Στην παλιά πόλη του Mussomeli, το γλέντι μόλις ξεκινά. Περίπου 6.000 άνθρωποι έχουν γεμίσει τα στενά δρομάκια γύρω από την εκκλησία Madonna dei Miracoli, περιμένοντας να αρχίσει η πομπή. Οι δρόμοι είναι φωταγωγημένοι σαν να είναι Χριστούγεννα: αψίδες με μπλε, λευκά, πράσινα και κόκκινα νέον φώτα. Η μπαρόκ πρόσοψη της εκκλησίας — από κρεμ πέτρα, με διπλές κολώνες — λάμπει, ενώ πάνω από την είσοδο φωτίζεται με μπλε γράμματα η φράση «W MARIA».
Και τότε, εμφανίζεται: ένα ξύλινο άγαλμα της Παναγίας, σχεδόν εξ ολοκλήρου καλυμμένο με χρυσά κοσμήματα που έχουν δωρίσει οι κάτοικοι. Με ύψος σχεδόν δύο μέτρων και τοποθετημένο πάνω σε ξύλινη εξέδρα, χρειάζονται περίπου είκοσι άντρες για να το σηκώσουν. Και το κάνουν: το μεταφέρουν κατεβαίνοντας τα σκαλιά της εκκλησίας, ανεβαίνοντας τον ανηφορικό δρόμο προς το κέντρο, και έπειτα περιφέροντάς το σε όλη την πόλη που είναι χτισμένη στην άκρη του γκρεμού — για σχεδόν δύο ώρες. Η μπάντα παίζει, τα πυροτεχνήματα σκάνε ανά διαστήματα και χιλιάδες άνθρωποι ακολουθούν σε κάθε τους βήμα.
Καλώς ήρθατε στη ζωή μιας πόλης του ενός ευρώ: έντονα τοπική, βαθιά παραδοσιακή και με ισχυρότατο αίσθημα κοινότητας — μια κοινότητα στην οποία σήμερα συμμετέχουν άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο.
Το Mussomeli, στην κεντρική Σικελία, είναι ίσως η πιο γνωστή από τις ιταλικές πόλεις που πωλούν εγκαταλειμμένα σπίτια έναντι μόλις ενός ευρώ. Αυτά τα σπίτια φυσικά χρειάζονται πλήρη ανακαίνιση, ωστόσο το πρόγραμμα περιλαμβάνει και «premium» κατοικίες που απαιτούν λιγότερες επεμβάσεις ή είναι ήδη κατοικήσιμες, με τιμές από περίπου 12.000 δολάρια.
Ο δήμος έβγαλε την πρώτη παρτίδα σπιτιών προς πώληση το 2017, και έκτοτε έχουν πουληθεί περίπου 450 ακίνητα, εκ των οποίων 150 ήταν του ενός ευρώ, σύμφωνα με την Cinzia Sorce από το κτηματομεσιτικό γραφείο Agenzia Immobiliare Siciliana που ξεκίνησε το πρόγραμμα.
Όταν οι περισσότεροι ακούν για σπίτια του ενός ευρώ, η αντίδραση είναι συνήθως είτε περιέργεια είτε δυσπιστία.
Πώς μπορεί ένα σπίτι να κοστίζει λιγότερο από έναν καφέ; Πόσο κατεστραμμένο είναι; Και ζει πραγματικά κόσμος εκεί, ή πρόκειται για ένα μισοεγκαταλειμμένο ορεινό χωριό μακριά από τον πολιτισμό; Κάποιο κόλπο θα υπάρχει — σωστά;
Στην περίπτωση του Mussomeli — ίσως και γι’ αυτό είναι τόσο δημοφιλές — η απάντηση είναι ότι πρόκειται για μια ζωντανή πόλη 5.000 κατοίκων.
Μπορεί να μην υπάρχουν αλυσίδες καταστημάτων, υπάρχουν όμως μαγαζιά, γιατροί, κτηνίατροι, μηχανικοί, σούπερ μάρκετ και αθλητικές εγκαταστάσεις. Διαθέτει νοσοκομείο, αλλά και ιδιωτική κλινική, ενώ λειτουργούν εστιατόρια, πιτσαρίες, καφέ και μπαρ. Το ημερολόγιο της πόλης είναι γεμάτο εκδηλώσεις: από ζωντανή μουσική στις πλατείες τα καλοκαιρινά βράδια μέχρι τις πολυάριθμες καθολικές λιτανείες — με αποκορύφωμα τη γιορτή της Madonna di Mussomeli, στις 8 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται ξεκάθαρα για μια πόλη που ζει.
