Καθώς η Ελλάδα βιώνει την ταχύτερη μετάβαση από τα συμβατικά καύσιμα στην ηλεκτροκίνηση στην Ευρώπη, ένα νέο φαινόμενο αναδύεται: τα κοινοτικά δίκτυα φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο σκέψης για την ενέργεια, την κοινότητα και την οικονομική αυτοδιάθεση.
Τα κοινοτικά δίκτυα φόρτισης είναι συνεργατικές πρωτοβουλίες όπου κάτοικοι μιας περιοχής, μέλη ενός συνεταιρισμού, ή μια τοπική κοινότητα δημιουργούν και διαχειρίζονται από κοινού σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Σε αντίθεση με τα εμπορικά δίκτυα που ελέγχονται από μεγάλες εταιρείες, αυτά τα δίκτυα λειτουργούν βάσει αρχών αλληλεγγύης, βιωσιμότητας και δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Στην Αθήνα, ο συνεταιρισμός “Ηλεκτρική Γειτονιά” δημιούργησε το πρώτο κοινοτικό δίκτυο φόρτισης στην περιοχή της Κυψέλης. Με 15 μέλη-ιδιοκτήτες ηλεκτρικών οχημάτων, εγκατέστησαν τρεις σταθμούς φόρτισης που λειτουργούν με ανανεώσιμη ενέργεια από φωτοβολταϊκά πάνελ. Το κόστος μοιράζεται βάσει των κιλοβατωρών που καταναλώνει κάθε μέλος, ενώ η τιμολόγηση είναι 40% χαμηλότερη από τους εμπορικούς σταθμούς. Στη Θεσσαλονίκη, το “Δίκτυο Καλαμαριάς” συνδέει 8 πολυκατοικίες που μοιράζονται τέσσερις σταθμούς ταχείας φόρτισης. Κάθε κάτοικος που θέλει να γίνει μέλος πρέπει να δηλώσει τον αριθμό πλαισίου αυτοκινήτου για την εγγραφή του οχήματός του στο σύστημα αναγνώρισης, διασφαλίζοντας ότι μόνο εξουσιοδοτημένα οχήματα χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες.
Στη Γερμανία, το “BürgerLadenetz” είναι ένα από τα μεγαλύτερα κοινοτικά δίκτυα φόρτισης με πάνω από 200 σταθμούς σε 15 πόλεις. Οι πολίτες αγοράζουν μετοχές στο δίκτυο και συμμετέχουν στις αποφάσεις για την επέκταση και τη λειτουργία του. Στην Ολλανδία, το “Locaal Laden” συνδέει 50 τοπικές κοινότητες που διαχειρίζονται από κοινού 150 σταθμούς φόρτισης, βασιζόμενο στην αρχή “ένας κάτοικος, μία ψήφος” ανεξάρτητα από το μέγεθος της επένδυσης.
Τα οικονομικά οφέλη είναι σημαντικά. Η μη κερδοσκοπική φύση των κοινοτικών δικτύων επιτρέπει τιμές 30-50% χαμηλότερες από τους εμπορικούς παρόχους, ενώ τα κέρδη παραμένουν στην τοπική κοινότητα. Η συντήρηση, εγκατάσταση και διαχείριση από τοπικούς τεχνικούς δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.
Περιβαλλοντικά, τα περισσότερα κοινοτικά δίκτυα συνδέονται με τοπικές μονάδες παραγωγής πράσινης ενέργειας. Η καλύτερη αξιοποίηση των φορτιστών μειώνει τη συνολική ανάγκη για υποδομή, ενώ η ανακύκλωση και επισκευή εξοπλισμού προωθεί την κυκλική οικονομία.
