Κοινωνική Οικονομία: Η πρόταση νόμου – σαλάτα αποπέμπει τους mutual συνεταιρισμούς. Του Λουκά Μπρέχα

Κοινωνική Οικονομία και συνεταιρισμοί: Η πρόταση νόμου γυρίζει το δέντρο ανάποδα με τις ρίζες προς τα πάνω. Του Λουκά Μπρέχα (Στέλεχος του Δικτύου Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Περιφερειακής Ανάπτυξης Δίκτυο Κ.Α.Π.Α.)

Εισαγωγή για τον σχολιασμό επι της πρότασης νόμου « Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και ανάπτυξη των φορέων της»

Η νέα πρόταση νόμου «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και ανάπτυξη των φορέων της» έρχεται να τροποποιήσει τον νόμο 4019 του έτους 2011 με τίτλο «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και λοιπές διατάξεις.»

Χαρακτηριστικό του Νόμου 4019 ως παγκόσμια πρωτοτυπία είναι ότι καθιερώνει ένα Νομικό πρόσωπο το οποίο προσπαθεί να συνδυάσει όλα τα νομικά πρόσωπα που ανήκουν στον Τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας.

1) Αυτό το νομικό πρόσωπο με την επωνυμία «Κοινωνική (Συνεταιριστική) Επιχείρηση» μπορεί να λειτουργεί είτε:

α) Ως Σύλλογος ( χωρίς αυτοαπασχολούμενους και εργαζόμενους ), 

β) Ως Μη κερδοσκοπική Εταιρεία ( Κοινωνική Επιχείρηση – με (ιδρυτικά) μέλη τα οποία δεν είναι αυτοαπασχολούμενοι ή εργαζόμενοι και προσλαμβάνουν εργαζόμενους ,

γ) Ως κοινωνικός συνεταιρισμός ( όπου οι εργαζόμενοι είναι τα μέλη ), εάν και αυτή η μορφή σπάνια επιλέγεται. 

Σε όλες αυτές τις μορφές δεν υπάρχει καμία μέριμνα για την εκπροσώπηση των ωφελούμενων ομάδων.

Κατά την ίδρυση μιας Κοινωνικής (Συνεταιριστικής) Επιχείρησης δεν υπάρχει καμία υποχρέωση να δηλωθεί η λειτουργία ως Σύλλογος ή Μη κερδοσκοπική εταιρεία ή κοινωνικός συνεταιρισμός, κατά χρονικές περιόδους μπορεί να λειτουργήσει ως Σύλλογος, σε άλλες ως μη κερδοσκοπική Εταιρεία  και άλλες ως κοινωνικός συνεταιρισμός.

Αυτός ο τρόπος λειτουργίας τον οποίο ονομάζω «σαλάτα κοινωνικής οικονομίας», έχει υποβαθμίσει και διαστρεβλώσει την ταυτότητα του συνεταιρισμού . 

2) Η νέα πρόταση νόμου «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και ανάπτυξη των φορέων της» ακολουθεί την ίδια λογική προσπαθώντας να επιλύσει τα προβλήματα λειτουργίας αυτού του νομικού φορέα «σαλάτας κοινωνικής οικονομίας» και προχώρα ένα βήμα παραπάνω αποπέμπει τους  αμοιβαίου ενδιαφέροντος συνεταιρισμούς υπηρεσιών για την από κοινού προμήθεια ή προώθηση προϊόντων των μελών (π.χ. αγροτικούς , καταναλωτικούς) από τον χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας εάν δεν λειτουργούν ως φορέας «σαλάτας Κοινωνικής Οικονομίας» (ως Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση).

Επίσης ορίζει την λειτουργία των συνεταιρισμών εργαζομένων ως μια κατηγορία Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης, ενώ γνωρίζουμε ότι ισχύει το αντίστροφο, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί είναι μια μορφή συνεταιρισμών εργαζομένων. 