«Περίμενα ότι το Mussomeli θα ήταν μια εγκαταλειμμένη πόλη όπου δεν συμβαίνει τίποτα, και εξεπλάγην που έκανα λάθος», λέει η Γερμανίδα Barbara Maerkl, η οποία μετακόμισε εκεί το 2024, αγοράζοντας ένα “premium” σπίτι που τώρα ανακαινίζει.
«Η πόλη είναι πολύ ζωντανή το καλοκαίρι, έχει εκδηλώσεις σχεδόν κάθε μέρα — θρησκευτικά πανηγύρια, μουσικά φεστιβάλ, χορούς, live μπάντες. Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη.»
«Δεν την αλλάζω με τίποτα»
Οι κάτοικοι του Mussomeli δηλώνουν απόλυτα ικανοποιημένοι.
«Έζησα για λίγο στο Τορίνο λόγω δουλειάς, αλλά ήθελα να κάνω οικογένεια στον Νότο. Όταν έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα στην πόλη και την ύπαιθρο, διάλεξα την ύπαιθρο», λέει η Sorce.
Επιστρέφοντας χαρούμενη στην πατρίδα της με τον άντρα και τα παιδιά της, απορρίπτει με γέλιο την ιδέα ότι θα μπορούσε να ζήσει αλλού:
«Δεν κολλάω στην κίνηση. Πηγαίνω σπίτι στο διάλειμμα για φαγητό. Χωρίς καν να οδηγήσω, έχω γύρω μου παμπ, σινεμά, πιτσαρίες, εστιατόρια. Τον χειμώνα περπατώ στις 11 το βράδυ. Στην πόλη δεν θα μπορούσα να το κάνω αυτό.»
Ακόμα και τα παιδιά της το λατρεύουν: «Αν ρωτήσω την 19χρονη κόρη μου “να πάμε να μείνουμε στο Παλέρμο;”, δεν θέλει. Της αρέσει η ηρεμία του Mussomeli.»
Νέοι φίλοι, νέα ζωή
Ενώ η Ιταλία είναι παγκοσμίως γνωστή για τις εντυπωσιακές ακτές και τις πόλεις γεμάτες τέχνη, όσοι επιλέγουν το Mussomeli αναζητούν κάτι διαφορετικό.
Οι ξένοι που ζουν εκεί ή έχουν αγοράσει σπίτι μιλούν όλοι για την ζεστασιά και φιλοξενία των ντόπιων.
«Είναι οι άνθρωποι που με κάνουν να νιώθω άνετα και ευπρόσδεκτη — γι’ αυτό αποφάσισα να μείνω», λέει η Maerkl. «Οι κάτοικοι ήταν πολύ ανοιχτοί και φιλικοί», προσθέτει η Tahira Khan από τη Σιγκαπούρη, που έφτασε τον Δεκέμβριο του 2024. «Είναι μικρή πόλη, οπότε είναι εύκολο να σε γνωρίσουν. Πολύ διαφορετικό από τη ζωή στην πόλη.»
Για τους κατοίκους, η «accoglienza», δηλαδή η φιλοξενία, είναι τρόπος ζωής.
Η Maria Anna Valenza, για παράδειγμα, άνοιξε πέρυσι μαζί με τον αδελφό και τη νύφη της το Manfredomus, ένα κομψό bed and breakfast με θέα στο Castello Manfredonico, το κάστρο του 14ου αιώνα που δεσπόζει στον βράχο πάνω από την πόλη. Το B&B απέσπασε σχεδόν άριστες κριτικές, όχι μόνο για τα άνετα δωμάτια και τα έπιπλα που έχει φτιάξει ο σύζυγός της, αλλά και για τη θερμή υποδοχή της οικογένειας. Σε κάθε τοπική γιορτή, η Valenza βρίσκεται εκεί — πάντα μαζί με τους φιλοξενούμενους της.
«Μου αρέσει να γνωρίζω ξένους, γιατί οι κόσμοι τους είναι τόσο διαφορετικοί από τον δικό μας», λέει. «Μαθαίνεις από αυτούς — έχουν άλλες ζωές, άλλες εμπειρίες. Τους ρωτάω πάντα αν θέλουν να βγούμε μαζί, να τους δείξω πράγματα που δεν έχουν στις χώρες τους.»
Αυτή η ανοιχτόκαρδη στάση είναι χαρακτηριστικό της Σικελίας.
«Όλη η Σικελία έχει ανοιχτούς και φιλόξενους ανθρώπους, γιατί περάσαμε από ξένη κυριαρχία», λέει ο δήμαρχος Giuseppe Catania. «Είναι στο DNA μας να προσαρμοζόμαστε και να δεχόμαστε νέους πληθυσμούς.»
