“ΙΣΟΤΙΜΗ” ή “ΟΜΟΤΙΜΗ” Εναλλακτική Οικονομία;
Μια αυστηρή κριτική και μια διαφορετική προσέγγιση για τα εγχειρήματα των “Τοπικών Εναλλακτικών Νομισμάτων-Τράπεζες Χρόνου”
Φυσικά δεν έχασα το πάνελ με θέμα “Τράπεζες Χρόνου – Εναλλακτικά Νομίσματα (p2p)” και με τον … κλασσικό υπέρτιτλο “Μια άλλη οικονομία είναι εφικτή”, δεδομένης και της πολύχρονης ενασχόλησής μου με το θέμα των εναλλακτικών νομισμάτων (“Τοπικά Ανταλλακτικά Συστήματα” ή “Local Exchange Trading Systems” ή “L.E.T.S.”) από τότε που συμμετείχα στην προσπάθεια δημιουργίας ενός αντίστοιχου εγχειρήματος στην Πεύκη-Λυκόβρυση με την ονομασία “Πε.Λυ.Κ.Οι.Α” [pelykoia.wordpress.com]
Παρά τις αρκετές πρωτοτυπίες (π.χ. χρήση ως μονάδας μέτρησης την ‘αυτοτελή υπηρεσία’, αντί της μέτρησης του χρόνου εκτέλεσής της σε Τράπεζες Χρόνου), τους νέους πειραματισμούς (π.χ. χρήση κρυπτονομισμάτων στις συναλλαγές, όπως το FairCoin) και τους διαφορετικούς συνδυασμούς στην χρήση τοπικών νομισμάτων με διάφορες μορφές κοινωνικής δράσης & αλληλεγγύης (αλληλέγγυα σχολεία, αλληλέγγυα παζάρια, κλπ) από τα εγχειρήματα και τις ιδέες που παρουσιάστηκαν στην συνεδρία αυτή (Τράπεζα Χρόνου “Μεσοποταμία” Μοσχάτου, “Commons.fi”-TimeBank Φιλανδίας, Ολοκληρωμένη Κοοπερατίβα Αθηνών, Τράπεζα Χρόνου Συντάγματος, κ.ά.), δυστυχώς ΚΑΜΜΙΑ τους “δεν υπερέβη τα εσκαμμένα” και ΚΑΜΜΙΑ τους δεν με έπεισε ότι δεν θα ακολουθήσει την απογοητευτική πορεία όλων των άλλων σχετικών πρωτοβουλιών που ξεκίνησαν ενθουσιωδώς στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια (Φασούλι Αθηνών, ΤΕΜ Μαγνησίας, Καερέτι Ιεράπετρας, Οβολός Πάτρας, Βότσαλο Κορυδαλλού, Μπουτσούνι Κερκύρας, Τράπεζες Χρόνου Θήβας, Κορινθίας, Σερρών, κ.ά.) και παρήκμασαν πολύ γρήγορα -παρά την απίστευτη κρίση που βιώνουμε και την λογικοφανή αναγκαιότητά τους!
ΚΑΝΕΝΑ από τα παραπάνω εγχειρήματα δεν κατάφερε να προσελκύσει την τοπική κοινωνία στην οποία απευθυνότανε και να αποτελέσει ένα πραγματικό εργαλείο ‘οικονομικής απελευθέρωσης’ των μαζών από τα ‘νύχια’ του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της καπιταλιστικής οικονομίας, -όπως τουλάχιστον τα περισσότερα οραματίζονταν & διατυμπανίζανε! [Όλα κατέρρευσαν μόλις κουράστηκαν πια να τα λειτουργούν και να τα υποστηρίζουν οι αρχικοί εμπνευστές & ‘οραματιστές’ τους 🙁 ]
ΚΑΝΕΝΑ από όλα αυτά τα εγχειρήματα δεν κατάφερε να παράσχει στα μέλη του μία -έστω!- στοιχειώδη κάλυψη των καθημερινών βιοτικών αναγκών τους, πέρα από κάποιες κλασσικές παροχές, όπως κάποιες ώρες εκπαίδευσης, κάποιες δευτερεύουσες υπηρεσίες και ένα-δυο προϊόντα βρώσης ή καλλωπισμού!
Και, κυρίως, ΚΑΝΕΝΑ από όλα αυτά τα εγχειρήματα, παρά τις εμπνευσμένες διακηρύξεις τους και τα ενδελεχή καταστατικά τους, δεν κατάφερε να επιφέρει μια ουσιαστική διαφορά στον τρόπο σκέψης των μελών του και μια θετική, κυριολεκτικά “εναλλακτική προσέγγιση” για τον τρόπο λειτουργίας μιας διαφορετικής, πραγματικά ανθρώπινης Οικονομίας!
Έχω καταλήξει εδώ και καιρό στην αιτιολόγηση αυτής της αποτυχίας:
Δυστυχώς, είμαστε όλοι μας τόσο πολύ εμποτισμένοι με την καπιταλιστική λογική της αγοράς και της λειτουργίας του χρήματος, τόσο εγκλωβισμένοι στις νοοτροπίες της περίφραξης, του αποκλεισμού, των ορίων και του ανταγωνισμού και τόσο πεπεισμένοι για την ορθότητα των “κοινώς αποδεκτών & δίκαιων αρχών” της ‘Ισοτιμίας’ [Parity/Equivalent], της (υποχρεωτικής & συμμετρικής) ‘Αμοιβαιότητας’ [Mutuality] & της (άμεσης) ‘Ανταποδοτικότητας’ [Reciprocity], που αδυνατούμε -πλέον- να δούμε την Οικονομία διαφορετικά!
