Ο άστεγος στα ρωμαϊκά λουτρά του Ζαππείου | Του Κωνσταντίνου Μπούρα
Βγαίνοντας από την έκθεση βιβλίου στο Ζάππειο και κατευθυνόμενος προς τις Στήλες Ολυμπίου Διός που άνοιξαν ειδικά για μια συναυλία με την πανσέληνο του Σεπτεμβρίου στάθηκα για να πάρω μια ανάσα στις ρωμαϊκές θέρμες. Χωρίς να ξέρω γιατί, η έλλειψη ίσως ελεύθερου χρόνου και της πολυτέλειας των διακοπών με έκανε να νοσταλγώ άλλες ζωές, βυθισμένης στην πάχνη του Χρόνου και στις κακοτοπιές της Λήθης.
Έμεινα εκεί αφηρημένος, ακουμπισμένος στη μεταλλική κουπαστή κοιτώντας το σοφό σύστημα θέρμανσης του νερού για την παραγωγή υπέρθερμου ατμού, όταν ξάφνου αντιλήφθηκα αριστερά μου πως αυτό που νόμιζα στην αρχή σαν άγαλμα ακουμπισμένο στους χλωρούς ακάνθους ήταν ένας άνθρωπος με σάρκα και οστά, ημίγυμνος, με ανασκουμπωμένα παντελόνια, λίγο λερός και πολύ ιδρωμένος, με ακατάστατα μαλλιά κολλημένα από τη λίγδα, αλλά με εκείνο το μακάριο ύφος των ανθρώπων που τα έχουν λύσει όλα ή τα έχουν απλώς ξεχάσει, έχουν παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια ανεύρεσης λύσεων… Κι αυτό τους καθιστά αν όχι ευτυχείς τουλάχιστον ευεπίφορους στην απόλαυση της στιγμής εδώ και τώρα. Αυτοί δεν έχουν ανάγκη να σφίγγουν το κολλάρο μέχρι να πνιγούν, δεν μιλάνε σα να τους έχει κάτσει στραγάλι στο λαιμό, αυτοί μπορούν να είναι ο εαυτός τους και σε όποιον αρέσει. Ακόμα κι αν δεν αρέσει ούτε στους ίδιους βιώνουν ίσως για πρώτη φορά την ελευθερία να κοιμούνται κάτω από σύννεφα που τρέχουν ακούραστα πέρα-δώθε.
Θυμάμαι τότε που ήμουν φοιτητής στο Παρίσι, μεταπτυχιακά κι έμενα σε ένα δώμα «σοφίτες υπηρετριών» τις λένε αυτές με κοινή τουαλέτα στο βάθος του διαδρόμου και σου βγαίνει κι η γλώσσα απέξω να κουβαλάς βιβλία ανεβαίνοντας επτά ορόφους από τις σκάλες, αφού αυτά τα κτήρια δεν είχαν ασανσέρ κι έμπαζαν νερά από παντού. Ούτε σε βάρκα να ήσουνα, ξεχειλωμένη από παντού, μπατάλω.
Τότε, δεκαετία του 1990, οι απολυμένοι υψηλόβαθμοι υπάλληλοι, «τα κάδρα» όπως τα έλεγαν στην ιδιότυπη αργκό τους οι έλληνες φοιτητές, έφευγαν κανονικά από το σπίτι το πρωί, ξυρίζονταν, πλένονταν, παρφουμαρίζονταν, έπαιρναν τον απαστράπτοντα χαρτοφύλακα κι έστεκαν έξω από σταθμούς του μετρό για να ζητιανέψουν, μακριά εννοείται από γειτονιές που κινούνται φίλοι και συγγενείς, αφού δεν είχαν ενημερώσει την οικογένεια για το αδόκητο κακό που τους έτυχε.
Κάτι τέτοιο έχει συνήθως δυσάρεστα επακόλουθα: διαζύγια, απώλεια τέκνων, αποκλήρωση από τους υπέργηρους κατάκοιτους γονείς που όσο περνούν τα χρόνια γίνονται ολοένα και πιο ατομιστές, νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους. Μακάβριο θέατρο κι αυτό. Να παριστάνεις τον ενταγμένο, τον καθωσπρέπει, τον ενταγμένο στο σύστημα το καταναλωτικό κι από κάτω σου να χάσκει το κενό, η απειλή του απαγχονισμού, το τέλος της όποιας μακαριότητας. Τέρμα το σούσι κι οι βόλτες για καφέ στο Καρτιέ-Λατέν…
Αυτά σκεφτόμουνα πάνω από τα ρωμαϊκά λουτρά του Ζαππείου κι ο εδώ και τώρα άστεγος φαινόταν σα να είχε μαρμαρώσει σε μια πόζα άβολη, σαν εκείνες που έπαιρνε ο Νιζίνσκυ λόγω «κηρώδους ευπλασίας» (ceracious pliancy) σχιζοφρένειας ένεκα…
Μαύρες σκέψεις κατέβηκαν στο κεφάλι μου. Το αριστερό κου-ντε-πιέ πονούσα φριχτά. Κατέβηκα από το λεωφορείο κάπως άτσαλα και σκόνταψα σε μια σπασμένη πλάκα του πεζοδρομίου που είχε φύγει από τη θέση της. Σιγά τα λάχανα! Καμία πρωτοτυπία. Κανείς δεν ξέρει ποια είναι η θέση του σε αυτή τη χώρα. Σα να ζούμε κατά λάθος, να επιβιώνουμε από τύχη και να ακονίζουμε την καπατσοσύνη μας κάθε μέρα για να τα καταφέρουμε, εμείς πρώτοι, μονάχα εμείς, εις βάρος όλων των υπολοίπων. Περνάει ένα αυτοκίνητο με ιλιγγιώδη ταχύτητα, με κόκκινο, κάνει αντιστροφή επί τόπου, που απαγορεύεται σύμφωνα με το ειδικό σήμα του κώδικα οδικής κυκλοφορίας που τον έχουν όλοι τους …διαβασμένο. «Μαζί με το δίπλωμα οδήγησης αγοράζουν οι έλληνες και τους δρόμους που θα πατήσουν», μου είπε ένας ελληνοκαναδός διπλωμάτης και ποιητής. Θανάσιμη διαπίστωση από έναν επαγγελματία, κατά συρροήν και καθ’ έξιν παρατηρητή.
Γυρνώ προς τα αριστερά μου. Ο άστεγος έχει φύγει. Έχει εξαϋλωθεί. Χάθηκε ίσως ανάμεσα στα αγκάθια, στις ακάνθους, στα εύοσμα άνθη και στους κακόχυμους θάμνους, προς τα εκεί που κατουράνε περιστέρια κι άλλα εξωτικά πτηνά. Μα μήπως έκανε βουτιά στο αρχαίο «βαλανείον» για να δροσιστεί; Κοίταξα. Δεν ήταν κανείς. Όχι εδώ. Όχι τώρα, τουλάχιστον. Σε μια άλλη διάσταση ίσως.
Κίνησα κάπως βαρύς για να πάω προς την Πύλη του Αδριανού. Αυτή η πόλη είναι γεμάτη τόση δόξα, τόσο φως, μα και τόση μαυρίλα που σε καταθλίβει, βαραίνει ασήκωτη στις πλάτες μας και την κουβαλάμε στον ώμο μας όπως ο Γίγαντας Άτλαντας την Γαία.
Κωνσταντίνος Μπούρας