Μερικές δεκαετίες πριν, η ενδοχώρα ήταν πιο εσωστρεφής, αλλά αυτό έχει αλλάξει — χάρη στην τεχνολογία, τα ταξίδια των νέων, αλλά και το πρόγραμμα των σπιτιών του ενός ευρώ:
«Πάντα λέω ότι πέρα από τα πρακτικά οφέλη, εξίσου σημαντική είναι η πολιτιστική ανταλλαγή. Το πρόγραμμα άνοιξε την πόλη και είχε σημαντική επίδραση.»
Η Khan λέει ότι την τράβηξε η ιστορία της Σικελίας ως «χωνευτήρι πολιτισμών».
Και πράγματι, η Σικελία αποδεικνύεται πιο προοδευτική απ’ όσο φαντάζεται κανείς. Το 2013, δικαστές στο Τράπανι έγιναν οι πρώτοι στην Ιταλία που αναγνώρισαν τρανς γυναίκα ως θηλυκό φύλο στο διαβατήριό της χωρίς να έχει υποβληθεί σε εγχείρηση επαναπροσδιορισμού. Παρόμοια απόφαση εκδόθηκε λίγα χρόνια αργότερα στην Καλτανισέττα, κοντά στο Mussomeli.
Η Sorce αποδίδει την ανοιχτοσύνη των Σικελών στα κύματα μετανάστευσης:
«Το Mussomeli πάντα είχε ανθρώπους που έφευγαν και επέστρεφαν. Πολλοί πήγαν να δουλέψουν στο εξωτερικό. Μερικοί γύρισαν, άλλοι έστειλαν πίσω τα παιδιά ή τα εγγόνια τους. Οι ξένοι πάντα θεωρούνταν κάτι θετικό εδώ.»
Πρόσφατα, ο δήμαρχος Catania προκάλεσε αίσθηση φέρνοντας γιατρούς από την Αργεντινή για να στελεχώσουν το τοπικό νοσοκομείο. Το αποτέλεσμα; Μια ανθηρή αργεντίνικη κοινότητα και ένα νοσοκομείο που λειτουργεί ξανά δυναμικά.
«Σαν ζωντανή φάτνη»
Η φύση της περιοχής είναι άλλο ένα δυνατό χαρτί. Αν και οι περισσότεροι συνδέουν τη Σικελία με τις παραλίες της, η ενδοχώρα είναι εξίσου εντυπωσιακή. Το τοπίο γύρω από το Mussomeli — με τους λόφους που κυματίζουν στον ορίζοντα — μοιάζει βγαλμένο από παραμύθι.
«Όταν ανεβαίνεις προς το Mussomeli και βλέπεις το ιστορικό κέντρο, μαγεύεσαι», λέει η Sorce. «Τα σπίτια μοιάζουν να κρέμονται στον αέρα πάνω στον βράχο. Είναι σαν φάτνη, ή σαν να πηγαίνεις στην Ελλάδα και να βλέπεις λευκά και μπλε σπίτια στο βουνό. Ο κόσμος έρχεται για την ομορφιά και τη γαλήνη.»
Η Khan προσθέτει: «Κάποια σημεία μοιάζουν με τον Καναδά, άλλα είναι καθαρά μεσογειακά.» Όχι τυχαία, τα πιο περιζήτητα σπίτια για τους ξένους είναι εκείνα στην κορυφή της πόλης, με θέα στο τοπίο.
Η καθημερινότητα και η ανάπτυξη
Η περιοχή προσφέρει πολλές επιλογές για εξερεύνηση: απέναντι, στην άλλη πλευρά της κοιλάδας, βρίσκεται η γραφική Sutera.
Μία ώρα ανατολικά, μέσα από λόφους που θυμίζουν Τοσκάνη, είναι η Καλτανισέττα, πρωτεύουσα της επαρχίας και γενέτειρα του διάσημου γλυκού κανόλι, αλλά και τόπος με μοναδικούς εορτασμούς της Μεγάλης Εβδομάδας.
Ακόμα πιο πέρα, η Piazza Armerina με το επιβλητικό Μπαρόκ κέντρο και τη Villa Romana del Casale, μια ρωμαϊκή έπαυλη με περίφημα μωσαϊκά — μεταξύ αυτών και το γνωστό με τις «γυναίκες με μπικίνι» — που η UNESCO χαρακτηρίζει ως «τα ωραιότερα in situ μωσαϊκά του ρωμαϊκού κόσμου».
Μία ώρα νότια βρίσκεται το Agrigento, με την Κοιλάδα των Ναών, όπου αρχαίοι ελληνικοί ναοί στέκουν ανάμεσα σε ανθισμένες αμυγδαλιές. Εκεί κοντά βρίσκεται και το μουσείο του νομπελίστα Λουίτζι Πιραντέλο, του συγγραφέα που μίλησε πρώτος για τη «μάσκα» που φορά ο άνθρωπος — τόσο επίκαιρο στην εποχή των social media.