Είναι τραγελαφικό το ότι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε “Μια Άλλη Οικονομία”, αναπαράγοντας στα εγχειρήματά μας ακριβώς το ΙΔΙΟ “Σύστημα Αρχών & Αξιών” με αυτό που θέλουμε να αλλάξουμε, εφαρμόζοντας τους ΙΔΙΟΥΣ κανόνες και τις ΙΔΙΕΣ παραγωγικές & συναλλακτικές σχέσεις, και σχεδιάζοντας, τελικά, κακέκτυπα οικονομικά εργαλεία -παρόμοια αλλά υποδεέστερα από αυτά του συστήματος που θέλουμε να ανατρέψουμε!
[Δεν είναι τυχαίο ότι το λογισμικό που χρησιμοποιούν πολλά εγχειρήματα για την λειτουργία τους -π.χ. το Cyclos- είναι το ίδιο ή παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιούν και οι ίδιες οι τράπεζες!]
Και μάλιστα, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα “δικό μας εναλλακτικό χρήμα” [αντιγράφοντας όλες τις ιδιότητες του ‘κακού’ συμβατικού χρήματος, δηλαδή να είναι παράλληλα ΚΑΙ μέσο μέτρησης αξιών, ΚΑΙ μέσο συναλλαγών, ΚΑΙ αποθεματικό μέσο, ΚΑΙ εμπόρευμα με διακινούμενη αξία -εφόσον συνδέεται η αξία του με το ευρώ!] με σκοπό & στόχο να ανταγωνιστούμε και να επικρατήσουμε απέναντι στο ‘δικό Τους’ καθιερωμένο χρήμα, ΧΩΡΙΣ όμως να έχουμε εξασφαλίσει καμμία ‘πραγματική αγορά’ που να το αποδέχεται και να το υποστηρίζει [προσπαθούμε συνήθως να δημιουργήσουμε “εκ του μηδενός” μια νέα παράλληλη αγορά, προσφέροντας απλώς κάποιες ‘ώρες διδασκαλίας’ και κάποιες ‘τσάντες με χόρτα’ ή ‘σαπούνια σπιτικής παραγωγής’ έναντι των μονάδων μας!], ΧΩΡΙΣ να έχουμε τους θεσμούς που θα υποχρεώσουν, θα επικυρώσουν ή/και θα εγγυηθούν την αξία τους (όπως κάνουν το κράτος και η τοπική αυτοδιοίκηση με την απαίτηση φόρων και τελών και την παροχή υπηρεσιών μόνο στο ‘επίσημο’ νόμισμα) και ΧΩΡΙΣ να έχουμε τα μέσα (τράπεζες-υπαλλήλους-ATMs-μηχανάκια POS, συνεχής διαφήμιση στα Μ.Μ.Ε., πολυτελή εγχειρίδια, κλπ) για να διαδώσουμε την χρήση τους και να ενημερώσουμε για τον τρόπο λειτουργίας τους και τα (δήθεν) οφέλη τους!
-Χαμένο παιχνίδι ‘από χέρι’, δηλαδή!
Ο δε επίσημος προσκεκλημένος του σχετικού πάνελ στο Universse2017, o Matthew Slatter, [προγραμματιστής & δημιουργός λογισμικού “mutual credit systems & community marketplaces” για εγχειρήματα L.E.T.S. & Time Banks], συνεπικουρούμενος από τον “σχετικό ειδήμονα” Dr Jem Bendell(*1), υποστήριξε ότι για όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα εγχειρήματα αυτά φταίει “η μη επίτευξη κρίσιμης μάζας” και ότι η συνένωση & η διαλειτουργικότητα όλων αυτών των τοπικών συστημάτων “αμοιβαίων χρεοπιστώσεων” [mutual credit systems] κάτω από μια κοινή πλατφόρμα -που αυτός δημιούργησε τον τελευταίο καιρό- θα δημιουργήσει μια “οικονομία κλίμακας” που θα επιλύσει όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινότητες (π.χ. τεχνικής υποστήριξης, ποικιλίας προσφερόμενων προϊόντων, ισοτιμίες μεταξύ απομακρυσμένων συστημάτων, κλπ), και ότι έτσι όλα τα “εναλλακτικά νομίσματα” θα αποκτήσουν δύναμη & ανταλλακτική αξία και ότι τότε, όταν όλοι θα χρησιμοποιούμε την πλατφόρμα του, … ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει ! 🙂
Βέβαια, συνενώσεις σε κοινές πλατφόρμες και διαδικτυώσεις εγχειρημάτων L.E.T.S. για επίτευξη “οικονομίας κλίμακος” έχουν γίνει αρκετές και στο παρελθόν, με καθόλου ή με πολύ μικρή επιτυχία [βλέπε π.χ. το LetsLinkUK.net με τα (κάποτε) 450(!) συνδεδεμένα τοπικά LETS της Μ. Βρετανίας, ή την παγκόσμια πλατφόρμα CES – Commumity Exchange Systems (community-exchange.org) με τα 750(!) διαλειτουργικά μεταξύ τους LETS -μεταξύ των οποίων, βέβαια, αναφέρεται και το ουδέποτε λειτουργηθέν ‘ΠεΛυΚοιΑ’!]
