Σαν σήμερα πριν 27 χρόνια, πέθανε η πρώτη συγγραφέας που αναγνωρίστηκε τόσο το λογοτεχνικό της έργο, ώστε να γίνει η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος στη Γαλλική Ακαδημία, ενώ συγχρόνως προκάλεσε τα “ήθη” της εποχής με την ομοφυλοφιλία της.
Κείμενο της Εύας Νικολαϊδου στο Έθνος για τη συγγραφέα της «Αβύσσου» με συνέντευξη – ποταμό, αποσπάσματα από βιβλία της, σκέψεις για το έργο της, τον έρωτα, τη φιλία και εκτενής βιογραφία.
«Φιλία σημαίνει προπαντός σιγουριά, κι αυτό είναι που τη διαχωρίζει από τον έρωτα. Σημαίνει επίσης σεβασμός και απόλυτη παραδοχή του άλλου. Μόνο πάνω σ’ ένα θεμέλιο δυστυχίας χτίζεται μια ευτυχία. Νομίζω πως θα μπορέσω να χτίσω» (Μ. Γιουρσενάρ «Χαριστική Βολή»).
Κι είχε πολλούς λόγους, άπειρες αφορμές, «για να μπορέσει να χτίσει». Παρ ότι η ζωή της υπήρξε απολύτως αντιφατική, όπως κι η ίδια. Η μητέρα της πέθανε στη γέννα αλλά η ίδια έτυχε απίστευτης μόρφωσης, με διδασκαλία κατ οίκον (προνόμιο γόνων αριστοκρατικών οικογενειών).
Η πρώτη γυναίκα
Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή το 1980 ως μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας αλλά υπέστη τα σχετικά σχόλια για την ομοφυλοφιλία της. Εζησε μια ζωή απολύτως όπως τη θέλησε, γράφοντας και ταξιδεύοντας, αλλά τα τελευταία χρόνια ταλαιπωρήθηκε αφενός με την ασθένεια της Γκρέις Φρικ (με την οποία ήταν μαζί για 40 χρόνια) και αφετέρου με την έσχατη σχέση της με τον κατά πολύ νεότερό της Τζέρι Γουίλσον. Πάντοτε υπήρξε όμως σαν το γυαλάκι, κρυστάλλινη και διάφανη. Στα αυτοβιογραφικά της κείμενα «Ο λαβύρινθος του κόσμου» (περιλαμβάνει τα βιβλία «Ευλαβικές αναμνήσεις», «Αρχεία του Βορρά», «Τι, η αιωνιότητα») αλλά και στα μυθιστορήματά της («Αλέξης», «Χαριστική βολή» ακόμα και στα «Απομνημονεύματα του Αδριανού»). Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ υπήρξε τεράστια συγγραφέας, μεγάλη φιλέλλην και απολύτως διαυγής.
Από τα «Ελληνικά Γράμματα» κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα αποκαλυπτικό και αγαπητικό για τη συγγραφέα βιβλίο με τον τίτλο «Μια ευλαβική ανάμνηση» (παίζοντας με το έργο της «Ευλαβικές αναμνήσεις»). Το υπογράφει η δημοσιογράφος και συγγραφέας Εύα Νικολαϊδου. Στα περιεχόμενά του, εκτός από μια συνέντευξη – ποταμό, αποσπάσματα από τα βιβλία της, σκέψεις της για το έργο και τη ζωή της, εκτενής βιογραφία και εργογραφία, σκέψεις της εκδότριας Ιωάννας Χατζηνικολή για τη φίλη και συγγραφέα της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, γράμματα σε φίλους της, απόσπασμα από τη βιογραφία της που υπογράφει η Josyane Savigneau.
H συνάντηση έγινε τον Φεβρουάριο του 1983 και υπήρξε «ανοιχτή στιγμή». Η Γιουρσενάρ θα μιλήσει σχεδόν για τα πάντα. Ξεκινώντας από την πολιτική, τα ταξίδια και τον φεμινισμό, τα παιδικά της χρόνια και τη στέρηση της μητέρας, την Ελλάδα που αγαπά και τον Καβάφη που μεταφράζει, θα καταλήξει στη ζωή τη ζώσα, δίχως διόλου να κρυφτεί:
«Ερωτας είναι η βαθιά συνείδηση, να καταλάβεις δηλαδή ότι με τον έρωτα μπορείς μόνο να εξελιχθείς. Οταν αγαπάς, όταν είσαι ερωτευμένος, όλα γίνονται από μόνα τους. Δεν χρειάζονται θυμοί, φόβοι, αλλά να σέβεσαι την ατομικότητά του. Σημαίνει να μη χάνεται ο κόσμος γύρω σου όταν απομακρύνεσαι, γιατί τότε γίνεται εξάρτηση.
