Χρήστος Ντέλλος – Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος Τζάνειου Νοσοκομείου Πειραιά, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Aναδημοσίευση από ntellos.gr – Ημερομηνία δημοσίευσης 18/09/2013
Ιατρικά συνέδρια – Η σιωπή των γιατρών
Χρόνο με το χρόνο, η φωνή των γιατρών χάνεται στα ιατρικά συνέδρια, καθώς μετατρέπονται σε παθητικούς, σιωπηλούς ακροατές των «ειδικών» και των «opinion leaders».
Αυτό σε μια εποχή που δέχονται έτσι και αλλιώς, έναν καταιγισμό από πληροφορίες από ιατρικά περιοδικά, από το διαδίκτυο, αλλά και από πλήθος εντύπων και επισκέψεων αντιπροσώπων της ιατρικής βιομηχανίας. Και όμως, ο κύριος σκοπός των συνεδρίων θα έπρεπε να ήταν η ζωντανή, ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων και εμπειρίας, με την ενεργό συμμετοχή όλων των γιατρών. Αυτό θα βοηθούσε στην αξιοποίηση του τεράστιου όγκου των ιατρικών πληροφοριών και της νέας τεχνολογίας, που μαζί με την προσωπική εμπειρία του κάθε γιατρού θα οδηγούσε σε πραγματική γνώση.
Αυτή η παγκόσμια μετάλλαξη των ιατρικών συνεδρίων, τις τελευταίες δεκαετίες, από εργαστήρια επιστημονικής γνώσης, σε χώρους εντατικής πλύσης εγκεφάλου, είναι κατά τη γνώμη μου η μεγαλύτερη απειλή σήμερα για την υγεία. Και αυτό, γιατί αποτελεί την πηγή της νοσογόνου ιατρικής, της χειραγώγησης και αλλοτρίωσης των γιατρών, της διαφθοράς και της έκρηξης των δαπανών. Η ριζική αλλαγή του τρόπου διοργάνωσης και λειτουργίας των συνεδρίων, σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο, πρέπει να γίνει προτεραιότητα για τους άμεσα υπεύθυνους για την παρούσα κατάσταση: την ιατρική ελίτ, την ιατρική βιομηχανία και το κράτος. Όμως, και εμείς, ο κάθε γιατρός χωριστά και όλοι μαζί, πρέπει να αναλάβουμε τις μεγάλες ευθύνες μας. Τα συνέδρια βλάπτουν σοβαρά την ιατρική μας σκέψη και συνείδηση.
Τα Μεγάλα Διεθνή Συνέδρια
Είμαστε σε ένα μεγάλο, διεθνές ιατρικό συνέδριο. Δέκα, είκοσι ή και τριάντα χιλιάδες γιατροί έχουν έρθει από όλο τον κόσμο. Δέκα, είκοσι, τριάντα αίθουσες λειτουργούν ταυτόχρονα. Σε μια κατάμεστη αίθουσα γίνεται μια τυπική συνεδρίαση, με το γνωστό στυλ. Η φωνή του ομιλητή, μονότονη και άχρωμη, σβήνει και σβήνει, καθώς διαβάζει μαζί με το ακροατήριο τις διαφάνειες με τους πίνακες και τα διαγράμματα. Φτάνει στα συμπεράσματα, που συνήθως προτείνουν μια νέα φαρμακευτική ή επεμβατική θεραπεία, ή μια νέα διαγνωστική τεχνική. Το ακροατήριο χειροκροτεί χλιαρά και ο πρόεδρος λέει το τυπικό «ευχαριστούμε για την εξαιρετική παρουσίαση» και στρέφεται στο ακροατήριο: «υπάρχει χρόνος για μια μόνο σύντομη ερώτηση και μια σύντομη απάντηση». Ή ακόμα χειρότερα: «δεν υπάρχει χρόνος για συζήτηση, προχωρούμε στην επόμενη παρουσίαση». Ή και ακόμα χειρότερα, ο πρόεδρος λέει, «η παρουσίαση είναι ανοιχτή προς συζήτηση» και ψάχνει υπομονετικά με το βλέμμα για υψωμένα χέρια. Κανείς! Νεκρική σιγή, παγωμένα πρόσωπα, ακόμα και αν το θέμα ήταν πολύ σημαντικό, όπως οι νέες οδηγίες (guidelines). Οι συνεδριάσεις στις οποίες μετά από μια μεστή ομιλία θα γίνει μια γόνιμη και ουσιαστική συζήτηση είναι λίγες και κάθε χρόνο γίνονται λιγότερες. Σκοπός των συνεδρίων δεν είναι οι γιατροί που τα παρακολουθούν να σκέφτονται και να συμμετέχουν, αλλά φεύγοντας να έχουν πάρει τα προδιαγεγραμμένα «take home messages».