Κι αν κάποια σχετικά συστήματα “τοπικού συμπληρωματικού νομίσματος” (Local Complementary Currencies) κατάφεραν να λειτουργήσουν σε κάποιο βαθμό κάπου στο εξωτερικό (π.χ. το Wir στην Ελβετία ή πρόσφατα το Sardex στην Ιταλία) και να συμπεριλάβουν στις συναλλαγές των μελών τους κάποια χρήσιμα αγαθά, αυτό έγινε ΜΟΝΟ λόγω ενεργής παρέμβασης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή/και την άμεση συμμετοχή των τοπικών Εμπορικών/Επαγγελματικών Συλλόγων (δηλαδή της πραγματικής,συμβατικής & προϋπάρχουσας τοπικής “αγοράς”) στην αποδοχή και την χρήση των νομισμάτων αυτών [κάτι όμως που σήμαινε και την αντίστοιχη παρέμβαση του κράτους, την επίσημη αναγνώρισή τους ως “χρήμα” και την επακόλουθη κανονική φορολόγηση των μονάδων αυτών]!
Σε ΤΕΛΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ όμως, παρά τα μεγάλα λόγια που συνοδεύουν την ίδρυση τέτοιων εγχειρημάτων, ΟΛΑ, μα … ΟΛΑ αυτά τα παραπάνω ‘μουτουαλιστικά’ συστήματα τοπικών συμπληρωματικών νομισμάτων, αυτά δηλαδή που βασίζονται στην λογική της “συμμετρικής χρεοπίστωσης μονάδων” και στην αρχή της ανταποδοτικότητας και της ισοτιμίας μεταξύ των προσφορών των μελών τους, δεν παρέχουν ΤΙΠΟΤΕ, μα ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ στα μέλη τους, παρά ΜΟΝΟ:
> Ένα ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟ… [όσο είναι το οριζόμενο όριο του αρνητικού σου ‘υπολοίπου’ (balance), π.χ. -50 ή -300 μονάδες],
> …ΔΑΝΕΙΟ… [αφού πρέπει, εφόσον το καταναλώσεις, με κάποιο τρόπο να το επιστρέψεις για να μπορέσεις να ξαναπάρεις!]
> … ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΜΟΝΑΔΩΝ… [που μπορείς μ’ αυτές να αποκτήσεις ένα πολύ περιορισμένο πλήθος προϊόντων από ένα πολύ περιορισμένο αριθμό προμηθευτών τους],
> … για το οποίο ‘ΞΕΚΑΤΙΝΙΑΖΕΣΑΙ’… [βγάζοντας σε δημόσια ‘marketplaces’ ανακοινώσεις για το τι χρειάζεσαι ή/και για το τι μπορείς να προσφέρεις!]
> … και για το οποίο, είτε ΠΛΗΡΩΝΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΟΣΤΗ [σε άλλα με αρχική εγγραφή, σε άλλα με ποσοστά επί των συναλλαγών], είτε ΕΛΠΙΖΕΙΣ ΣΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ του [από κάποιον/ους εθελοντή/ές που καταγράφει/ουν τις συναλλαγές και συντηρεί/ουν αφιλοκερδώς τους servers -μέχρι να βαρεθεί/ούν!],
> … και πιθανώς ΠΛΗΡΩΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΟΡΟΥΣ/ΦΠΑ(!) [τουλάχιστον στα ‘πετυχημένα’ συστήματα, τα οποία φυσικά “υιοθετεί” και “ρυθμίζει” το κράτος!]
… με ΜΟΝΑΔΙΚΑ “Επαναστατικά Χαρακτηριστικά” τους, το ότι:
>> ΔΕΝ ΧΡΕΩΝΕΣΑΙ ΤΟΚΟΥΣ [για όσο διάστημα είσαι ‘αρνητικός’], ότι
>> ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΤΟ ΞΕΠΛΗΡΩΣΕΙΣ ΣΕ ΕΙΔΟΣ [είτε με εργασίες, είτε με προϊόντα -εφόσον βρεις μέλος-αγοραστή και συμφωνήσεις στην ‘τιμή’ τους!], και ότι δήθεν
>> ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ & ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ για (επουσιώδεις!) παραμέτρους του συστήματος [πάντα όμως μέσα στα στενά όρια που επιβάλει η ‘βιωσιμότητα’ του εγχειρήματος στα πλαίσια του συστήματος της αγοράς!]
Δηλαδή, όλα αυτά τα συστήματα δεν διαφέρουν σε τίποτα από το να σου δώσει μια συμβατική τράπεζα μία ακόμη ‘πιστωτική κάρτα’ της με ένα πολύ μικρό πιστωτικό όριο και με τους παραπάνω χαζούς όρους!
ΤΙΠΟΤΑ, ΜΑ ΤΙΠΟΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ!