Αν η Κοινωνική Οικονομία είναι ένα κορμός δέντρου που ριζώνει στις ανάγκες των ανθρώπων, τα κλαδιά του είναι Ο Σύλλογος , η μη κερδοσκοπική και ο συνεταιρισμός, το κλαδί του συνεταιρισμού έχει παρακλάδια τους συνεταιρισμούς υπηρεσιών και τους συνεταιρισμούς εργαζομένων, από τους συνεταιρισμούς εργαζομένων βγαίνει το παρακλάδι των κοινωνικών συνεταιρισμών. 

Η παρούσα πρόταση νόμου είναι σαν να γυρίζει το δέντρο ανάποδα με τις ρίζες προς τα πάνω, να τοποθετεί το κλαδί των κοινωνικών συνεταιρισμών στην γη και να περιμένει αυτό το δέντρο να ανθίσει.

3) Ο νόμος για την « Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και ανάπτυξη των φορέων της» όπως και ο προηγούμενος νόμος του 2011 «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και λοιπές διατάξεις.» στηρίζεται σε πολλά άρθρα του στον νόμο 1667/ 1986 για τους αστικούς συνεταιρισμούς.

Παρόλο που έχουν αναγνωριστεί οι αστοχίες αυτού το νόμου από την κυβέρνηση, δηλώνοντας ότι πρέπει να εκσυγχρονιστεί, η αναθεώρηση της νομοθεσίας άρχισε με ανάποδη σειρά. 

Ως πρώτο βήμα αναθεωρείτε ο νόμος για τις κοινωνικές (συνεταιριστικές) επιχειρήσεις και στην συνέχεια θα αναθεωρηθεί ο νόμος 1667 για τους αστικούς συνεταιρισμούς .

Ως συνέπεια οι αδυναμίες του 1667 εμφανίζονται και στον νόμο για τις κοινωνικές (συνεταιριστικές) επιχειρήσεις.

 Η πρότασή μας είναι η ανάπτυξη διαφορετικής νομοθεσίας ή διαφορετικών άρθρων για τους Συλλόγους,  τις Μη κερδοσκοπικές εταιρείες,  και τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς για να είναι κατανοητή η λειτουργία τους και χωρίς να αλλοιώνεται η συνεταιριστική ταυτότητα των συνεταιριστικών. 

Τι θα θέλαμε από αυτή την πρόταση Νόμου που δεν υπάρχουν σε αυτή 

• Θα θέλαμε να γίνει σεβαστή η Σύσταση 193/2002 για τους συνεταιρισμούς  από την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO),  τα Παγκόσμια Πρότυπα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών και η Παγκόσμια Διακήρυξη του 2003 για τους συνεταιρισμούς εργαζομένων από την Διεθνή Ένωση συνεταιρισμών εργαζομένων ( CICOPA)

• Θα θέλαμε να γίνει σεβαστός ο χαρακτήρας των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας, Συλλόγων, Μη κερδοσκοπικών εταιρειών και συνεταιρισμών οι οποίοι ενώ έχουν κοινό σκοπό, να καλύψουν τις ανάγκες των ανθρώπων, λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο μεταξύ τους και δεν είναι δυνατόν να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά λειτουργίας.

• Θα θέλαμε να γίνει σεβαστός ο τρόπος λειτουργίας των αγροτικών και υπηρεσιών (καταναλωτικών) συνεταιρισμός, οι οποίοι εάν και παρουσιάζουν ελλείψεις στην νομοθεσία τους, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να μετατραπούν σε κοινωνικούς συνεταιρισμούς, αλλά να βελτιωθεί η νομοθεσία τους.

• Θα θέλαμε να μην επιτρέπεται σε μεταμφιεσμένες εταιρείες κεφαλαίου να παρουσιάζονται ως φορείς κοινωνικής οικονομίας

• Θα θέλαμε να είναι ευδιάκριτες οι κατηγορίες μελών των συνεταιρισμών (εργαζόμενοι, χρήστες παραγωγοί, υποστηρικτικά μέλη, εθελοντές ) ώστε να μην εισέρχονται μέλη που υπηρετούν συμφέροντα της ιδιωτικής οικονομίας και οι συνεταιρισμοί να είναι πραγματικά αυτόνομοι και ανεξάρτητοι.