Το πλήθος των συνέδρων πλημμυρίζει τους μεγάλους διαδρόμους καθώς ψάχνουν διασχίζοντας μεγάλες αποστάσεις τις αίθουσες που τους ενδιαφέρουν, θυμίζοντας το απρόσωπο, βουβό πλήθος στο μετρό, που αλλάζει βιαστικά γραμμές, μόνο που αυτό το πλήθος είναι πιο καλοντυμένο, με γραβάτες, κουστούμια και ωραία συνολάκια. Οι περισσότεροι θα καταλήξουν στους τεράστιους εκθεσιακούς χώρους της ιατρικής βιομηχανίας και θα ξεχυθούν στις πάμφωτες εκθέσεις των φαρμακευτικών προϊόντων, των ιατρικών επεμβατικών συσκευών και των διαγνωστικών μηχανημάτων, που σε πολυτέλεια και λάμψη μπορούν να συγκριθούν μόνο με εκθέσεις ακριβών αυτοκινήτων ή αίθουσες καζίνο του Las Vegas. Κάθε περίπτερο έχει το δικό του στυλ, δημιουργώντας μια μικρή όαση για τον παραζαλισμένο από το jet lag του ταξιδιού και το χαοτικό περιβάλλον του συνεδρίου γιατρό. Εδώ θα μπορέσει να ξεκουραστεί, θα του προσφέρουν αναψυκτικό και κάποιο σνακ και θα τον καλέσουν για μια ευχάριστη ενημέρωση από χαμογελαστούς, νέους και νέες, όμορφους και όμορφες αντιπροσώπους. Αν θέλει, μετά από ένα σύντομο φροντιστήριο, ατομικό ή ομαδικό, για το θέμα που ενδιαφέρει την εταιρεία, θα συμμετάσχει σε ένα μικρό διαγώνισμα με δωράκια. Όλοι κερδίζουν, ακόμα και αυτοί που δε θα βρουν τις «σωστές» για την εταιρεία απαντήσεις. Ο «εξεταστής» θα τους δείξει ευγενικά τις σωστές απαντήσεις και θα τις διορθώσουνε μαζί. Άλλωστε όλοι μαθαίνουμε από τα λάθη μας… Αυτός ο εύκολος και ανταποδοτικός τρόπος παρακολούθησης του συνεδρίου είναι εκείνος που θα ακολουθήσουν οι περισσότεροι σύνεδροι, πριν περιηγηθούν στα αξιοθέατα της πόλης. Ότι συζητείται στις 10, 20 ή 30 καταθλιπτικές αίθουσες, που έτσι κι αλλιώς δε μπορείς να τις παρακολουθείς ταυτόχρονα, στο εξηγούν και το μαθαίνεις στην έκθεση, απλά, εύκολα, ευχάριστα. Απαραίτητος εξοπλισμός… μια μεγάλη τσάντα, που θα μπουν από δωρεάν έντυπα και βιβλία, μέχρι ομπρέλες και αρκουδάκια. Το πείραμα με τα εξαρτημένα αντανακλαστικά μάθησης του Παυλώφ σε μαζική εφαρμογή, όχι σε σκύλους, αλλά σε γιατρούς.