Και φυσικά, όλα αυτά τα “mutual credit systems”, εμποτισμένα όπως είναι με το ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ & ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ που κυριαρχούν στην καπιταλιστική αγορά, δεν επιφέρουν καμμιά “επαναστατική προοπτική” στις κοινότητες που τα υιοθετούν, δεν δημιουργούν κανένα πρόπλασμα κοινωνικού μετασχηματισμού, δεν φέρνουν καμμιά αλλαγή νοοτροπίας, δεν δίνουν καμμιά ελπίδα για “Μια άλλη (ανθρώπινη/εναλλακτική) Οικονομία”, και δεν προσφέρουν τίποτα άλλο στα ενθουσιώδη μέλη τους παρά ατέρμονους προβληματισμούς & εξασφαλισμένη απογοήτευση!
Η κυριαρχούσα λογική της ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ (“τόσα έδωσες, τόσα ακριβώς θα λάβεις”) που χαρακτηρίζει όλα τα παραπάνω ‘mutual’ συστήματα [με την καταμέτρηση των χρεώσεων και των πιστώσεων του κάθε μέλους και την τελική έκφρασή τους βάσει ενός μοναδικού αριθμού, του ‘Υπολοίπου’ (Balance) του λογαριασμού του κάθε μέλους!], αποτελεί την πεμπτουσία του καπιταλιστικού συστήματος οργάνωσης των παραγωγικών πόρων, αφού είναι η βάση της λειτουργίας της “Οικονομίας της Αγοράς” (ο έχων ‘Υπόλοιπο’ μπορεί και αγοράζει, ο μή έχων … όχι!).
Σε συνδυασμό δε, με την συστηματική περίφραξη, την ιδιωτικοποίηση και την εμπορευματοποίηση όλων των Κοινών Αγαθών και Υποδομών που προώθησε συστηματικά τα τελευταία χρόνια το καπιταλιστικό σύστημα της αγοράς, στοιχειοθετούν μαζί την ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ του αποκλεισμού μεγάλων μαζών από τα μέσα κάλυψης των βιοτικών αναγκών τους, ΤΗΝ ΠΗΓΗ της σημερινής αλλοτρίωσης των κοινωνικών σχέσεων & της διάλυσης του κοινωνικού ιστού, καθώς και τον ΚΥΡΙΟ ΛΟΓΟ της γενικότερης αξιακής & ηθικής παρακμής μας!
Σε ΚΑΝΕΝΑ, δυστυχώς, από όλα τα παραπάνω προτεινόμενα ‘εναλλακτικά οικονομικά συστήματα” -όπως ακριβώς και στον Καπιταλισμό!- δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν, δεν προσμετρούνται και δεν προωθούνται ουσιαστικά οι ΣΥΣΤΑΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ & ΑΡΧΕΣ μιας πραγματικά “ανθρώπινης” κοινωνίας, όπως είναι ο Αλτρουϊσμός [Altruism], η Διαμοίραση [Sharing], η Προσφορά [Offering], ο Σεβασμός [Respectfulness], η Προσωπική Υπόληψη [Appreciation/Reputation], η Ευγνωμοσύνη [Thankfulness], η Πρόθεση [Intention] & η Προσπάθεια [Effort], και εν γένει πουθενά δεν αναγνωρίζεται και δεν προβάλλεται το ‘Είναι’, παρά μόνο το ‘Έχειν’!
Προσπαθούμε -δήθεν!- να επανασυστήσουμε ‘ανθρώπινες’ & ‘αλληλέγγυες’ κοινωνίες και να ‘απελευθερωθούμε’ από τα δεινά της καπιταλιστικής χρηματοκεντρικής οικονομίας με βάση αποκλειστικά τις αρχές της “Ισοτιμίας” & της “Αμοιβαιότητας”, ενώ κάλλιστα μπορούμε να αναλογιστούμε και να διαπιστώσουμε ότι ΟΥΔΕΠΟΤΕ οι υγιείς Κοινωνίες δεν συγκροτούνταν και δεν λειτουργούσαν με λογική ‘ισοτιμίας’ (και άμεσης/ίσης αμοιβαιότητας/ανταποδοτικότητας) στις σχέσεις των μελών τους!
Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι μητέρες βρεφών και άλλες ασθενείς ομάδες, -που συνήθως αποτελούν και την αριθμητική πλειοψηφία σε μια κοινωνία-, ΟΥΔΕΠΟΤΕ αντιμετωπιζόντουσαν “ισότιμα” από τα άλλα μέλη της κοινωνίας ως προς τον τρόπο κάλυψης των αναγκών τους!
Από την άλλη, όσοι προσφέρουν με ζήλο στην συντήρηση και την δημιουργία κοινών αγαθών και υποδομών προς την τοπική κοινωνία τους [π.χ. μέσω της ενεργής δράσης τους σε εξωραϊστικούς, εκπολιτιστικούς, εκπαιδευτικούς κ.ά. συλλόγους & θεσμούς, ή μέσω προσωπικών δωρεών, προσφορών ή δράσεών τους] ή όσοι πολέμησαν, αγωνίστηκαν -και πιθανώς θυσιάστηκαν!- για να υπερασπιστούν Κοινά Ιδανικά & Αξίες [και οι οποίοι πάντοτε αποτελούσαν το πολυτιμότερο κεφάλαιο μιας ανθρωποκεντρικής κοινωνίας] ΟΥΔΕΠΟΤΕ λειτούργησαν με την λογική της “ισοτιμίας” και της “συμμετρικής αμοιβαιότητας”!