Από το Mussomeli, το Παλέρμο απέχει μιάμιση ώρα, ενώ η Κατάνια δύο ώρες προς ανατολάς, με το Αίτνα, την Ταορμίνα και τις Συρακούσες λίγο πιο πέρα.
Η κοντινότερη παραλία είναι στα 40 λεπτά, ενώ η διάσημη Scala dei Turchi, με τους λευκούς ασβεστολιθικούς σχηματισμούς της, βρίσκεται περίπου μία ώρα μακριά.
Μια μεγάλη αλλαγή για… ένα ευρώ
Το πρόγραμμα των σπιτιών του ενός ευρώ είχε τεράστιο αντίκτυπο στην πόλη, λέει ο δήμαρχος Catania, που ανέλαβε το 2015.
Τότε, βρήκε μια παλιά πόλη που άδειαζε και έναν πληθυσμό σε πτώση. Το Mussomeli, που κάποτε είχε σχεδόν 18.000 κατοίκους, υπέστη μαζική μετανάστευση μετά τον πόλεμο — πολλές οικογένειες έφυγαν για το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. (Η γιορτή της Madonna di Mussomeli, μάλιστα, γιορτάζεται κάθε χρόνο στο Buffalo της Νέας Υόρκης.)
Το ιστορικό κέντρο, αν και πανέμορφο, με τα στενά και απότομα δρομάκια του, δεν ήταν εύκολο για καθημερινή ζωή. Από τη δεκαετία του ’70, νέες πολυκατοικίες χτίζονταν στο επίπεδο τμήμα πάνω από την πόλη, κι έτσι οι οικογένειες μετακινήθηκαν στο «νέο Mussomeli», αφήνοντας το παλιό να ερημώσει.
«Βρεθήκαμε μπροστά σε ένα ιστορικό κέντρο που έπρεπε να αναζωογονηθεί και να ξαναγεμίσει ζωή», λέει ο Catania. Μετά από μελέτες, αποφασίστηκε το πρόγραμμα του ενός ευρώ: να σωθούν τα ερειπωμένα σπίτια, να ανανεωθούν οι παλιές γειτονιές και να αναστραφεί η δημογραφική πτώση.
Οκτώ χρόνια μετά, το σχέδιο φαίνεται να πετυχαίνει: Σήμερα ζουν μόνιμα στην πόλη πολίτες από 18 διαφορετικές χώρες, και το 2023 ο πληθυσμός έφτασε για πρώτη φορά στα ίδια επίπεδα με πριν από 10 χρόνια — ύστερα από δύο δεκαετίες μείωσης.
Η τοπική οικονομία επίσης άνθισε: οι εργολάβοι έχουν λίστες αναμονής, νέα καταλύματα και εστιατόρια έχουν ανοίξει, και ο τουρισμός εκτοξεύθηκε.
Οι καταγεγραμμένοι επισκέπτες αυξήθηκαν κατά 919% από το 2016 έως το 2024.
«Το πρόγραμμα των σπιτιών του ενός ευρώ είναι το πιο όμορφο πράγμα που μας συνέβη», λέει η Sorce. «Άλλαξε τη νοοτροπία, άνοιξε τα μυαλά, έριξε τα στερεότυπα.»
Ακόμη και οι πιο δύσπιστοι παραδέχονται ότι δεν υπήρξαν αρνητικές συνέπειες.
«Αρχικά ανησυχούσαμε για το ποιοι θα έρθουν,» λέει ο δήμαρχος, «αλλά όλοι οι ξένοι έχουν αγκαλιάσει τον τρόπο ζωής και τις παραδόσεις μας.»
«Κάθε λίγες εβδομάδες γιορτάζεται κι ένας άγιος, με πομπές στους δρόμους», λέει η Maerkl.
«Είναι πραγματικά όμορφο να το ζεις αυτό. Εδώ ο κόσμος πίνει για να γιορτάσει τη ζωή, όχι για να τη ξεχάσει.»
Ο Catania, που έχει ζήσει σε Ρώμη και Μπολόνια, δεν θα άλλαζε το Mussomeli με τίποτα:
«Ακόμα κι όταν δούλευα είκοσι χρόνια στο Agrigento, προτιμούσα να γυρίζω σπίτι κάθε μέρα. Επέστρεψα γιατί είμαι τρελά ερωτευμένος με το Mussomeli.» Φαίνεται πως δεν είναι ο μόνος.
Πηγή: CNN
