηση το 1991, άνοιξε ο ασκός του Αιόλου σε σχέση με τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Οι συντηρητικοί, με νομοθετικές τροποποιήσεις, “κατάφεραν” να εξασφαλίσουν για τη Σουηδία τα μικρότερα στον κόσμο μεταλλευτικά δικαιώματα: ένα τοις χιλίοις. Το βασικό τους επιχείρημα ήταν ότι με τον τρόπο αυτό η Σουηδία θα προσέλκυε ξένες επενδύσεις και θα ανέπτυσσε τη βιομηχανία της.
Στην υπεύθυνη σουηδική αρχή (State Geological Survey, SGU), έχει συσσωρευτεί πληθώρα αιτήσεων για αδειοδότηση εξορυκτικών δραστηριοτήτων. Η SGU διεξάγει και την καμπάνια προσέλκυσης επενδυτών με το σύνθημα “Καλώς ήρθατε στη Σουηδία. Πάρτε μέρος στη διεθνή βιομηχανία εξορύξεων βασικών μετάλλων, χρυσού και διαμαντιών στη Βόρεια Σουηδία”
Η Κυβέρνηση προσδοκούσε “έκρηξη” των επενδύσεων σε εξορυκτικές δραστηριότητες, αλλά αυτό δε συνέβη μέχρι την πρόσφατη ραγδαία αύξηση των τιμών των μετάλλων. Τώρα ήρθε η ώρα!
Τα τελευταία χρόνια, η Επιθεώρηση Μεταλλείων παρέχει περίπου 200 άδειες διερεύνησης το χρόνο. Πολύ λίγες αιτήσεις απορρίπτονται και αφορούν κυρίως προστατευόμενες περιοχές. Σύμφωνα με τη Επιθεώρηση Μεταλλείων, το μόνο πραγματικό κριτήριο για την κυβέρνηση είναι η πιθανότητα ύπαρξης κοιτασμάτων σε μια περιοχή. Οι ιδιοκτήτες γης – που σύμφωνα με το σουηδικό δίκαιο δεν έχουν δικαιώματα επί των μεταλλευμάτων που βρίσκονται στο υπέδαφος της ιδιοκτησίας τους – διαμαρτύρονται και προσφεύγουν στη δικαιοσύνη, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Στη βόρεια Σουηδία, από τη αρχή του καλοκαιριού, εξελίσσεται μια έντονη διαμάχη μεταξύ των Σάμι, κατοίκων και ακτιβιστών με την αστυνομία. Στο επίκεντρο βρίσκεται η βρετανική εξορυκτική εταιρεία Beowulf, η οποία έχει πάρει την άδεια να εξορύξει διερευνητικά 2.000 τόνους ορύγματος στη γη των Σάμι, όπου βρίσκονται οι βοσκότοποι των ταράνδων και αποτελούν παραδοσιακά την κύρια οικονομική δραστηριότητα των Σάμι. Τα ΜΜΕ απέκρυψαν την ιστορία από τους πολίτες, μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα.
Η διερευνητικές δραστηριότητες έχουν πολλούς στόχους. Αφενός, να διερευνηθεί η ύπαρξη μεταλλευμάτων. Αλλά κυρίως για να διευκολυνθεί η διαδικασία αδειοδότησης και για να εξασφαλίσουν οι εταιρείες τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους. Καμία από τις εξορυκτικές εταιρείες που θα ήθελαν να δραστηριοποιηθούν στη βόρεια Σουηδία, δεν έχει το κεφάλαιο να ξεκινήσει ένα ορυχείο. Συνήθως δεν έχουν απολύτως τίποτα, εκτός ίσως από έναν Σουηδό διευθύνοντα. Παίρνοντας όμως μια κυβερνητική διερευνητική άδεια, δημιουργούν ενδιαφέρον μεταξύ των επενδυτών που είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν, αναλαμβάνουν να εξασφαλίσουν τις τελικές άδειες εκμετάλλευσης και μετά πουλούν την εταιρεία σε κάποια άλλη που μπορεί να φέρει εις πέρας την εξόρυξη. Συχνά το προϊόν δεν είναι το μετάλλευμα αλλά το χρηματιστηριακό μερίδιο.
Η κατάσταση αυτή είναι αποτέλεσμα του μοναδικά χαμηλού κόστους στη Σουηδία. Καμία άλλη χώρα δεν παρέχει τέτοια υψηλή απόδοση επενδεδυμένων κεφαλαίων. Καμία χώρα δεν έχει τόσο χαμηλή φορολόγηση των εξορυκτικών δραστηριοτήτων. Καμία χώρα δεν προσφέρει τέτοια υποστήριξη και υποδομή στις εξορυκτικές εταιρείες. Η SGU προσφέρει στις εξορυκτικές εταιρείες δωρεάν τεχνογνωσία, κρατική υποδομή για μεταφορά πρώτων υλών έξω από τη χώρα, εκπαίδευση και δικτύωση ενώ έχει προτείνει ακόμη χαμηλότερους φόρους μισθωτών υπηρεσιών στις πόλεις όπου γίνονται εξορύξεις.