Φυσικά, ούτε στη σύγχρονη & επαναστατική (και αποδεδειγμένα αποτελεσματική) Θεωρία της “Ομότιμης Παραγωγής” & της “Οικονομίας των Κοινών (Πόρων)” (P2P Economy) δεν υπάρχουν πουθενά οι έννοιες και η λογική της “ισοτιμίας”, της “υποχρεωτικής αμοιβαιότητας”, της “συμμετρικής ανταλλαγής” και όλα αυτά που χαρακτηρίζουν μια καπιταλιστική αγορά!
Κανένα μέλος στις Κοινότητες Ελεύθερου Λογισμικού, κανένα μέλος στα Hackerspaces/Ανοικτά Εργαστήρια, κανένας εγκαταστάτης ή πάροχος στα Ασύρματα Κοινοτικά Δίκτυα (AWMN.gr, Sarantaporo.gr, κ.ά.), κανένας συγγραφέας άρθρων στην Wikipedia, κλπ, δεν έθεσε ποτέ θέμα “ισοτιμίας” και “συμμετρικής ανταπόδοσης” για το έργο που παρήγαγε(*2)!
[Στην “Οικονομία των Κοινών Πόρων” ισχύει μόνο η αρχή της ορθολογικότερης διαμοίρασης και αξιοποίησης των Κοινών Πόρων προς μέγιστο κοινό όφελος, και έτσι, αν π.χ. περισσεύει ένας server ή ένας εκτυπωτής σε ένα κοινόχρηστο εργαστήριο θα χαριστεί σε οποιοδήποτε άλλο εργαστήριο το χρειάζεται, χωρίς όρους αμοιβαιότητας και ισοτιμίας!]
Σίγουρα η “Ισοτιμία” είναι χρήσιμο και απαραίτητο εργαλείο για μία καπιταλιστική “Αγορά”, αλλά, αντίστοιχα, δεν μπορεί να αποτελεί την “βάση” για την συγκρότηση μιας επιδιωκόμενης μετα-καπιταλιστικής “Αλληλέγγυας Κοινωνίας”, για την οποία άλλωστε το πρόταγμα είναι σε όλους μας από παλιά γνωστό και πλήρως “Ομότιμο”:
<< Από τον καθένα μας, ανάλογα με τις δυνατότητές [και την διάθεσή](*3) του, για τον καθένα μας, ανάλογα με τις ανάγκες του>>
Για αυτό, εάν θέλουμε να δημιουργήσουμε ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥΣ τοπικούς κοινωνικούς θεσμούς και εργαλεία που θα επιφέρουν άμεσα:
-> ουσιαστική βοήθεια & “αυξημένη αγοραστική δυνατότητα” στον φτωχοποιημένο από την οικονομική κρίση πληθυσμό,
-> πραγματική στήριξη της τοπικής μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας,
-> περιορισμό της κρατικής παρέμβασης & απελευθέρωση από το χρηματοπιστωτικό σύστημα,
-> κοινωνική ανασυγκρότηση και προοπτικές κοινωνικού μετασχηματισμού βάσει ενός νέου “Συστήματος Αξιών”,
θα πρέπει να απεμπλακούμε από τα ‘mutual credit’ συστήματα που βασίζονται στη λογική της αγοράς και του χρήματος, και να υιοθετήσουμε πρακτικές και εργαλεία που θα μας απεγκλωβίζουν και που θα περιορίζουν την εξάρτησή μας από αυτά!
Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΟΥ:
<< Less Money for Thanks!>> (Λιγότερα χρήματα έναντι ευχαριστιών!)
Με βάση τα παραπάνω λοιπόν, η πρότασή μου προς τις τοπικές ακτιβιστικές κοινότητες και τα μέλη όλων αυτών των σχετικών εγχειρημάτων (Tράπεζες Xρόνου & L.E.T.S.), είναι να μετατρέψουν και να προσαρμόσουν τα συστήματα και τις ιδέες τους προς την λογική της “Οικονομίας των Δώρων” (Gift Economy) και της υιοθέτησης “Συστημάτων Φήμης” (Reputation Systems) για την καταγραφή μονάχα των δωρεάν παροχών και προσφορών που κάνει κάθε μέλος του προς την υπόλοιπη κοινότητα!
Στην πράξη αυτό σημαίνει -πολύ απλά-, ότι αντί να λειτουργούμε πολύπλοκα συστήματα και λογισμικά για να μετράμε τι δώσαμε και τι πήραμε ο καθένας μας ώστε να υπολογίζουμε κάθε στιγμή το ‘υπόλοιπό’ (balance) μας, να αρκεστούμε να μετράμε ΜΟΝΟ το τι πρόσφερε δωρεάν (ή σε μειωμένη ποσότητα συμβατικού χρήματος) ο καθένας μας στα άλλα μέλη της τοπικής μας κοινότητας, χωρίς όρια, χωρίς υποχρέωση και χωρίς αποκλεισμούς (όλοι μπορούν να λάβουν, ανεξάρτητα, δηλαδή, από το πόσα έχει δώσει κάποιος ως τώρα!)