• Θα θέλαμε τα δικαιώματα, οι υποχρεώσεις, οι ποινές εάν δεν είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους, κάθε κατηγορίας μελών να ορίζονται ευδιάκριτα από τον νόμο, ώστε να υπάρχουν στα καταστατικά, να τα γνωρίζει κάθε νέο ενδιαφερόμενος, να γνωρίζει τι συμφωνεί για να γίνει μέλος, να νοιώθει ασφαλείς, ότι η Γενική Συνέλευση δεν θα αποφασίζει ότι θέλει για τα θέματα του. Ένα καταστατικό με πλήρες αναφορά των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των μελών, των μελών του Διοικητικού συμβουλίου, και της εποπτικής Επιτροπής στα όρια των συνεταιριστικών αρχών αποτελεί το πρώτο μάθημα συνεταιριστικής εκπαιδευτής για τον καθένα.

• Θα θέλαμε να υπάρχουν θεσμοί όπως η Εποπτική Επιτροπή και τεχνικές δημοκρατικού ελέγχου όπως το δικαίωμα τις ενημέρωσης, η ανανέωση του Διοικητικού συμβουλίου κατά το ήμισυ.

• Θα θέλαμε να υπάρχει ο θεσμός του εξωτερικού συνεταιριστικού ελέγχου 

• Θα θέλαμε να διευκρινίζεται η διαφορά του κέρδους από το πλεόνασμα, και να εφαρμόζονται συνεταιριστικά εργαλεία χρηματοδότησης που μειώνουν την αδυναμία εξεύρεσή τους στις αγορές.

• Θα θέλαμε την δυνατότητα και τον τρόπο για την συγχώνευση και διαίρεση συνεταιρισμών.

• Θα θέλαμε την μέριμνα για την συνεταιριστική εκπαίδευση 

• Θα θέλαμε την δυνατότητα οριζόντιας και κάθετης συνεργασίας των συνεταιρισμών χωρίς περιορισμούς αριθμητικούς και περιοχών καθώς και τα δικαιώματα των μελών –συνεταιρισμών του, τις οικονομικές τους σχέσεις.

• Θα θέλαμε λιγότερο κράτος στον εθνικό αντιπροσωπευτικό όργανο των συνεταιρισμών και της Κοινωνικής Οικονομίας.

Η ομάδα αναθεώρησης του νόμου για την Κοινωνική Οικονομία διαθέτει όλες τις εκδόσεις για να κάνει μια θαυμάσια νομοθεσία:

Εκδόσεις στην ελληνική γλώσσα 

 

• Guidelines 2001 United Nations aimed at creation of a favorable environment for the development of cooperatives (U.N.)

• Recommendation 193 /2002 (ILO)

• Guidance Notes on the Co-operative Principles (I.C.A.)

• Guidelines for Cooperative Legislation third edition Hagen Henr (I.L.O.)

• Handbook on cooperatives for use of Workers’ Organizations Guy Tchami (I.L.O.)

• Draft Principles of European Cooperative Legislation (PECOL) on Study Group European Cooperative Legislation (SGECOL)

• Basque co-operative legislation

Σχόλια

L1 Άρθρο 2 παράγραφος 2 L1 Όπως θα διατυπωθεί στην συνέχεια, οι προϋποθέσεις που ακολουθούν δεν καλύπτουν τον τρόπο λειτουργίας των αμοιβαίων συνεταιρισμών  (π.χ. αγροτικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών). Σύμφωνα με την Σύσταση 193/2002 του ILO η νομοθεσία για τους συνεταιρισμούς, πρέπει να βασίζεται στην ταυτότητα και στις συνεταιριστικές αξίες και αρχές (Σύσταση 193/2002 Παράγραφος ΙΙ.6 

Η Ελλάδα έχει ψηφίσει και αποδεκτεί την Σύσταση 193/2002 του ILO.