[…] φαίνεται ότι δεν καταλαβαίνουμε σε ποια αγορά “παίζουμε”. Το Υπουργείο Εμπορίου πήρε θέση πρόσφατα υπέρ των ορυχείων και κατά των ταράνδων, ισχυριζόμενο ότι μια τέτοια επένδυση θα καταστήσει τη Σουηδία αυτάρκη σε νικέλιο για πολύ καιρό.
Αλλά πως θα εξορυχθεί αυτό το νικέλιο;
Η σημερινή εταιρεία νικελίου Mountain ανήκει εξ ολοκλήρου στην IGE Resources. Η εν λόγω εταιρεία δε διαθέτει αυτή τη στιγμή τα απαιτούμενα κεφάλαια, μετά την αγορά, χωρίς άδεια, ενός ορυχείου διαμαντιών στην Γκάνα. Στην εταιρεία επιβλήθηκε πριν από μία εβδομάδα, πρόστιμο ενός εκατομμυρίου δολαρίων και έχει διαταχθεί η διενέργεια ελέγχου από την Αρχή Οικονομικών Εγκλημάτων. Ο Όμιλος δραστηριοποιείται επίσης στην Αγκόλα και το Μπουρούντι .
Αυτή η εταιρεία, αν βρεθούν τα κεφάλαια, θα εξορύξει νικέλιο στο μεταλλείο του Storuman. Το μετάλλευμα θα μεταφέρεται με φορτηγά σε λιμάνια της Νορβηγίας. Αν όλα πάνε καλά, το σουηδικό δημόσιο θα πάρει 0.05% επί του κέρδους και το βασικό εταιρικό φόρο. Το νικέλιο θα εξάγεται και η σουηδική βιομηχανία θα πρέπει να το επανεισάγει.
Το πώς η έννοια της “αυτάρκειας” ταιριάζει σ΄αυτή την ιστορία παραμένει ασαφές.
Στη βόρεια Σουηδία η σύγκρουση αφορά τα δικαιώματα των Σάμι στη γη που τους ανήκει εδώ και αιώνες. Αλλού, αφορά το περιβάλλον. Αλλού, αφορά τη νομιμότητα. Αν η εταιρεία χρεοκοπήσει πριν καταβάλλει επαρκείς πόρους για την αποκατάσταση, αυτό το κόστος το επωμίζονται οι τοπικές κοινωνίες, όπως συνέβη πρόσφατα στο Blaiken στη Västerbotten. Σε πολλές άλλες περιοχές, τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα: είναι θέμα ζωή και θανάτου των τοπικών κοινωνιών.
Ένα ορυχείο μπορεί να προσφέρει θέσεις εργασίας για ένα μικρό χρονικό διάστημα, αλλά προκαλεί αύξηση δημόσιων δαπανών και μακροπρόθεσμη καταστροφή άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων όπως π.χ. ο τουρισμός. Διεθνώς τα ορυχεία παρομοιάζονται με εξέδρες άντλησης πετρελαίου στη στεριά. Παραγκουπόλεις εργασίας, χωρίς θετικό αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες.
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναρωτιούνται αν είναι λογικό να θυσιάζεται η φύση, το περιβάλλον, τα δικαιώματα των τοπικών κοινωνιών και δημόσια κεφάλαια, σε μια βιομηχανία που δεν θέλει να κάνει το σωστό, και δεν υποχρεώνεται από κανέναν να κάνει το σωστό .
Η Annie Loof είναι η αρμόδια υπουργός . Το μόνο που έχει κάνει τον τελευταίο καιρό είναι να επαναλαμβάνει κοινότυπες φράσεις για διαβούλευση και συνύπαρξη.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τη νεοφιλελεύθερη ιδέα πίσω από την κυβερνητική στρατηγική για τα μεταλλεύματα και τη θέση που εσκεμμένα έχει πάρει η σουηδική κυβέρνηση υπέρ εταιρειών στυλ “ταχυδρομικής θυρίδας”, που κυνηγούν μόνο τη υψηλή τιμή τους στις αγορές: το κέρδος προέρχεται από δευτερογενείς πηγές, από τα αποτελέσματα των επενδύσεων, την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Φαίνεται ότι οι υπεύθυνοι πολιτικοί εκπαιδεύονται με βιβλία της δεκαετίας του ’80, σαν να μη συνέβη ποτέ η παγκοσμιοποίηση.