Σε ένα τέτοιο σύστημα καταγραφής “φήμης” (ή “υπόληψης”, “εκτίμησης”, “αναγνώρισης” κλπ) βάσει δωρεών-προσφορών, το “τοπικό εναλλακτικό νόμισμα” το οποίο θα μπορεί να καταγράφεται [και το οποίο, φυσικά, θα μπορεί να έχουν οποιοδήποτε ‘ευφάνταστο όνομα’ αποφασίσει η τοπική κοινωνία, π.χ. βότσαλο, καερέτι, μπουτσούνι, πελύκοια, κλπ], ταυτίζεται στην λογική του και την λειτουργία του με την -διαχρονική & παναθρώπινη!- έννοια της “ευχαριστίας” [thanksgiving], δεδομένου ότι κάθε μέλος θα έχει ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟ αριθμό μονάδων-ευχαριστιών για να δώσει προς όποιον του χαρίζει ή του προσφέρει ένα αγαθό ή μια υπηρεσία!
[όπως ακριβώς απεριόριστα είναι και τα … “Likes” ή οι “Βαθμοί Κριτικής” που μπορεί να δώσει κάποιος σε ένα σύστημα κοινωνικής δικτύωσης!]
Η ποσότητα δε των “ευχαριστιών”-μονάδων που θα δίνει το μέλος της τοπικής κοινότητας που λαμβάνει κάτι, προς το μέλος που του το προσφέρει, μπορεί να οριστεί να αντιστοιχεί ακριβώς στην αξία των “συμβατικών χρημάτων” (π.χ. ευρώ) που θα έδινε οποιοσδήποτε στην “συμβατική αγορά” για να το αποκτήσει, ώστε το άθροισμα όλων των μονάδων-ευχαριστιών που καταγράφηκαν σε μια κοινότητα να αντιπροσωπεύει πραγματικά το βαθμό ΑΠΟ-ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ [De-Commodification] και ΑΠΟ-ΧΡΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ [De-Monetization] που κατάφερε να επιφέρει το σύστημα αυτό στην τοπική οικονομία!
Αυτά τα “Τοπικά Συστήματα Δώρων & Φήμης” [Local Gift & Reputation Systems – L.G.R.S] μπορούν -και πρέπει- να προσελκύσουν τους επιχειρηματίες, τους εμπόρους και τους επαγγελματίες της υφιστάμενης τοπικής αγοράς, οι οποίοι θα μπορούν με την (νόμιμη!) μορφή των “εκπτώσεων” να προσφέρουν τα αγαθά τους και τις υπηρεσίες τους προς τα μέλη της τοπικής κοινωνίας σε αρκετά μειωμένες τιμές [από -1% έως και … -100%!, ανάλογα με τα συμβατικά περιθώρια κέρδους του, τις δυνατότητές του ή/και την επιθυμία του καθενός], λαμβάνοντας αντίστοιχες “μονάδες-ευχαριστίες” για το ποσό των χρημάτων που δεν έλαβαν κατά την συναλλαγή από τους πελάτες τους, σε σχέση με την ‘κανονική’ τιμή!
Με αυτό τον τρόπο, οι τοπικοί επιχειρηματίες όχι μόνο θα διατηρήσουν την τοπική πελατεία τους από τον ανταγωνισμό των πολυεθνικών υπερκαταστημάτων και θα αυξήσουν τον τον τζίρο τους και τον κύκλο εργασιών τους από την ζωντανή διαφήμιση που θα έχουν μέσα από το τοπικό σύστημα “φήμης”, αλλά θα αποκτήσουν και οι ίδιοι -όπως και όλα τα άλλα μέλη!- πρόσβαση σε χαμηλότερες τιμές και χαμηλότερα κόστη για την λειτουργία τους μέσα από την ίδια την τοπική τους αγορά!
Φυσικά, αντίστοιχες δωρεές και καταγραφή ευχαριστιών θα γίνονται και μεταξύ όλων των μελών του συστήματος, για κάθε μεταξύ τους συναλλαγή και προσφορά κάθε είδους!
Αυτό, σε συνδυασμό με την είσοδο στο σύστημα των τοπικών επαγγελματιών κάθε είδους, θα παράσχει προς όλους πλήρη γκάμα με ΟΛΑ τα απαραίτητα αγαθά διαβίωσης (και όχι μόνο) σε αρκετά χαμηλότερο κόστος (το οποίο, ανατροφοδοτούμενο από τις εκπτώσεις των άλλων, μπορεί να γίνεται συνεχώς χαμηλότερο!) κάτι το οποίο αναλογεί με την πραγματική αύξηση της “αγοραστικής δύναμης” όλων των μελών της τοπικής κοινότητας, ακόμη κι αυτών που έχουν λίγα ή καθόλου χρήματα!