Η εκπαιδευτική όμως συνεισφορά της βιομηχανίας δεν περιορίζεται μόνο στον εκθεσιακό χώρο. Οι εταιρείες διοργανώνουν και τα λεγόμενα δορυφορικά συμπόσια. Αυτά γίνονται τις καλύτερες από άποψη μαζικής συμμετοχής ώρες του συνεδρίου και σκοπό έχουν την προβολή των νέων προϊόντων. Οι ομιλητές δεν είναι υπάλληλοι των εταιρειών, όπως θα περίμενε κάποιος έξω από τον ιατρικό χώρο. Είναι συνήθως μεγάλα ονόματα της ιατρικής ελίτ, οι λεγόμενοι «opinion leaders» ή «καθοδηγητές γνώμης», που αμείβονται κατά πράξη και περίπτωση για κάθε τέτοια παρουσίαση. Αυτό είναι νόμιμο, (το ηθικό δεν ενδιαφέρει), αρκεί να δηλωθεί, και συχνά βλέπεις τον πρόεδρο κάποιων guidelines να είναι και πρόεδρος ή ομιλητής στο δορυφορικό για την προώθηση του αντίστοιχου προϊόντος, που αυτά συστήνουν. Οι τόσο σημαντικοί μάλιστα καθοδηγητές γνώμης, που εννοείται συμμετέχουν δραστήρια σε όλο το πρόγραμμα του συνεδρίου, συνήθως καθηγητές μεγάλων πανεπιστημίων, κύριοι ερευνητές μεγάλων πολυκεντρικών μελετών, πρόεδροι κατευθυντήριων οδηγιών (guidelines), λέγονται «key opinion leaders», καθοδηγητές κλειδιά δηλαδή, που θα ξεκλειδώσουν εύκολα με το κύρος και την πείρα τους, τον εγκέφαλο των εύπιστων συνέδρων για να περάσουν τα «μηνύματα» που πρέπει.1 Εδώ η συνεδρίαση θυμίζει διδακτική παράσταση. Οι ομιλητές είναι εγκάρδιοι, έχουν μεταδοτικότητα, μιλούν αργά και κατανοητά, δείχνοντας εύπεπτες διαφάνειες που έχει επιμεληθεί η εταιρεία. Έχουν υπομονή και είναι ανοιχτοί σε συζήτηση και διευκρινήσεις. Το ακροατήριο ανταποκρίνεται με την ανάλογη ευγένεια και διακριτικότητα, υποβάλλοντας λίγες ανώδυνες ερωτήσεις. Από την πρώτη μέχρι την τελευταία παρουσίαση το θέμα συγκλείνει σιγά, σιγά στον τελικό στόχο. Στη δικαίωση και προβολή του νέου φαρμάκου, τεχνικής ή συσκευής. Μετά ακολουθεί γεύμα, ευγενική προσφορά της εταιρείας, εντός ή εκτός συνεδρίου. Αυτό θα βοηθήσει στην αφομοίωση των γνώσεων και απόψεων που μεταλαμπάδευσαν οι καθοδηγητές γνώμης στο ιατρικό ακροατήριο. Τελικά, εκτός από τον έρωτα και η μάθηση περνάει από το στομάχι.
Γενικά οι εταιρείες φροντίζουν για τα πάντα στο συνέδριο. Έχουν πληρώσει την εγγραφή, το ξενοδοχείο και τα αεροπορικά εισιτήρια του γιατρού, που αν τα πλήρωνε μόνος του θα ξόδευε δυο νοσοκομειακούς μισθούς. Έχουν φροντίσει για τις μετακινήσεις του, την ξενάγηση και τις βραδινές του εξόδους, τον έχουν εφοδιάσει με τσάντες, περιλαίμια, γραφική ύλη και ενημερωτικό υλικό, όλα με εμφανή τα ονόματα των εταιρειών και των προϊόντων τους, έτσι που ο σύνεδρος να μοιάζει με κινούμενο διαφημιστικό χώρο. Είναι δίπλα του, φύλακας άγγελος σε ότι του συμβεί εντός ή εκτός συνεδρίου. Ο μόνος χώρος που δεν επεμβαίνουν εμφανώς οι εταιρείες είναι οι αίθουσες των αναρτημένων ανακοινώσεων ή posters. Εδώ αναρτώνται εκατοντάδες, συνήθως ξαναζεσταμένες και πολυταξιδεμένες μικρές εργασίες, που σκοπό έχουν τη δόξα των κλινικών από τις οποίες προέρχονται και την ενίσχυση του βιογραφικού των αγχωμένων νέων γιατρών, που τις κουβαλούν στον ώμο μέσα σε κυλίνδρους, σαν μπαζούκας για μια μόνο απελπισμένη ρίψη. Μερικές φορές βέβαια είναι προϊόν σημαντικής δουλειάς, αλλά ελάχιστοι θα σταθούν να τις δουν και γρήγορα θα κατέβουν μετά την αναμνηστική φωτογραφία του πρώτου συγγραφέα, για να ανέβουν οι επόμενες. Γενικά, αυτές οι αίθουσες είναι οι πιο αραιοκατοικημένοι και μονότονοι χώροι του συνεδρίου, που από μακριά θυμίζουν απλωμένη πολύχρωμη μπουγάδα με σεντόνια προς στέγνωμα. Η πλύση εγκεφάλου πάντως δεν γίνεται εδώ. Τα πλυντήρια είναι στους άλλους χώρους του συνεδρίου.
