Κάθε άλλο παρά τελειώσαμε με την ΑΜΙΑΝΤΙΤ
του Γιώργου Κανέλλη*
Εκδόθηκε πρόσφατα μια ανακοίνωση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου με τον πανηγυρικό τίτλο «Τέλος με τα επικίνδυνα απόβλητα της “ΑΜΙΑΝΤΙΤ”».
Η ανακοίνωση έχει ένα θριαμβικό τόνο που όμως δεν δικαιολογείται από τα γεγονότα, ούτε καν από το περιεχόμενό της.
Αυτό που συμβαίνει είναι η συμφωνία της Αποκεντρωμένης με την Εθνική Τράπεζα, μιας εκ των δύο συνιδιοκτητών του χώρου, για την έναρξη και μόνο μιας επιχείρησης συλλογής και απομάκρυνσης των υπέργειων μόνο αμιαντούχων υλικών που βρίσκονται εκτεθειμένα στο βιομηχανικό οικόπεδο της ΑΜΙΑΝΤΙΤ, στο Δρέπανο, από το οριστικό τέλος της λειτουργίας της ομώνυμης επιχείρησης το 2007. Για την ακρίβεια, όσων έχει αφήσει ο στρατηγός άνεμος και η λεηλασία ετών από ανθρώπους που δεν γνώριζαν τους κινδύνους. Τα υπέργεια αυτά υλικά, σύμφωνα με την ανακοίνωση εκτιμώνται σε 2.650 τόνους έναντι συνολικής ποσότητας, λαμβανομένων υπόψη των θαμμένων και των αμιαντούχων χωμάτων της τάξης πλέον των 70.000 τόνων.
ΔΕΝ πρόκειται για ολοκληρωμένη τελική λύση του προβλήματος και από την ανακοίνωση δεν προκύπτει σαφώς με ποιον τρόπο και σε ποιο χρονοδιάγραμμα θα υπάρξει τέτοια λύση.
Ασφαλώς η συμφωνία, παρότι, όπως προείπαμε δεν λύνει συνολικά το πρόβλημα, είναι θετική. Πρώτον, διότι πράγματι το συγκριτικά τοξικότερο τμήμα των επικίνδυνων αποβλήτων της ΑΜΙΑΝΤΙΤ είναι τα ορατά και υπέργεια. Η απαλλαγή από αυτά σε χρονοδιάγραμμα 4 μηνών είναι ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Δεύτερο, το γεγονός ότι, επιτέλους, μετά από περισσότερα από 10 χρόνια που το πρόβλημα είχε αφεθεί στο έλεος των ανέμων και των λεηλατών, που σκόρπισαν ότι μπορούσε σκορπιστεί (επομένως και να αναπνευστεί), αναγνωρίζεται επιτέλους εμπράκτως ότι προϋπόθεση κάθε λύσης είναι ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ των υλικών σε κατηγορίες με κριτήριο το βαθμό επικινδυνότητας.
Το σημαντικότερο όμως είναι απλά το γεγονός ότι ανακινείται επιτέλους και πάλι το πρόβλημα. Ώστε, όπως αναγνωρίζει, μετά πολυετή απαράδεκτη καθυστέρηση, ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης ΔΕΠΙΝ κ. Παπαθεοδώρου, σε συνέντευξή του της 15/11 στην «Πελοπόννησο», να γίνει μελέτη χωριστής διαχείρισης των θαμμένων θραυσμάτων και των θεωρούμενων ως μολυσμένων χωμάτων. ¨Όπως αναφέρεται στο σχετικό ρεπορτάζ ο κ. Παπαθεοδώρου δηλώνει ότι «…για τον θαμμένο αμίαντο ορίζεται ότι θα πρέπει να γίνει μια τροποποιητική μελέτη. Ο συντονιστής έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες. Η Εθνική Τράπεζα θα προσκομίσει την μελέτη για την οποία θα ακολουθήσει διαβούλευση με τους φορείς, ώστε να γίνει αποδεκτή και να εφαρμοστεί. Μας λέει ότι στην κατάσταση που βρίσκεται ο αμίαντος (θαμμένος) δεν είναι επικίνδυνος».
Μια πολύπαθη υπόθεση ευθυνοφοβίας
Πλην όμως αυτά τα έχουμε επανηλλειμένα τονίσει, εις μάτην, και επίσημα, με επερωτήσεις μας προς την αιρετή Περιφέρεια και ανεπίσημα, με επιβεβαιωμένες από την ίδια τη εμπειρία ανακοινώσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων της Πάτρας.