Η ερωτική πράξη είναι μυσταγωγία, είναι ιερή και έτσι πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. Ο έρωτας είναι έρωτας όταν δεν προσθέτει, ούτε αφαιρεί. Είναι η βάση για όλα. Φυσικά είμαι υπέρ της ελεύθερης επιλογής. Αγαπάς και ερωτεύεσαι τον άνθρωπο και όχι το φύλο.»
Βαθύτατα ανθρώπινη, ασύλληπτα απλή, θεωρεί ως υπέρτατο αγαθό τη ζωή την ίδια «που είναι μοναδική για τον καθένα, και που τη ζούμε μόνο μία φορά». Και παραδίδει μαθήματα καθημερινής μαγείας: «Είμαι ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος, που ζυμώνει το ψωμί του για να φάει, που λατρεύει τα ζώα, τα φυτά, τους φίλους και νιώθει ευτυχισμένος όταν τ αγαπάει όλα αυτά, χωρίς να περιμένει να τον αγαπήσουν», παραδίδει μαθήματα φιλίας:
«Κάθε αληθινή φιλία είναι ένα απόκτημα διαρκές. Η φιλία, όπως και ο έρωτας, απαιτεί τόση τέχνη όσο μια πετυχημένη φιγούρα χορού. Χρειάζεται πολλή άνεση και μεγάλος συγκρατημός. Ανταλλαγές λόγων. Μεγάλη σιωπή. Και προπαντός σεβασμός.
Το συναίσθημα της ελευθερίας του άλλου. Της αξιοπρέπειάς του. Την παραδοχή. Θυμάμαι πάντα το κοριτσάκι στο βιβλίο του Μοντερλάν που δεν έχει δώσει όνομα στη γάτα του. Και πώς τη φωνάζεις; τη ρωτούν. Δεν τη φωνάζω, έρχεται όποτε θέλει. Έτσι είναι οι φίλοι. Συχνά έρχονται από τύχη.»
Η Εύα Νικολαϊδου διαχειρίζεται το πολύτιμο υλικό της, με τρόπο επίσης διαυγές και με σεβασμό. Χωρίς μεγαλοστομίες, αυστηρά κι απέριττα και ταυτοχρόνως βαθιά, ουσιαστικά, τρυφερά. Ολοκληρώνοντας ένα πορτρέτο απολύτως ανθρώπινο και συνάμα μεγαλειώδες. Διότι η συγγραφέας της «Αβύσσου» και του «Αδριανού» μόνον τυχαία δεν ήταν.
Βιογραφία:
Γεννήθηκε στις Βρυξέλλες το 1903 από Βελγίδα μητέρα και Γάλλο πατέρα.
Ηταν 16 χρονών και γνώριζε άπταιστα αρχαία ελληνικά και λατινικά. Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε δεκτή το 1980 ως μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Εγραφε και ταξίδευε ως τα βαθιά της γεράματα (πέθανε το 1987).
Ανάμεσα στα έργα της:«Τα απομνημονεύματα του Αδρανού», «Αβυσσος», «Με την Επιφύλαξη της Εξακρίβωσης», «Μίσιμα», «Με Ανοικτά τα Μάτια», «Θέατρο», «Το στεφάνι και η Λύρα», «Αnna Soror», «Σαν νερό που κυλάει», «Τι; Η αιωνιότητα», «Αρχεία του Βορρά», «Διηγήματα της Ανατολής», «Το τελευταίο ταξίδι της», «Ο Οβολός του Ονείρου», «Κριτική παρουσίαση του Καβάφη», «Αλέξης», «Γράμματα σε φίλους και όχι μόνο», «Η Σμίλη του Χρόνου», «Μargerite Υourcenar» της Josyane Savigneau. «Ευλαβικές αναμνήσεις», «Χαριστική βολή», «Φωτιές».
Τα βιβλία της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Χατζηνικολή».