Τα Ελληνικά Ιατρικά Συνέδρια
Τα μεγάλα, επίσημα ελληνικά ιατρικά συνέδρια, όλων των ειδικοτήτων, γίνονται σε πολυτελή ξενοδοχεία. Με μια πρώτη ματιά, μοιάζουν σε μικρογραφία με τα τερατώδη αντίστοιχα διεθνή. Υπάρχουν όμως και αξιόλογες διαφορές…προς το χειρότερο. Στις αίθουσες και πάλι εντυπωσιάζει ο ξύλινος, άχρωμος, άοσμος και άγευστος λόγος των περισσότερων ομιλητών. Γενικά επικρατεί «ησυχία, τάξη και ασφάλεια». Οι πρόεδροι συνήθως είναι εντός τόπου αλλά εκτός χρόνου, καθώς συχνά δεν αφήνουν χρόνο για συζήτηση, που είναι βασική τους υποχρέωση. Άμα τους το θυμίσεις μπορεί να θυμώσουν κιόλας, γιατί εδώ είναι Βαλκάνια και η περισσή ευγένεια και κολακεία περιορίζεται μόνο προς αυτούς με τους λαμπερούς τίτλους και αξιώματα. Επίσης ο πρόεδρος μπορεί να πει βλοσυρά: «διάλογο θα κάνουμε τώρα;», απαξιώνοντας τον διάλογο στη χώρα του Πλάτωνα, ή μπορεί να πει δίνοντας το λόγο σε συνάδελφο γιατρό, εκείνο το φοβερό, «όχι σχόλια, μόνο ερωτήσεις»! Η μεταπολίτευση φαίνεται δεν ήρθε ακόμα στα ιατρικά συνέδρια και ο πρόεδρος αισθάνεται μερικές φορές σαν πρόεδρος στρατοδικείου. Αν βέβαια το πει ο δάσκαλος αυτό σε ένα παιδάκι θα τον απολύσουν! Το λέει όμως γιατρός σε γιατρό στις επιστημονικές συναντήσεις και το ακροατήριο, εκτός εξαιρέσεων, δεν αντιδρά! Το έχουν πάρει απόφαση πως είναι εκεί καθηλωμένοι μόνο για να ακούν, χωρίς να μιλούν, τον έναν ομιλητή πίσω από τον άλλο, χωρίς διάλλειμα επί πολλές ώρες, με κίνδυνο για την υγεία τους από θρομβοφλεβίτιδα, ουρολοίμωξη και αβάσταχτη βαρεμάρα. Άλλωστε, οι «οργανωτικές επιτροπές» έχουν κάνει τόσο πυκνό το πρόγραμμα, για λόγους «δημοσίων σχέσεων» και αύξησης του ακροατηρίου από τους ίδιους τους ομιλητές και από όσους κουβαλήσει ο καθένας μαζί του, που η διαχείριση του χρόνου είναι εξαιρετικά δύσκολη ακόμα και από πολύ ικανούς προέδρους. Τα διαλλείματα είναι σπάνια ή δεν τηρούνται, καθώς ακούγεται το «μη φύγετε, ακολουθεί η επόμενη συνεδρίαση». Έτσι, οι επιμελείς σύνεδροι, όταν επιτέλους βγουν από την αίθουσα, μετά από τέσσερεις, πέντε ή έξι ώρες αδυσώπητο, μονότονο, αμείλικτο σφυροκόπημα, χωρίς συζήτηση, παραπατούν θολωμένοι, με έντονα συμπτώματα επιστημονικής δηλητηρίασης, που αποτελεί ειδική μορφή πνευματικής δηλητηρίασης των συνεδρίων.