Στην συνέχεια θα εξεταστούν οι προϋποθέσεις που περιγράφονται σε αυτή την παράγραφο σε σχέση με τις συνεταιριστικές αρχές.

 L2 Άρθρο 2 παράγραφος 2 Σύμφωνα με την Διεθνή συνεταιριστική ταυτότητα «Ένας συνεταιρισμός είναι μια αυτόνομη ένωση προσώπων που συγκροτείται εθελοντικά για την αντιμετώπιση των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών τους αναγκών», σύμφωνα με τις αξίες των συνεταιρισμών οι συνεταιρισμοί είναι οργανώσεις αυτοβοήθειας, επίσης σύμφωνα με την πρώτη συνεταιριστική αρχή οι “συνεταιρισμοί … είναι ανοιχτοί να γίνουν μέλη τους όλα τα άτομα που είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους ”. Επομένως μέλος γίνεται όποιος ικανοποιεί τις ανάγκες του από τις υπηρεσίες που προσφέρει ο συνεταιρισμός και κανένας άλλος ως ισότιμο μέλος. Αυτό το κριτήριο δεν εμφανίζεται στις προϋποθέσεις αυτού του άρθρου, ούτε σε παρακάτω άρθρα 

L3 Άρθρο 2 παράγραφος 2 c Αυτή η ρύθμιση καλύπτει μόνο τα μέλη συνεταιρισμών εργαζομένων, δεν καλύπτει μέλη συνεταιρισμών υπηρεσιών (π.χ. καταναλωτών, αγροτών) για τους οποίους ισχύει το “ τα μέλη περνούν οφέλη ανάλογα με τις συναλλαγές τους με το συνεταιρισμό ” ( 3^η συνεταιριστική αρχή) εφαρμόζοντας την επιστροφή πλεονάσματος

L4 Άρθρο 2 παράγραφος 2 d Σύμφωνα με το προηγούμενο σχόλιο L2 μέλη μπορούν να γίνουν και πρόσωπα που δεν ικανοποιούν τις ανάγκες τους από τον συνεταιρισμό, έχοντα ισότιμη ψήφο. Αυτό υπονομεύει την αυτονομία των συνεταιρισμών, έναντι τρίτων. Τον έλεγχο και την ιδιοκτησία του συνεταιρισμού ως οργανισμός αυτοβοήθειας πρέπει να την έχουν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι , εργαζόμενοι, χρήστες, ή παραγωγοί σύμφωνα  με την 1^η συνεταιριστική αρχή για να θεωρηθεί αυτόνομος 

L5 Άρθρο 2 παράγραφος 2 (e) Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την αξία της συνεταιριστικής εκπαίδευσης. 5^η συνεταιριστική αρχή

L6 Άρθρο 3 παράγραφος 1 Όπως αναφέρθηκε στο σχόλιο L2 οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και τους αστικούς (π.χ. καταναλωτικούς) στην επόμενη παράγραφο α (προϋποθέσεις παραγράφου 2.c του άρθρου 2 ) δεν μπορούν να εφαρμοστούν μιας και τα μέλη δεν είναι εργαζόμενοι αλλά τηρείται το “ τα μέλη περνούν οφέλη ανάλογα με τις συναλλαγές τους με το συνεταιρισμό ” ( 3^η συνεταιριστική αρχή) εφαρμόζοντας την επιστροφή πλεονάσματος.

Επίσης αυτοί οι συνεταιρισμοί ( αγροτικοί καταναλωτικοί ) δεν είναι κοινωνικοί συνεταιρισμοί για να εφαρμόσουν την παράγραφο bb που ζητείται να εφαρμόσουν, αλλά πρέπει να τηρήσουν την 3^η και 7^η συνεταιριστική αρχή, διαθέτοντας το πλεόνασμά τους όπως αποφασίσουν και όχι με την επιβολή του νόμου.