Κοινωνικά, τα μέλη αποφασίζουν από κοινού για την ανάπτυξη του δικτύου, ενισχύοντας τη δημοκρατική συμμετοχή και την κοινωνική συνοχή. Η συνεργασία γύρω από την ηλεκτροκίνηση δημιουργεί ευκαιρίες μάθησης και ευαισθητοποίησης για τη βιώσιμη κινητικότητα. Ωστόσο, υπάρχουν και προκλήσεις. Στην Ελλάδα, η νομοθεσία για τα κοινοτικά δίκτυα ενέργειας είναι ακόμη υπό διαμόρφωση. Χρειάζονται σαφείς κανονισμοί για την αδειοδότηση, τη σύνδεση με το δίκτυο διανομής και τη φορολογική μεταχείριση. Τεχνικά, απαιτείται συντονισμός της φόρτισης για αποφυγή υπερφόρτωσης και διασφάλιση συμβατότητας με όλα τα είδη ηλεκτρικών οχημάτων.
Ο αριθμός πλαισίου αυτοκινήτου παίζει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία των κοινοτικών δικτύων. Κάθε ηλεκτρικό όχημα έχει έναν μοναδικό αριθμό πλαισίου που περιέχει πληροφορίες για το μοντέλο, την ηλεκτρική χωρητικότητα και το έτος κατασκευής. Τα κοινοτικά δίκτυα χρησιμοποιούν αυτόν τον αριθμό για εγγραφή μελών, διαφοροποιημένη τιμολόγηση βάσει του τύπου οχήματος, στατιστικά χρήσης και ασφάλεια πρόσβασης.
Για να ξεκινήσει κάποιος ένα κοινοτικό δίκτυο, χρειάζεται πρώτα κινητοποίηση κοινότητας και δημιουργία πυρήνα ενδιαφερομένων. Ακολουθεί τεχνική μελέτη για εκτίμηση αναγκών και επιλογή τοποθεσιών, νομική οργάνωση με ίδρυση συνεταιρισμού και διεκπεραίωση αδειών. Η χρηματοδότηση προέρχεται από μετοχικό κεφάλαιο μελών, επιδοτήσεις και συνεργασίες με τοπικές τράπεζες. Διάφορα οικονομικά μοντέλα είναι δυνατά: μοντέλο μετοχών όπου τα κέρδη διανέμονται ως μερίσματα, μοντέλο συνδρομής με μηνιαία ή ετήσια συνεισφορά, μοντέλο pay-per-use βάσει πραγματικής κατανάλωσης, ή υβριδικό μοντέλο που συνδυάζει σταθερές και μεταβλητές χρεώσεις.
Μέχρι το 2030, εκτιμάται ότι το 30% των σταθμών φόρτισης στην Ελλάδα θα ανήκει σε κοινοτικά δίκτυα. Αυτό θα σημαίνει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο, εκατομμύρια ευρώ που θα παραμένουν στις τοπικές οικονομίες, σημαντική μείωση στο κόστος φόρτισης και ταχύτερη υιοθέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων.
Τα κοινοτικά δίκτυα φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων αντιπροσωπεύουν πολύ περισσότερα από μια τεχνολογική καινοτομία. Είναι μια επανάσταση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ενέργεια, την κινητικότητα και την κοινωνική οργάνωση. Σε μια εποχή που οι μεγάλες εταιρείες κυριαρχούν στην αγορά ενέργειας, τα κοινοτικά δίκτυα προσφέρουν μια εναλλακτική που βασίζεται στη δημοκρατική συμμετοχή, την περιβαλλοντική ευθύνη και την οικονομική αλληλεγγύη.
Για την Ελλάδα, που βιώνει μια ιστορική περίοδο μετάβασης στην ηλεκτροκίνηση, τα κοινοτικά δίκτυα μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός πιο δίκαιου, βιώσιμου και δημοκρατικού ενεργειακού μέλλοντος. Η πρόκληση τώρα είναι να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες για να ανθίσουν αυτές οι πρωτοβουλίες σε κάθε κοινότητα που ονειρεύεται έναν κόσμο όπου η ενέργεια ανήκει στους πολίτες.