Οι διαλέξεις δεν έχουν συζήτηση! Έτσι τουλάχιστον δηλώνεται από τους διοργανωτές των περισσότερων ελληνικών ιατρικών συνεδρίων. Άλλη μια νεοελληνική ιδιαιτερότητα, καθώς ο ομιλητής που δίνει διάλεξη θεωρείται αυθεντία που αξίζει μόνο σεβασμό, κολακείες και χειροκρότημα. Θα έρθει και θα φύγει μεγαλοπρεπώς και με αυτοκρατορικές τιμές. Θα μπορούσαν βέβαια να μας στείλουν τη διάλεξη με ένα e-mail να τη μελετήσουμε με την ησυχία μας, αφού δεν θα γίνει συζήτηση, να μην ταλαιπωρούμαστε και εμείς και οι ομιλητές στις μετακινήσεις. Προσωπικά, εκείνο που φωνάζω στην αίθουσα όταν ακούω ότι «οι διαλέξεις δεν έχουν συζήτηση» είναι: Οι διαλέξεις έχουν συζήτηση, τα διαγγέλματα δεν έχουν! Πολλοί βέβαια ομιλητές, που δεν έχουν τίποτα να κρύψουν και δεν έχουν καβαλήσει το καλάμι, θέλουν συζήτηση με το ακροατήριο και αιφνιδιάζονται και απορούν, ιδίως οι ξένοι, όταν αντί για ερωτήσεις, στο τέλος τους ενημερώνουν πως «οι διαλέξεις δεν έχουν συζήτηση!». Να σημειώσουμε πως οι διαλέξεις είναι πολύ της μόδας τελευταία και κάποια συνέδρια έχουν καμιά τριανταριά, ίσως για να ευχαριστήσουν και να υποχρεώσουν όσο γίνεται περισσότερους. Αυτά είναι επιστημονικά δανεικά. Διάλεξη έδωσες, διάλεξη θα πάρεις! Και όμως, επειδή αυτός που δίνει διάλεξη θεωρείται πολύ ειδικός σε ένα θέμα και συχνά έρχεται από πολύ μακριά για να το φωτίσει, πρέπει το ακροατήριο να έχει περισσότερο χρόνο για να εκμεταλλευτεί τη φυσική του παρουσία για ερωτήσεις. Οι καλύτεροι μάλιστα ομιλητές διαλέξεων είναι εκείνοι που και στη διάρκεια της ομιλίας τους, αντί για συνεχή μονόλογο, κατά διαστήματα ανοίγουν διάλογο με το ακροατήριο, διεγείρουν και ξυπνάν το ακροατήριο, προσπαθούν και εκείνοι να μάθουν από το ακροατήριο! Ο καλύτερος δάσκαλος όλων των εποχών, ο Σωκράτης, δίδασκε ρωτώντας αυτός τους μαθητές του, κάνοντας διάλογο, και ποτέ δεν έδινε διάλεξη!
Η “δορυφορική” επιστημονική ενημέρωση
Τα «δορυφορικά συμπόσια» κατέχουν περίοπτη θέση στα ελληνικά συνέδρια. Μερικά μάλιστα έχουν τόσα πολλά, που το κυρίως συνέδριο είναι δορυφορικό των δορυφορικών του! Οι δικοί μας «καθοδηγητές γνώμης» κατέχουν διάφορες θέσεις στο επιστημονικό στερέωμα. Οι «key opinion leaders» μας έχουν συνήθως συγκεκριμένη εξειδίκευση σε ένα τομέα της ειδικότητάς τους. Έχουν υψηλές θέσεις, εντυπωσιακούς τίτλους και πλήθος εργασιών και δημοσιεύσεων, με τη βοήθεια βέβαια ενός στρατού από ικανότατους «εργασιολόγους» συνεργάτες. Εξασκούν το έργο της διάπλασης της γνώμης των συναδέλφων τους κατά τακτά διαστήματα, με το ανάλογο ύφος που ταιριάζει στο επιστημονικό τους ειδικό βάρος. Οι σκέτοι «opinion leaders» μας, με λιγότερα ακαδημαϊκά προσόντα, έχουν πλούσιο ρεπερτόριο, εμπειρία παρουσιάσεων, μεταδοτικότητα «μηνυμάτων» και κοινωνική και ηθική προσέγγιση του θέματος. Μιλούν τόσο γλυκά, σιγανά και πράα, που μερικές φορές νομίζεις πως ακούς «ιατροκήρυκα». Κατά βάθος είναι ντροπαλοί και δεν δείχνουν, όπως και οι «key» βέβαια, στη δεύτερη διαφάνεια της ομιλίας τους τις οικονομικές τους σχέσεις με τις εταιρείες. Αυτό όμως το κάνουν συνήθως και οι ομιλητές του κανονικού προγράμματος του συνεδρίου, ή περνούν τόσο αστραπιαία τη διαφάνεια με τη «δήλωση οικονομικών συμφερόντων» που κανένα ανθρώπινο μάτι δεν προλαβαίνει να διαβάσει.