Τονίσαμε έγκαιρα ότι ΜΟΝΗ ρεαλιστική προοπτική για μια αξιόπιστη και ταχεία διαχείριση των αμιαντούχων αποβλήτων τόσο από τη σκοπιά της δημόσιας υγείας όσο και απ΄αυτή της ανάπτυξης ήταν ο διαχωρισμός των αποβλήτων έτσι ώστε τα υψηλής επικινδυνότητας να οδηγηθούν σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων και το πολύ μεγαλύτερο τμήμα των θαμμένων ή μολυσμένων χωμάτων να τύχει επιτόπιας διαχείρισης σε τμήμα του οικοπέδου, αποδίδοντας το υπόλοιπο ακίνδυνο για την Υγεία και έτοιμο για νέα αναπτυξιακή αξιοποίηση. Είχαμε τονίσει χαρακτηριστικά, σε όσους (και πολιτικά πρόσωπα) αντιδρούσαν στην μετατροπή μικρού μέρους του όλου οικοπέδου σε χώρα ταφής των συγκεκριμένων αποβλήτων, ότι είναι εφικτό και αναγκαίο «να διαχειριστούμε στον τόπο μας τα απόβλητά μας και μόνον αυτά».
Αν ερμηνεύουμε σωστά τις παραδοχές του κ. Παπαθεοδώρου προς την «Πελοπόννησο» φαίνεται πως, αργήσαμε πολύ μεν, αλλά προς τα εκεί οδηγούμαστε.
Θυμίζουμε ότι μελέτη με βάση το διαχωρισμό που προαναφέραμε είχε υποβληθεί από την Εθνική Τράπεζα το 2011 αλλά η τότε απόφαση της Αποκεντρωμένης ΔΕΠΙΝ με αρ.πρωτ.:5266/95937/07 / 11 /2011 (ΑΔΑ: 45ΒΧΟΡ1Φ-9ΓΓ για όποιον την αναζητήσει) από τις παρουσιαζόμενες λύσεις της συνολικής μεταφοράς των 70.000 τόνων στο εξωτερικό και της δεύτερης, δηλαδή του διαχωρισμού και της επιτόπιας ταφής του μέγιστου μέρους των θαμμένων αμιαντούχων υλικών επέλεξε την εξόφθαλμα ανεδαφική πρώτη λύση, απορρίπτοντας τη ρεαλιστική δεύτερη, την οποία και πρότεινε η πλευρά της Εθνικής Τραπέζης.
Άντε λοιπόν, σήμερα μετά 9 χαμένα χρόνια, στη διάρκεια των οποίων όσες ίνες αμιάντου (γιατί μόνο αυτές βλάπτουν) ήταν να αναπνεύσουμε τις αναπνεύσαμε, ο κ. Παπαθεοδώρου θαυμασίως διαπιστώνει ότι «Η Εθνική Τράπεζα θα προσκομίσει την μελέτη για την οποία θα ακολουθήσει διαβούλευση με τους φορείς, ώστε να γίνει αποδεκτή και να εφαρμοστεί. Μας λέει ότι στην κατάσταση που βρίσκεται ο αμίαντος (θαμμένος) δεν είναι επικίνδυνος».
Δεν θα διαφωνήσουμε. Έτσι πρέπει να γίνει. Η νέα μελέτη που είναι βέβαιο ότι θα μας ξαναπεί, όπως και το 2011, ότι 70.000 τόνοι δυνητικά επικίνδυνων χωμάτων δεν είναι ρεαλιστικό να πάνε στη Γερμανία, ούτε περιβαλλοντικά (όποιος βρει μεταφορέα και πάρει εγκρίσεις, ας μου γράψει), ούτε οικονομικά (40 εκατομμύρια το κόστος, όταν συνολικά η αξία του οικοπέδου, καθαρισμένου, δεν ξεπερνάει κλάσμα αυτού του ποσού).