Φανταστείτε μόνο ότι εάν σε μια τοπική οικονομία που εφαρμόζεται το συγκεκριμένο σύστημα επιτευχθεί μια μεσοσταθμική έκπτωση όλων των τιμών της τάξης π.χ. του 20%, (δηλαδή εάν κάποιος μπορεί να ψωνίζει το καθημερινό ψωμί του από τον φούρναρη της γειτονιάς του αντί για 80 λεπτά μόνο 64 και να δίνει και 0,16 ‘μονάδες ευχαριστιών’ στον φούρναρη!), τότε αυτό σημαίνει ότι θα έχει αυξηθεί η αγοραστική αξία όλων των μελών της τοπικής κοινωνίας κατά 25%! (δηλαδή θα μπορεί κάποιος με εισόδημα 1000 ευρώ να αποκτά αγαθά προηγούμενης αξίας 1250 ευρώ!), και ότι η καπιταλιστική αγορά σ’ αυτήν την περιοχή θα έχει παραχωρήσει ένα 20% του συνολικού τζίρου της στην αλληλέγγυα, ομότιμη & πραγματικά αχρήματη οικονομία! 🙂
Μάλιστα, σε συγκεκριμένα οικονομικώς ασθενέστερα άτομα της τοπικής κοινότητας, οποιοσδήποτε επιχειρηματίας ή φυσικό πρόσωπο θέλει, θα μπορεί να κάνει κατά βούληση μεγαλύτερη έκπτωση στο προϊόν που του προσφέρει (ακόμη και 100%, δηλαδή δωρεάν) λαμβάνοντας φυσικά περισσότερες ‘ευχαριστίες’ από αυτό το άτομο, αυξάνοντας έτσι την θετική ‘Φήμη-Υπόληψή” του στην τοπική κοινωνία, χωρίς αυτό να έχει κάποια αρνητική επίπτωση στο άτομο που του έδωσε παραπάνω ‘ευχαριστίες’! (αφού είναι ανεξάντλητες και η παροχή τους δεν καταγράφεται, παρά μόνο η λήψη τους!)
Η επιβράβευση δε των μελών της κοινότητας με μεγάλη καταγεγραμμένη(*4) κοινωνική προσφορά, αρκεί να είναι ‘ηθική’ (ας μην ξεχνάμε πόσο σημαντικό ήταν το απλό ‘δάφνινο στεφάνι’ που λάμβαναν ως έπαθλο κάποτε οι ολυμπιονίκες, ή πόσο σημαντικό είναι για κάποιους να τους προσφερθεί το “καλύτερο τραπέζι” σε μια τοπική γιορτή ή εκδήλωση!), αλλά μπορεί να είναι ακόμη και “οικονομική” όποτε χρειάζεται, μέσα από άλλους συμπληρωματικούς κοινωνικούς οικονομικούς θεσμούς, όπως π.χ. μέσω crowd-founding (πληθοποριστική συγκέντρωση κεφαλαίου).
Ένα τέτοιο “Τοπικό Σύστημα Δώρων & Φήμης” [LGRS], μακριά από τις λογικές της ισοτιμίας, των ορίων/αποκλεισμών και της “συμμετρικής αμοιβαιότητας”, μπορεί πραγματικά όχι μόνο να επιφέρει άμεση ανακούφιση στα ασθενέστερα μέλη της τοπικής κοινότητας και πραγματική στήριξη στους δοκιμαζόμενους σήμερα από την τεχνητή “έλλειψη ρευστότητας” μικροεπιχειρηματίες & επαγγελματίες μιας τοπικής αγοράς, αλλά θα συμβάλει ουσιαστικά στην σύσφιξη των κοινωνικών σχέσεων και την ενδυνάμωση του τοπικού κοινωνικού ιστού (θεσπίζοντας και προάγοντας την άμιλλα στο θεσμό της κοινωνικής προσφοράς!).
Παράλληλα, περιορίζοντας τις δυνατότητες ‘παρέμβασης’ από το τραπεζοδιοικούμενο κράτος (αφού δεν μπορεί να φορολογήσει τα χρήματα που δεν λάβαμε πραγματικά και ούτε μπορεί να θεωρήσει ως “χρήμα” ώστε να φορολογήσει μια ‘απεριόριστη μονάδα’ που δεν έχει άλλο αντίκρισμα παρά μόνο … υπόληψη!) και μειώνοντας σταδιακά -αλλά ουσιαστικά!- την εξάρτησή μας από το χρήμα (Τους), η λειτουργία ενός τέτοιου συστήματος σε μια τοπική κοινωνία θέτει άμεσα τα θεμέλια για έναν πραγματικό κοινωνικό & οικονομικό μετασχηματισμό, απελευθερώνοντας ιδέες και πρακτικές, πέρα από την περιοριστική λογική της αγοράς και του χρήματος!