Εκείνο πάλι που χαρακτηρίζει γενικά τους «καθοδηγητές γνώμης» είναι ότι οι ίδιοι δεν παρακολουθούν τα συνέδρια. Η αποστολή τους είναι να διαμορφώσουν τη γνώμη των κουρασμένων από την καθημερινή ιατρική ρουτίνα συναδέλφων τους. Εμφανίζονται σαν διάττοντες αστέρες στο δορυφορικό στερέωμα του συνεδρίου για να «φωτίσουν» ένα θέμα και μετά εξαφανίζονται. Τη δική τους γνώμη τη διαμορφώνουν με τη βοήθεια της χορηγού εταιρείας, που συνήθως τους προμηθεύει και τις διαφάνειες της παρουσίασης. Έχουν όμως τόσες δορυφορικές εμφανίσεις, που θα μπορούσαν να προσληφθούν στη NASA. Και στα ελληνικά δορυφορικά συμπόσια φυσικά ακολουθεί γεύμα, που «για να μη κρυώσει», η συνεδρίαση μπορεί να λήξει όπως, όπως, χωρίς συζήτηση και οι ερωτήσεις να αναβληθούν για «μετά το γεύμα», όπως αρμόζει άλλωστε σε ένα κανονικό «συμπόσιο».
Στα «δορυφορικά συμπόσια» ο γιατρός θα πάει συνήθως υποψιασμένος πως αυτά που θα ακούσει θα έχουν σημαντική δόση μεροληψίας υπέρ του προβαλλόμενου προϊόντος. Οι ομιλητές κάνουν πως τον ενημερώνουν και αυτός κάνει πως τους πιστεύει, αν και στο τέλος κάτι θα του μείνει, που θα καλλιεργηθεί σε δεύτερη φάση με άλλες «ενημερώσεις». Πηγαίνει κυρίως από υποχρέωση στην εταιρεία που τον έστειλε στο συνέδριο ή μπορεί να τον στείλει στο επόμενο και για να πάει στο γεύμα, όπου θα συναντήσει φίλους και γνωστούς και γενικά θα κάνει «δημόσιες σχέσεις». Εκεί που ο γιατρός κινδυνεύει περισσότερο από παραπληροφόρηση, είναι σε αυτά που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «κρυφο-δορυφορικά», με τους ίδιους ή άλλους ομιλητές και δυστυχώς είναι πάρα πολλά. Συνεδριάσεις δηλαδή του κανονικού προγράμματος, που οι ομιλητές λειτουργούν σαν συνήγοροι νέων ιατρικών προϊόντων και θεραπειών, αλλά το ακροατήριο δεν το ξέρει και έχει τη ψευδαίσθηση ότι ακούει αντικειμενικές απόψεις πολύ ειδικών στο θέμα. Όχι ότι τους λένε ψέματα. Ποτέ! Απλώς δεν τους λένε όλες τις αλήθειες για να μην μπερδευτούν. Τους λένε για το σχετικό όφελος μιας θεραπείας, που μπορεί να είναι 36%, αλλά δεν τους λένε για το απόλυτο όφελος που είναι 1%, τους λένε για τον καρδιαγγειακό κίνδυνο που μειώνεται, αλλά δεν τους λένε για την ολική θνητότητα που δεν μειώνεται, τους λένε ότι το φάρμακο κατεβάζει τη χοληστερίνη, αλλά δεν τους λένε ότι αυτό δεν έχει κανένα κλινικό όφελος, τους λένε πως μια μελέτη έχει «beautiful» αποτελέσματα, επειδή λέγεται BEAUTIFUL, αλλά δεν τους λένε πως στο σύνολό της ήταν αρνητική, τους λένε για την εργασία που έδειξε μείωση της νοσοκομειακής νοσηλείας, αλλά δεν τους λένε ή υποτιμούν την άλλη που έδειξε αύξηση της θνητότητας, τους λένε πόσοι ωφελήθηκαν από μια πανάκριβη συσκευή στο τέλος της ζωής τους, αλλά δεν τους λένε πως το όφελος ήταν μερικοί βασανιστικοί μήνες ή μέρες και βέβαια ποτέ δεν λένε για τη θύελλα κριτικής που έχουν ξεσηκώσει κάποιες νέες μελέτες και θεραπείες.
