“Ένας ήρωας κάνει τρομερά πράγματα. Εγώ δεν έκανα κάτι τρομερό. Αυτό που έκανα ήταν κάτι φυσικό και συνηθισμένο”.
Η Ιρένα Σέντλερ, η οποία στα χρόνια του παγκοσμίου πολέμου διέσωσε από τα κρεματόρια των Ναζί 2.500 παιδιά εβραϊκών οικογενειών και βοήθησε να διαφύγουν από το γκέτο της Βαρσοβίας.
Επιμέλεια: Τόνια Γκόρου | enallaktikos.gr
Λίγο πριν τον θάνατό της, την 12η Μαϊου του 2008 σε μια εκδήλωση, η 98χρονη τότε Ιρένα έλεγε ότι «κάθε παιδί που σώθηκε με τη βοήθειά μου και όλων των υπολοίπων, που δεν βρίσκονται πλέον εν ζωή, είναι κυρίως η αιτιολογά της ύπαρξής μου σε αυτή τη γη και όχι ο λόγος για τιμές».
Ποια είναι η ιστορία πίσω από την γυναίκα που έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ου αιώνα;
Γεννημένη τον Φεβρουάριο του 1910 στη Βαρσοβία, η Ιρένα Σέντλερ στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκε νοσηλεύτρια στην υπηρεσία Πρόνοιας στη Βαρσοβία της Πολωνία και βίωσε τον εκτοπισμό των Εβραίων, και τον αποκλεισμό τους στο τρομερό γκέτο της πόλης.
Μαζί με την Πρόνοια, οργάνωνε συσσίτια για αρχή σε κάθε γειτονιά της πόλης και στήριζε οικονομικά αδυνάμους, ορφανά και ηλικιωμένους. Μετά την γερμανική εισβολή, χάρη στην ίδια πολλοί Εβραίοι αποκτούν πλαστά χριστιανικά ονόματα. Επίσης, προφασίζεται ότι πολλές εβραϊκές οικογένειες έχουν προσβληθεί από τύφο ή φυματίωση προκειμένου να αποφευχθεί ο έλεγχος από τς γερμανικές αρχές.
Η…Γιολάντα και η Ζεγκότα
Γνωστή με το κωδικό όνομα Γιολάντα, γίνεται από τα πρώτα μέλη της Ζεγκότα, του Συμβουλίου Βοήθειας πρός τους Εβραίους υπό την οργάνωση της Υπόγειας Πολωνικής Αντίστασης, η οποία λάμβανε χρηματοδότηση από την εξόριστη κυβέρνηση της Πολωνίας. Με την κάλυψη που της παρείχε η στολή της νοσοκόμας, έμπαινε στο γκέτο της Βαρσοβίας προσπαθώντας να διασώσει τα παιδιά, καθώς έβλεπε ότι τα περιθώρια επιβίωσης συνεχώς στένευαν.
Κι όμως, η λίστα της Σέντλερ μεγάλωνε. Μερικές φορές τα μικρά αγγελούδια μεταφέρονταν σε φέρετρα ως θύματα του τύφου με σφραγισμένα τα στόματα για να μην κλάψουν. Αλλα φυγαδεύτηκαν κρυμμένα μέσα σε σακιά με πατάτες.
Όσα παιδιά κατάφεραν να διασωθούν, είχαν μάθει να προσεύχονται κάνοντας το σχήμα του σταυρού ενώ διδάσκονταν παράλληλα, αποσπάσματα της Αγίας Γραφής για να μην κινήσουν τις υποψίες. Το έργο ωστόσο, κάποιες φορές γινόταν πιο δύσκολο από τους ίδιους τους γονείς που δυσκολεύονταν να τα αποχωριστούν.
Τα παιδιά πηγαίνουν σε πολωνικές οικογένειες, σε ορφανοτροφεία και μοναστήρια όπου εκεί τα φροντίζουν καλόγριες.
Επρόκειτο για μία ατελείωτη λίστα παιδιών για τα οποία η Ιρένα μετά τον πόλεμο , τον Ιανουάριου του 1945, όταν απελευθερώθηκε η Βαρσοβία ξεκίνησε αγώνα για να τα παραδώσει πίσω στις οικογένειές τους, όσες είχαν βέβαια επιζήσει. Τα προσωπικά στοιχεία κάθε παιδιού είχαν φυλαχτεί μέσα σε μικρά βάζα τα οποία επιμελώς έθαβε στη γη για να μη βρεθούν από τα Ες-Ες ή την Γκεστάπο.
Η Ιρένα με κάποια από τα παιδιά που έσωσε (Βαρσοβία, 2005)
Η προδοσία και η σύλληψη
Κάποια στιγμή, η ηρωίδα συνελήφθη, βασανίστηκε από τους Γερμανούς και τυχαία γλίτωσε την εκτέλεση. Η σύλληψη γίνεται μετά από την αποκάλυψη του ονόματός της από έναν συνεργάτη της.
Παρά τα άγρια βασανιστήρια που δέχεται, η ίδια αρνείται να αποκαλύψει όσα ονόματα είχε διασώσει με αποτέλεσμα να υποστεί βίαιους ξυλοδαρμούς σε σημείο να της σπάσουν και τα δύο πόδια.
Μέσα στη φυλακή ορίζεται αργότερα η ημερομηνία εκτέλεσής της η οποία τελικά δεν έγινε λίγα λεπτά πριν το απόσπασμα έπειτα από τη δωροδοκία φρουρού από τη Ζεγκότα.
Από το 2008 που πέθανε μέχρι και σήμερα, τα παιδιά που είχε διασώσει δεν έπαψαν να διαδίδουν το μεγαλειώδες έργο της. «Διέσωσε όχι μόνα εμάς αλλά τα παιδιά και τα εγγόνια μας, τις γενεές που θ’ ακολουθήσουν» έλεγε χαρακτηριστικά μια επιζήσασα.
Οι διακρίσεις και η ταινία
Στην Πολωνία, η Ιρένα θεωρείται πλέον εθνική ηρωίδα, ενώ έχει λάβει παράλληλα πολλά τιμητικά βραβεία. Το 2007 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ.
Το 2000 η ιστορία της γνωστοποιείται περισσότερο παγκοσμίως, όταν τέσσερις μαθητές από το Κάνσας των ΗΠΑ, αναλαμβάνουν να εκπονήσουν εργασία με θέμα τη ζωή και το έργο της, σκηνοθετώντας ένα σύντομο θεατρικό έργο, με τίτλο, “Life in a Jar”.