Όσον αφορά δε τον προσδιορισμό των τοπικών παραμέτρων εφαρμογής και την τεχνική υλοποίηση, υποστήριξη και λειτουργία ενός τέτοιου “Τ.Σ.Δ.Φ.” (“L.G.R.S.”), είμαι σίγουρος ότι θα απαιτηθεί πολύ μικρότερη προσπάθεια σε σχέση με αυτήν που δαπανήθηκε σε ατέρμονες ώρες διαβούλευσης, σε εκατοντάδες εγχειρίδια & “καταστατικά λειτουργίας” και σε χιλιάδες δοκιμές και παραμετροποιήσεις ‘ειδικού’ λογισμικού & servers και σε άπειρες αναλύσεις επί αναλύσεων (κυρίως για το … “Τι φταίει και δεν προχωράει?”) για τα παταγωδώς αποτυχημένα -και εντέλει παραπλανητικά- εγχειρήματα “L.E.T.S.” & “Τράπεζες Χρόνου”! 🙂
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(*1): Οι κ.κ. Matthew Slater και ο Dr Jem Bendell, μαζί με τον Thomas Greco -συγγραφέα του βιβλίου με τον βαρύγδουπο τίτλο “The End of Money & The Future of Civilization”(!) και εκδότη της ιστοσελίδας “Beyond the Money”(!!), όπως μας ανακοίνωσαν οι ίδιοι στο τέλος της συνεδρίας για τα “εναλλακτικά νομίσματα” στο Universse2017, διοργανώνουν αυτές τις ημέρες (16-23 Ιούνη 2017) σε κατάλυμα στο Πήλιο, ένα εβδομαδιαίο “σεμινάριο” (έναντι αντιτίμου από … 420 ευρώ σε τέντα!) όπου θα αναλύσουν, όπως λένε, γιατί κανένα από τα προτεινόμενα από αυτούς “mutual exchange systems” δεν κατάφερε να πετύχει σημαντική επιρροή στις κοινότητες που εφαρμόστηκαν, και θα μας εκθέσουν τις ιδέες τους -ως σύγχρονοι alternative bankers!- για το πώς αυτά θα γίνουν “more effective, robust, and scalable”! Όσοι πιστοί, προσέλθετε 🙂 https://www.kalikalos.com/…/exchange-finance-new-economy-th…/
(*2): Είναι γνωστό ότι στο τρέχον πολιτικοοικονομικό καπιταλιστικό σύστημα, η ομότιμη εργασία όλων αυτών των μελών και ‘ακτιβιστών’, χαρακτηρίζεται ως ‘εθελοντική’ ή ‘χόμπυ’ και δεν αμείβεται, άρα, με τους όρους του παρόντος συστήματος, δεν είναι “οικονομικά βιώσιμη”! -Yes, we know that! 😉 Η -αρκετά παλιά!- πρόταση για ένα “Βασικό Εισόδημα προς όλους”, που κερδίζει συνεχώς έδαφος στα πολιτικά forums (ήταν και βασική προεκλογική πρόταση του υποψήφιου προέδρου της Γαλλίας από το Σοσιαλιστικό Κόμμα!), μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα και να εκτινάξει την συμμετοχή σε έργα Ομότιμης Παραγωγής Κοινών!
(*3): Ένα από τα πιο γνωστά και αμφισβητούμενα ρητά του Μαρξ, που ασπάζονται και οι Αναρχικοί και πρεσβεύει το … ‘τελικό στάδιο του κομμουνισμού’ (sic). Ανεξάρτητα με το τι λένε οι οπαδοί της “ισοτιμίας” και της “ίσης αμοιβής για ίση εργασία”, βάσει αυτής της αρχής λειτουργεί οικονομικώς μια οικογένεια και με αυτήν την αρχή έχουν λειτουργήσει πολλές μη καπιταλιστικές κοινωνίες από το απώτερο παρελθόν μέχρι και σήμερα!
Η τεχνολογική εξέλιξη στους τομείς της παραγωγής (όπου το οριακό κόστος παραγωγής υλικών αγαθών τείνει πλέον στο μηδέν!) και η απελευθέρωση απίστευτου αριθμού παραγωγικών ανθρώπων από τις εντελώς άχρηστες & γραφειοκρατικές εργασίες όπως προτείνει η “Οικονομία των Κοινών & της Ομότιμης Παραγωγής” (π.χ. όλους αυτούς που απασχολούνται καθημερινά και σε όλο τον κόσμο με την καταγραφή, περιγραφή, παρακολούθηση, διεκδίκηση, καταστολή, κλπ. “δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας”! 🙂 ), μαζί με τα προτάγματα της αποανάπτυξης, της τοπικοποίησης & της αειφορίας, όχι μόνο μπορούν να οδηγήσουν σε μια “οικονομία αφθονίας για όλους” με ελάχιστη εργασία, αλλά αυτό μπορεί να γίνει και με εντελώς ελεύθερο καταμερισμό εργασίας! Γι’ αυτό συνηθίζω να προσθέτω στην συγκεκριμένη φράση και το “(ανάλογα …) με την διάθεσή του”!
(*4): Σε μια πραγματικά ομότιμη κοινωνία, η λεπτομερής “καταγραφή” των προσφορών του καθενός, θεωρείται γελοία, αποκρουστική και κατάλοιπο καπιταλιστικής νοοτροπίας! 🙂 Έλα όμως που πρέπει να περάσουμε και από αυτό το “στάδιο” αφού καλά καλά ακόμη δεν μπορούμε να σκεφτούμε οτιδήποτε λειτουργεί διαφορετικά από το σύστημα για το οποίο εκπαιδευόμαστε και προγραμματιζόμαστε από νεογνά!
* Ο Χρήστος Σιουλής είναι πτυχιούχος Νομικής και Παντείου και εραστής
του Linux και της Ομότιμης Παραγωγής (P2P Economy).