L7 Άρθρο 3 παράγραφος 1 Τα Άρθροs 78 και 741 του Αστικού Κώδικά αναφέρονται στην νομοθεσία για τους Συλλόγους και της μη κερδοσκοπικές εταιρείες 

L8 Άρθρο 3 παράγραφος 1 Δεν είναι δυνατόν “ κάθε άλλη νομική οντότητα ” να θεωρηθεί Φορέας της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας σύμφωνα με το καταστατικό της, καθώς αυτό το καταστατικό μπορεί να αλλάξει κάθε στιγμή και επίσης δεν τηρείται η προϋπόθεση να εντάσσονται σε αυτή μόνο τα ενδιαφερόμενα μέλη ως οργάνωση αυτοβοήθειας σύμφωνα και με το παραπάνω σχόλιο L2. Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία δεν αφορά την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. 

L9 Άρθρο 3 παράγραφος 1 bb Ένας εργαζόμενος που δεν είναι μέλος και δεν έχει τις υποχρεώσεις των μελών,  δεν διατρέχει επιχειρηματικό κίνδυνο, δεν μπορεί να έχουν τα ίδια δικαιώματα και  αποδοχές με ένα  μέλος. Επίσης, αυτός ο κανόνας θα ισχύει για ένα μέλος που θα εργαστεί μία ώρα την εβδομάδα; Θα πρέπει και αυτό το μέλος να δικαιούνται μερίσματος  από το 35%;

Ένας  κοινωνικός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορέας της κοινωνικής οικονομίας σύμφωνα με την διεθνή πρακτική δεν θα πρέπει να έχει ως κανόνα τη διανομή 35% των κερδών του, αφορολόγητα. Υπό ορισμένες συνθήκες, το 35% μπορεί να φτάσει το ύψος εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Οι Κοινωνικοί συνεταιρισμοί θα μπορούσαν να δίνουν ένα μηνιαίο μισθό όπου θα κλιμακώνεται μέχρι το τριπλάσιο ή τετραπλάσιο του βασικού μισθού, προκειμένου να θεωρηθούν ως μη κερδοσκοπικές κοινωνικές επιχειρήσεις.

L10 Άρθρο 3 παράγραφος 2 Δεν είναι κατανοητό πως είναι δυνατόν ως επιχείρηση να μην έχει εργαζόμενους ή αυτοαπασχολούμενους. Τα μέλη που υπάρχουν είναι μέλη χρήστες; Είναι εθελοντές; Αυτό θα πρέπει να διευκρινίζεται στο καταστατικό.

 Επίσης προφανώς, ότι αντί για έσοδα, αναφέρεται στο κέρδος ή πλεόνασμα. Η Κοινωνική Συνεταιριστικής Επιχείρηση μπορεί να έχει έσοδα 20.000 ευρώ και τα έξοδα της να είναι 30.000 ευρώ, οπότε στην περίπτωση αυτή υπάρχει ζημιά.

L11 Άρθρο 3 παράγραφος 2 Δεν αναφέρει αυτό το ελληνικό κείμενο, αναφέρει « να απασχολήσει τουλάχιστον ένα εργαζόμενο ακόμη και εάν δεν είναι μέλος» Δεν είναι κατανοητή η προτεραιότητα του μη μέλους σε ένα κοινωνικό συνεταιρισμό ο οποίος είναι μια κατηγορία συνεταιρισμού εργαζομένων

L12 Άρθρο 4 παράγραφος 6 Ποιος είναι ο ρόλος ενός μέλους που δεν είναι ούτε αυτό απασχολούμενος ούτε εργαζόμενος, ανήκει σε μια άλλη ομάδα ενδιαφερόμενων π.χ. χρήστης; Αυτό πρέπει να διευκρινίζεται για την μείωση των κινδύνων για την αυτονομία που αναφέρθησαν στα σχόλια L2, L4  

L13 Άρθρο 5 παράγραφος 3 Το προτεινόμενο περιεχόμενο του καταστατικού δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πλήρης, προκειμένου να καθοριστούν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μελών και των θεσμικών οργάνων της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η σωστή λειτουργία και η διαχείριση των συγκρούσεων, σύμφωνα με την συνεταιριστική ταυτότητα.

Παραδείγματα για το περιεχόμενο το