Έχει μεγάλη σημασία για το μέλλον να τονίσουμε το γιατί δεν επελέγη το προφανώς ρεαλιστικό αντί του ανεδαφικού. Η αιτία είναι η νοοτροπία «όχι στην αυλή μου» γνωστή διεθνώς με τα αρχικά ΝΙΜΒΥ. Οι υπεύθυνοι θεσμοί, Αποκεντρωμένη ΔΕΠΙΝ και Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας απέφευγαν, όπως ο διάβολος το λιβάνι, να ΟΝΟΜΑΣΟΥΝ κάποιο χώρο ΧΥΤΕΑ αμιάντου. Διότι ο φόβος να μεταφερθούν σε αυτόν τέτοια απόβλητα και από άλλες περιοχές έκοβε τα γόνατα και έτρωγε τα σωθικά πολιτικών προσώπων, που δεν έμαθαν να λένε στους ψηφοφόρους προφανείς αλήθειες για το φόβο του εκλογικού κόστους. Επιπλέον, το Συμβούλιο της Επικρατείας, όταν μετά πενταετή καθυστέρηση εξέδωσε απόφαση, το 2018, για την αίτηση ακύρωσης εις βάρος της απόφασης της Αποκεντρωμένης του 2011, επέλεξε να πετάξει την μπάλα στην εξέδρα, απορρίπτοντας την αίτηση με τυπικά επιχειρήματα, χωρίς να μπει στην ουσία της απόφασης, ορθοτομώντας την αλήθεια υπέρ της Υγείας και της Ανάπτυξης, ως όφειλε.
Τι να μην (ξανα)κάνουμε
Ποια συμπεράσματα βγαίνουν από την πικρή αυτή μακρόχρονη ιστορία, που, χωρίς αμφιβολία, θα έπρεπε να διδάσκεται ως case study κακοδιοίκησης στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης;
Η περίπτωση της ΑΜΙΑΝΤΙΤ δείχνει τι ΔΕΝ πρέπει να κάνουμε σε σχέση με την διαχείριση των επικινδύνων μας αποβλήτων σε εθνικό, περιφερειακό αλλά και στο επίπεδο της Διοικητικής Δικαιοσύνης.
ΔΕΝ πρέπει να αργούμε. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται γρήγορα και να εφαρμόζονται αμέσως, πριν τα τοξικά υλικά διασπαρθούν, αλλιώς κοροϊδευόμαστε.
ΔΕΝ πρέπει να υποκύπτουμε στη νοοτροπία «μακριά από την αυλή μου». Πως μπορεί η Γερμανία, με τετραπλάσια πυκνότητα πληθυσμού από μας να έχει χωροθετήσει αξιόπιστες εγκαταστάσεις διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων και ταφής των σχετικών υπολειμμάτων και να βγάζει και λεφτά απ’ αυτές και εμείς, που έχουμε στο έδαφός μας και τα αντίστοιχα εξοφλημένα μεταλλεία, δεν μπορούμε;
ΔΕΝ πρέπει να επιτρέπουμε (σε εθνικό αλλά και περιφερειακό επίπεδο) στον εαυτό μας μισές δουλειές, με δύσκολα θέματα όπως τα επικίνδυνα απόβλητα. Με ποια λογική έχουμε ορίσει μεν τέσσερις θέσεις ΧΥΤΕΑ αποβλήτων αμιάντου αλλά αυτές θα δέχονται μόνο τα απόβλητα που προκάλεσαν οι ίδιες (πχ ΔΕΗ Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη), ΟΤΑΝ ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αδειοδότησης. Όταν ένας πολίτης ξηλώνει μια στέγη από φύλλα αμιαντοτσιμέντου, ΠΟΥ θα τα πάει; Δεν θα έπρεπε να υπάρχει ένας ΧΥΤΕΑ αμιάντου ανά Περιφέρεια; Δεν πρέπει κάποιος να τολμήσει επίσημα να εξηγήσει ότι ο αμίαντος μόνο σε ίνες βλάπτει, υγειονομικά θαμμένος ή εγκλωβισμένος σε τσιμέντο είναι ασφαλής;
Αν θέλουμε δημόσια υγεία, αμόλυντο περιβάλλον, βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να αφήσουμε πίσω μας τις νοοτροπίες τύπου «μακριά από την αυλή μου», «άστο για τον επόμενο» ή «εγώ θα βγάλω τα κάστανα από τη φωτιά;».
Ναι, εσύ, θα βγάλεις τα κάστανα από τη φωτιά, στη δική σου θητεία, που πληρώνεσαι από τους φορολογούμενους για να κάνεις ακριβώς αυτό, για να βγάζεις τα κάστανα απ’ τη φωτιά, είτε υπουργός Περιβάλλοντος είσαι, είτε Περιφερειάρχης, είτε Συντονιστής Αποκεντρωμένης Διοίκησης, είτε διοικητικός δικαστής.
*πρώην αντιπρόεδρος Περ. Συμβουλίου Δ. Ελλάδας
